Koffie – Ons dagelijks bakje troost

's Ochtends, 's middags en 's avonds, misschien ook nog aan het eind van de middag: het zijn de fijne tijden van de dag waarop de koffie klaar staat. Het huis geurt en alleen dát al beurt op. We drinken dagelijks ons bakje troost en gedurende ons leven sloten koffie, maar wat is het nu eigenlijk: koffie? Het goedje dat gezet kan worden uit gemalen koffiebonen heeft er eeuwen over gedaan om volksdrank te worden. Het culinaire gebruik reisde van Ethiopië via Egypte en Turkije naar Europa en van Amsterdam naar Parijs. Toen was het kostje voor de koffie gekocht.

Is de koffie al bruin?

• Van koffieboon tot koffie
• Branden
• Malen
• Koffie zetten
• Geschiedenis van het bakje troost
• Kauwen
• Jicht
• Cafeïne
• Koffiedrinken
• Koffie verovert de wereld

Van koffieboon tot koffie

De boon die we als boon of in gemalen vorm in de supermarkt of speciaalzaak kunnen kopen, is het zaadje van de kers van een koffieplant. Het volgroeide zaadje loopt een aantal bewerkingen door alvorens het in een kopje staat te dampen en geuren.

Branden

De koffiebessen worden na de oogst ontdaan van hun schil. De bonen, het volgroeide zaadje in de bes, worden gedroogd en daarna gebrand. Door het branden karameliseren de suikers in de boon. Dit proces doet de koffieolie ontstaan die het aroma en de smaak van de boon bepaalt. Het branden is een zeer kritisch proces en kan in verschillende gradaties gebeuren:

• licht;
• medium;
• donker;
• zeer donker.

Malen

De maling van de bonen vindt na het branden plaats. Koffie is in gemalen vorm te koop, maar ook als boon. In dat geval kan men thuis de koffie malen, om zo veel mogelijk van het aroma te behouden.
De maling kan in verschillende maalgraad:

• grof;
• halfgrof;
• fijn;
• zeer fijn.

Koffie zetten

Koffie werd niet altijd als drank geserveerd, maar op andere manieren ingenomen.
Om er het opwekkende drankje met de heerlijjke geur van te kunnen maken zijn in de loop der eeuwen diverse methoden ontwikkeld. Koffie is te zetten met een:

• ibrik, Turkse koffiekan;
• percolator;
• cafetière;
• ketel;
• volautomatische koffieautomaat.

Geschiedenis van het bakje troost

Koffie als drank is al heel oud. De opwekkende kracht werd ergens tussen 575 en 850 herkend. Waarschijnlijk namen Ethiopische en Keniaanse stammen de koffiezaden mee naar Arabië. Een andere lezing spreekt over Arabieren die de koffiezaden uit Ethiopië mee naar huis namen na hun vijandige invallen aldaar. Men ontdekte dat koffie vermoeidheid en slaperigheid deed verdwijnen na het drinken van een kleine hoeveelheid en het smaakte nog lekker bovendien.

Kauwen

In het begin na de ontdekking van de bonen zetten de Ethiopiërs er nog geen drank van, maar kauwden ze op de rauwe koffiebonen. De koffiebonen werden toen soms ook gemalen, maar niet om er koffie van te zetten. Het maalsel werd gemengd met dierlijk vet en daarvan werden vervolgens balletjes gedraaid. De balletjes werden gesnoept en vormden een energiebron tijdens verre reizen.

Quahwah

Van het sap van koffiebessen werd ook wel wijn gemaakt. De wijn werd quahwah genoemd en die naam werd later gebruikt voor de koffiedrank die wij nu kennen.

Jicht

Koffie kreeg in den beginne ook een heel andere functie dan lekker hapje om op te kauwen of smakelijk drankje. Men gebruikte het ooit bij een godsdienstige plechtigheid. Ook werd het geadviseerd om de helende krachten. Mensen met jicht en nierstenen zouden er baat bij hebben. Het werd voor de meest vreemde kwaaltjes voorgeschreven en medisch onderzoek heeft uitgewezen dat koffie wel wat doet.
Vroeger dronk men het bij:

• jicht;
• nierstenen.

Spierpijn

Het schijnt ook te helpen om spierpijn te voorkomen. Sporters kunnen het na twee kopjes langer volhouden en hebben minder last van stramme spieren.

Cafeïne

Er kleven enkele nadelen aan het innemen van veel koffie. Straffe drinkers kunnen last krijgen van teveel cafeïne. Het lichaam kan dan reageren met:

• toenemende hartslag;
• rusteloosheid;
• misselijkheid;
• slaapstoornissen.

Koffiedrinken

In Arabië werd koffiedrinken als eerste gemeengoed. Egypte, Syrië, Perzië en Turkije namen de gewoonte over. De geur van een vers gezet bakje koffie woei pas tegen het eind van de 16e eeuw naar Europa over. In Italië waren het de Venetianen die met de Arabieren gingen handelen. Nederlanders zagen ook snel toekomst in de koffiehandel. Dat er koffie groeit op Java, Sumatra, Timor, Bali en Celebes is te danken aan de vooruitziende blik van een Nederlandse koopman. Hij pikte een koffieplant en experimenteerde ermee op het toen koloniale Java.

Burgemeester van Amsterdam

In 1715 schonk de Amsterdamse burgemeester een plant aan Lodewijk XIV. Daarna brak de koffie helemaal door en was Frankrijk een tijd lang de grootste koffieproducent en –gebruiker.

Koffie verovert de wereld

De kolonisten en missionarissen verspreidden naast hun geestelijk woord de koffie over de wereld. De plant groeit nu in alle werelddelen. Het was in de 18e eeuw dat veel koffiehuizen werden opgericht, al werd de lekkere drank toentertijd alleen nog in hogere kringen genuttigd.

Volksdrank

In de 21e eeuw is de handelswaarde van koffie gegroeid. Na petroleum is koffie het belangrijkste handelsproduct in de wereld en heeft koffie het tot volksdrank geschopt.

Lees verder

• Koffie – Koffieboon in gevaar door roestschimmel en kevertje
• Koffie – Top Tien Koffielanden
• Koffie – Keurmerk beter voor boer en natuur
• Koffie – van plant tot drank
• Koffie en de Koffieplant Coffea arabica