De geneeskracht van Stekelige Muizendoorn

De jonge takken van de muizendoorn zijn lang in Europa gebruikt als bezem. Vooral in slagerijen werd deze struik als bezem gebruikt aangezien muizen niet meer op zoek gaan naar stukjes gevallen vlees als het met een geur van muizendoorn is omgeven. De jonge scheuten van deze heester zijn eetbaar; ze kunnen geplukt worden en zijn daarna te blancheren om ze vervolgens als asperges op te eten. De wortel van de stekelige muizendoorn wordt gebruikt als basis voor een natuurgeneesmiddel. Zij belangrijkste geneeskracht is tegen spataderen, aambeien, aderontsteking en andere bloedvataandoeningen. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving stekelinge muizendoorn
• Historisch medicinaal gebruik muizendoorn
• Werkzame stoffen muizendoorn
• Muizendoorn tegen veneuze stuwingen
• Muizendoorn bij bloedvatproblemen
• Muizendoorn tegen overige aandoeningen van de aders en het bloed
• Uitwendig gebruik stekelige muizendoorn
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving stekelinge muizendoorn

De botanische naam voor deze plant is Ruscus Aculeatus. De plant lijkt enigszins op een hulst; hij heeft bijvoorbeeld stekels en is een halfheester, net als de hulst. Daarom is hem de naam rucus gegeven, wat staat voor het Anglosaksische woord voor hulst. Aculeatus betkent ´stekelig´. Het blad heeft een prikkende punt. De naam muizendoorn is de plant gegeven omdat hij werd opgehangen rond drogende hammen of hespen. Door deze plant rond ham te hangen beginnen muizen en andere knaagdieren niet van de ham te eten. In het Nederlands wordt de plant behalve stekelige muizendoorn Stekelmyrte, Muisdoorn en Muizedoorn genoemd.

Historisch medicinaal gebruik muizendoorn

In de geschiedenis is de stekelinge muizendoorn in eerste instantie vooral gebruikt om zijn diuretische of vochtafdrijvende eigenschappen. Dioscorides, pionier de geneeskunde en kruidenwetenschap uit het oude Griekenland beval de plant aan bij nierstenen. Hij gebruikte voornamelijk de wortels. Hedendaags wetenschappelijk onderzoek heeft de werking op de nieren en de vochtafdrijvendheid bevestigt maar het is niet meer de meest belangrijke werking van stekelige muizendoorn. In de Middeleeuwen werd muizendoorn eveneens aangewend als vochtafdrijvend middel bij oedemen en tegen congestie van het bekken. Muizendoornwortel werd in combinatie met asperges, peterselie en venkel als een geneeskrachtig middel gezien. Mathiolus, een Italiaanse botanicus en geneeskundige uit de 16e eeuw die onder andere het bekendste boek van Dioscorides voorzag van commentaren noteerde ook bij de muizendoorn een diuretische werking. Nicholas Culpeper, een Engelse kruidenwetenschapper zei dat muizendoorn een marsplant is en dat ze zuiverende en openende kwaliteiten heeft. Munting, hoogleraar botanie in de 17e eeuw en onder andere oprichter van de Hortus in Haren, was één der eersten om de geneeskracht van muizendoorn bij beenzweren te beschrijven.

Werkzame stoffen muizendoorn

Van muizendoorn wordt vooral de wortelstok gebruikt en in mindere mate de zijwortels. In muizendoorn zitten als geneeskrachtige inhoudsstoffen vooral de steroïde saponinen ruscogenine, neoruscogenine, ruscoside en ruscine, de flavonoïde rutine en sporen van etherische olie zoals thyeen, pineen, p-cymeen, borneol, pentacosaan, heneicosaan en methylgerianaat. Stoffen die iets minder effectief zijn maar toch genezende werking hebben danwel ondersteunen zijn: benzofuraanderivaten, ruscobenzoxepine, fytpsterolen, suikers, harsen, tanninen, de mineralen kalium, calcium, magnesium, mangaan, seleen, zink en fosfor, de vitaminen B1, B2, B3, C en betacaroteen, chrysofaanzuurm tetracosaanzuur, sparteíne en tyramine.

Muizendoorn tegen veneuze stuwingen

Muizendoorn is als oraal ingenomen medicijn een venotonicum; een versterkend middel voor de bloedvatwanden. Daarnaast werkt het bloedvatvernauwend in die zin dat het de samentrekking van de gladde spiercellen in de aderwand verhoogt zodat het bloed beter terugkeert naar het hart. Om deze medicinale eigenschappen wordt muizendoorn in de fytotherapie gebruikt bij de volgende chronische veneuze insufficiënties:

• Zwaartegevoel, vermoeid en gespannen gevoel in benen,
• (Nachtelijke) kuitkrampen door aderlijke stuwing,
• Oedemen van onderbenen en enkels,
• Pigmentvlekjes en witbleke vlekjes door zuurstoftekort,
• Ulcus cruris of open been, spatzaderzweer,
• Slecht genezende wonden bij dunne huid,
• Onrustige benen door aderlijke stuwing, ook restless legs genaamd,
• Vrieswonden, acrocyanose,
• Tintelingen gevoelsstoornissen, jeuk.

Muizendoorn bij bloedvatproblemen

Muizendoorn heeft een vitamine P-werking, wat inhoudt dat het de bloedvaten beschermt en stabiliseert en het verminderdert de fragiliteit. Daardoor wordt de hyperpermeabiliteit of te grote doorlaatbaarheid vermindert. Flavonoíden zijn samen met ruscogenine en neoruscogenine verantwoordelijk voor deze medicinale werkingen. Ook is muizendoorn een middel wat het uittreden van vocht uit de aders vermindert. Daarnaast is het anti-oedemateus oftewel het vermindert oedemen. Verder vermindert het de zwelling van ledematen waaronder dat van het bekken. Dat komt doordat het bloed beter wordt terug gestuwd naar het hart. Door deze geneeskrachtige eigenschappen kan muizendoorn door een fytotherapeut worden ingezet bij:

• Aambeien, bloedende aambeien, pijnlijke aambeien,
• Scrotumcongestie of opzwelling van de balzak,
• Coupereuse,
• Congestie in het kleine bekken,
• Adjuvans bij menstruatiepijn,
• Adjuvans bij goedaardige prostaatvergroting,
• Adjuvans bij vaginitis en witte vloed door bekkencongestie,
• Winterhanden; aandoening van de haarvaten in handen zoals vrieswonden,
• Stuwingen in de arteriolen zoals etalagebeen.

Muizendoorn tegen overige aandoeningen van de aders en het bloed

Muizendoorn heeft nog meer positieve werkingen op de aderwanden dan hierboven beschreven zijn. Het helpt namelijk ontstekingen te weren. Een aderontsteking kan ontstaan na een operatie of blessure. Saponinen, ruscogenine en neoruscogenine zijn de voornaamste werkzame stoffen in deze. Bovendien is het een antitrombotisch middel; dat is een medische term voor een bloedverdunnend middel. Het helpt actief om de vorming van bloedstolsels binnen in de aders te voorkomen. Daarnaast is deze geneesplant bloeddrukverhogend doordat er meer bloed terug keert naar het hart. Het is mild diuretisch en helpt nierstenen te voorkomen, zoals de oude wijzen uit de antieke tijd reeds zagen. Stekelige muizendoorn kan aderontstekingen en aanverwante aandoeningen tegen gaan en wordt om de in deze alinea genoemde eigenschappen ingezet bij de volgende indicaties:

• Ter preventie en als adjuvans van flebitis of aderontsteking, tromboflebitis en trombose(bloedstolsel),
• Voorkomen van embolie of aderafsluiting na een operatie,
• Lage bloeddruk,
• Lymfoedeem, van voornamelijk de onderste ledematen,
• Adjuvans bij nierinsufficiëntie, matige nierfunctie, geringe urineproductie en jicht,
• Preventie van nierstenen.

Uitwendig gebruik stekelige muizendoorn

Alle hiervoor genoemde gebruikstoepassingen gelden voor inwendig gebruik. Muizendoorn kan verwerkt worden in zalven en cremes. De werkzaamheid voor uitwendig gebruik is net zoals voor inwendig gebruik gericht op ziekten die te maken hebben met de bloedvaten. Muizendoorn werkt venoconstrictorisch, de medische term voor bloedvatvernauwend. Deze werking is reeds elders in beschrevenonder het kopje ´Muizendoorn tegen veneuze stuwingen´. Voor alle indicaties geldt dat er suppositoria, zalven en cremes kunnen worden gebruikt. De medicinale werkingen voor uitwendig gebruik worden ingezet bij de volgende indicaties:

• Aambeien,
• Pijnlijke en jeukende anus,
• Anale kloven,
• Couperose.

Consulteer de fytotherapeut

Wie stekelige muizendoorn als geneeskrachtig middel wil gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Stekelige muizendoornextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract, zalf, creme en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een fytotherapeut kan je daarover mer vertellen net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Daarnaast bestaan er heilzame combinaties met andere kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

• De geneeskracht van boerenkool
• De geneeskracht van koriander: anti-salmonella medicijn
• De geneeskracht van mangistan
• De geneeskracht van paardenbloem
• De geneeskracht van marjolein