Duitsland: 200 jaar Gebroeders Grimm in 2013

Roodkapje, Sneeuwwitje, Vrouw Holle, De rattenvanger van Hamelen, Broertje en Zusje. Wie kent deze mooie sprookjes niet? Allemaal van de hand van Jacob en Wilhelm Grimm, twee broers uit de Duitse deelstaat Hessen. Vele boeken met de sprookjes van Grimm bevatten tekeningen van hun broer Ludwig Emil Grimm. Op 20 december 2012 bestonden de sprookjes 200 jaar, en dat ging niet ongemerkt voorbij! Overal werden tal van evenementen georganiseerd. In België en Nederland gebeurde dit al in 2012, Duitsland koos er voor om van 2013 het Grimm-jaar te maken.

Wie zijn de gebroeders Grimm?

Jacob en Wilhelm Grimm waren twee broers uit een familie van zes kinderen. Het waren filologen, taalkundigen en schrijvers. Jacob Grimm werd geboren op 4 januari 1785 in Hanau en stierf op 20 september 1863 in Berlijn. Wilhelm Grimm werd geboren op 24 februari 1786 in Hanau en stierf op 16 december 1859, eveneens in Berlijn. Beide broers liggen begraven op het kerkhof Matthaüs in Berlin-Schöneberg. De broers leefden heel hun leven samen. Hun bekendste werk zijn de Kinder- und Hausmärchen, de wereldberoemde sprookjes van Grimm. Naast de sprookjes werkten ze nog aan tal van andere boeken, onder andere aan een woordenboek, het Deutsches Worterbuch.

Kinder - und Hausmärchen, de beroemde sprookjes van Grimm

Tussen 1812 en 1822 schreven Jacob en Wilhelm Grimm hun Kinder-und Hausmärchen op. Romantische zielen beweren dat de twee broers hiervoor heel Duitsland rondtrokken op zoek naar oude verhalen. Kwade tongen verkiezen de versie dat de verhalen hen werden overgemaakt door vrouwen uit hogere kringen.

Op 20 december 1812 komt het eerste deel van de Kinder-und Hausmärchen uit. Het boek bevatte 86 sprookjes en werd uitgegeven op 900 exemplaren. Het werd niet echt een succes en een deel van de boeken werden zelfs vernietigd. Kritiek was dat de sprookjes te droog waren en helemaal niet bedoeld voor kinderen. De sprookjes waren heel wreed. Zo stond er in het sprookje van Assepoester bijvoorbeeld dat de twee stiefzussen hun hielen en hun tenen moesten afsnijden om toch maar in de schoentjes te kunnen. Toch verschijnt er in 1815 een tweede deel met daarin 70 sprookjes. Nog steeds slaat het niet aan bij de bevolking. In 1822 verschijnt dan nog een derde deel met daarin commentaren op deel 1 en deel 2. Je vindt er onder andere de herkomst en de betekenis van de opgetekende sprookjes.

Jacob houdt het daarna voor bekeken, maar Wilhelm gaat aan de slag met de kritiek. Hij maakt de verhalen leesbaarder en kindvriendelijker. Hij past ze aan, voegt overal adjectieven toe (het "donkere" bos, de "koele" bron, etc) en brengt er de typische Grimmsfeer in. Broer Ludwig Grimm maakt mooie illustraties bij de sprookjes. Het nieuwe boek verzamelt de drie delen in één band, komt uit in 1825 en wordt eindelijk een succes. Mensen gaan zich zelfs interesseren voor de oudere uitgaven.

Deutsches Wörterbuch

Van de hand van Jacob en Wilhelm Grimm is tevens het Deutsches Wörterbuch, of tenminste het idee en de eerste delen. De opzet van de twee broers was om een compleet Duits Woordenboek te maken met voor elk woord de oorsprong, de evolutie, het gebruik en de betekenis. Het eerste deel kwam uit in 1854 maar de twee broers konden hun titanenarbeid niet afwerken voor hun dood. Een heel leger germanisten werkten naarstig door en meer dan honderd jaar later, in 1961 verscheen het laatste deel! In 2004 kwam het enorme werk uit op CD-Rom.

Welke sprookjes zijn van de gebroeders Grimm?

De sprookjes van Grimm, officieel de Kinder- und Hausmärchen of Kinder- en Huissprookjes. Wie kent ze niet? Wie heeft er als kind geen uren in zitten lezen en wie heeft er als ouder nog nooit uit voorgelezen? Het is dan ook het meest gelezen boek na de Bijbel. De meest bekende sprookjes zijn: Roodkapje, Broertje en zusje, Vrouw Holle, Hansje en Grietje, Sneeuwwitje en Rozerood, De rattenvanger van Hamelen, de Bremersstadsmuzikanten, Rapunzel), Het dappere kleermakertje, Assepoester, Doornroosje, Klein Duimpje, etc. De tekeningen bij de sprookjes zijn van de hand van een broer, Ludwig Emil Grimm.

Eigenlijk zijn niet al deze verhalen sprookjes in de letterlijke zin van het woord. Sommige zijn sagen en legenden. Het verschil tussen sprookjes en sagen is dat sprookjes mondeling werden overgedragen, terwijl er voor de sagen en legenden wel een schriftelijk spoor is.

In tegenstelling tot Hans Christian Andersen, die zijn sprookjes zelf verzon, werden de sprookjes van Grimm gewoon door de Gebroeders Grimm opgetekend en bewerkt.

In 2012 werden zowat 500 nieuwe sprookjes van de Gebroeders Grimm ontdekt. Deze sprookjes werden destijds verzameld en weggestopt door historicus Franz Xaver von Schönwerth en in 2012 door een curator teruggevonden.

De Kinder- en Huissprookjes van de Gebroeders Grimm staan op de werelderfgoedlijst voor documenten van UNESCO. Tussen Kerst 2012 en herfst 2014 vierden de sprookjes hun 200-jarig bestaan en dit werd overal gevierd.

Deutsche Märchen Strasse: de Duitse sprookjesroute

De Duitse Sprookjesroute bestaat sinds 1975. Van Hanau tot Bremen kan je over 600 kilometer het spoor van de gebroeders Grimm en van hun sprookjes volgen. Je komt op plaatsen waar de broers gewoond en gewerkt hebben en waar ze hun sprookjes hebben herontdekt. In Hanau bezoek je de geboorteplaats van Jacob en Wilhelm. Hier vind je ook een mooi beeldhouwwerk van de twee broers. Steinau an der Strasse is dan weer de streek van hun kindertijd. Marburg is de stad waar ze studeerden. Kassel is de belangrijkste plaats, omdat hier heel wat sprookjes zijn tot stand gekomen. Hier vind je ook het gebroeders Grimm museum waar je meer kan leren over het leven en het werk van de twee broers. Je vindt hier ook handexemplaren van de sprookjes van Grimm. Volg je de Weser dan kom je tot bij de streek van de Rattenvanger van Hamelen. Bremen is natuurlijk de bakermat van de Vier Bremer Stadsmuzikanten. Voor de Haas en de Egel moet je dan weer in Buxtehude zijn. Breng ook een bezoek aan het Doornroosjesslot Sababurg en maak een wandeling rond de Vrouw-Holle-Vijver op de Hohe Meissrer.

200 jaar sprookjes van Grimm: welke feestelijkheden werden er voorzien in Duitsland?

Kassel

Het gros van de evenementen in Duitsland vindt plaats in Kassel, in de deelstaat Hessen. Daar kon je in de documenta-hal de Expedition Grimm gaan bezoeken, een tentoonstelling met manuscripten en persoonlijke voorwerpen van de twee broers. Je kon er ook werken van broer Ludwig bewonderen en op die manier kreeg je een mooi beeld van de tijdssfeer. In het museum waren ook acht doepaden voorzien, dus leuk voor de kinderen.

In het Gebroeders Grimm museum kon je van 16 december 2012 tot 24 maart 2013 een extra expo gaan bezoeken met verschillende uitgaven van de sprookjes. Sommige bevatten tekeningen en illustraties, andere dan weer niet. Verder werd er ook aandacht besteed aan vertaal- en adaptatieproblemen bij het overzetten van de sprookjes naar een andere taal en cultuur.

Van 18 juli tot en met 18 augustus 2013 kon je op de Seebühne in het Schönefeldpark in Kassel gaan genieten van de sprookjes in een musicaljasje.

Elders in Duitsland

In Morschen kon je van 30 mei 2013 tot 2 juni 2013 naar het Internationaal Theaterfestival. Rond het historische klooster werden theaterstukken, geïnspireerd op de sprookjes van Grimm, gespeeld.

Verder kon je ook nog naar de Sprookjes van Grimm in beeld, en dat van 31 januari tot 14 april 2013. Je vond er tal van illustraties van de sprookjes, in verschillende stijlen en uit verschillende landen. Deze tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met het Gebroeders Grimm museum in Kassel en kon je bezoeken in de Neu Kunsthalle Willingshausen, Merzhauser Strasse in Willingshausen.

In Mayen, in de Eifel, kan je geregeld naar bewerkingen van sprookjes van Grimm gaan kijken, in het kader van de Burgfestspiele. Meer info op www.mayen.de - Burgfestspiele.

In Hamelen kan je ieder jaar op zondag, van mei tot september, gaan kijken naar een toneelstuk over de Rattenvanger van Hamelen in openlucht voor het raadhuis. Deze voorstellingen zijn gratis.

Sprookjes van Grimm verboden!

In 1945 werd de publicatie van de Sprookjes van Grimm verboden. Motief dat werd aangehaald was dat het geweld in de sprookjes gedeeltelijk verantwoordelijk was voor de gruwelijkheden van de nazis tijdens Wereldoorlog II.

Postzegel

In 1959 werd er in Duitsland een zegel gepubliceerd met daarop de hoofden van de Gebroeders Grimm.

Ketnet

Het jongerenprogramma Ketnet in België geeft een reeks sprookjes onder de naam "De sprookjes van Grimm". Ook in Kulderzipken, nog een programma op Ketnet, met onder andere Michaël Pas en Yanka Fleerackers, duiken de Gebroeders Grimm op. In deze reeks zijn zij een verstrooid gezelschap dat Kulderzipken helpt tegen moeder Natuur en tegen de Duivel.

Efteling

Het Sprookjesbos in de Efteling (Kaatsheuvel, Nederland) is grotendeels gebaseerd op de Sprookjes van Grimm. Zo'n 15 sprookjes van Grimm komen er tot leven. De sprookjes van Grimm werden ook op DVD gezet onder de naam Sprookjesboom. Je kan de verhaaltjes apart verkrijgen maar er werd ook een film en een musical gemaakt rond de Sprookjesboom, speciaal voor de Efteling. In de film komen Roodkapje, Wolf, Assepoester, Reus en Klein Duimpje per ongeluk terecht in het onbekende Winterland.

Op 14 maart 2013 werd in de Efteling door "Roodkapje" een beeld van de gebroeders Grimm onthuld, ter ere van het Grimm Symposium. Het beeld werd aan de Efteling geschonken door het Deutsche Grimmgesellschaft.

Film en musical
Naast de Efteling, maakte ook de film- en musicalwereld gretig gebruik van de Sprookjes van Grimm. Studio 100 bracht Sneeuwwitje en Doornroosje. Walt Disney maakte prachtige prenten van Sneeuwwitje, Assepoester en Doornroosje.
In 2005 kwam de film The Brothers Grimm uit, een geromanceerd verhaal over het leven van de twee broers. Begin 2013 kwam in Hollywood "Hansel and Gretel: Witch Hunters" uit, een nieuwe versie van het tweehonderd jaar oude sprookje.