Thee, geliefde werelddrank

Thee is na water de populairste dorstlesser op aarde en heeft een rijke historie. Thee is opwekkend, gezond, eenvoudig te bereiden en zo gewoon dat we er bijna niet meer bij nadenken. Maar waar we vroeger slechts enkele soorten in de winkel tegenkwamen liggen de schappen nu vol met tientallen soorten en melanges, hetgeen bewijst dat thee aan een nieuwe opmars is begonnen. Een ode aan de allerbeste drank ter wereld: Thee.

Nederlanders en thee

Nederlanders zijn fervente theedrinkers met een gemiddelde theeconsumptie van ruim honderd liter per jaar. Circa 65% van de Nederlanders drinkt geregeld een kop thee, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat. Sinds een halve eeuw is men echter vaker koffie gaan drinken waardoor thee iets op de achtergrond kwam te liggen. Toch is thee als oudste drank van de wereld al tijden weer helemaal terug en zijn er veel meer soorten thee te verkrijgen dan enkel de bekende english breakfast, ceylon- of earl grey thee. Thee drinkt men voornamelijk thuis want maar liefst 80% van alle kopjes thee wordt thuis gezet, de rest op het werk of in de horeca. De theezakjes die thuis zijn te vinden komen steeds vaker uit een speciale theedoos met vakken waarin verschillende soorten thee zijn uitgestald.

Thee in de wereld

Thee komt van oorsprong uit China en de ontdekking van thee gaat tot ver voor Christus terug. Het wordt overal anders gedronken maar over de hele wereld is het een populaire, opwekkende drank die simpel te maken is. De grootste theeconsumptie ligt in Azië waar 80% van alle theedrinkers wonen. De smaak van de thee is overal verschillend en hangt af van het klimaat en de gewoonten van de mensen. In Engeland is er de bekende Afternoon tea die wordt geserveerd met scones en sandwiches, en in Japan zijn theeceremonies die bedoeld zijn om de geest tot rust te brengen en een geestelijk evenwicht te vinden. Ook in Marokko is theedrinken een bekend ritueel, denk aan de muntthee met veel suiker die daar de gewoonte is. In Nederland drinken we de hele dag door thee, meestal puur of met wat suiker.

De jaarlijkse wereld-theeproductie schommelt tegenwoordig rond de 2,9 miljoen ton. De belangrijkste theeplantages bevinden zich in India, China en Sri Lanka, met India als wereldleider. Na 1950 is men ook thee gaan cultiveren in Kenia en sinds kort zijn Brazilië en Argentinië aan de lijst producerende landen toegevoegd. Verder vind je ook theeplantages in Japan, Indonesië, Tanzania, Zuid-Afrika en Kameroen. Het gaat hierbij om de zwarte thee. De bekende groene thee is een product uit China en Japan.

Theeplantages

Echte thee is afkomstig van de 'Camellia sinensis', een heester waarvan de blaadjes en de knoppen gebruikt worden om thee van te maken. Voor de beste thee worden enkel de mooiste blaadjes uit de top van de struiken gebruikt. Een theeplant kan in principe maar liefst 15 meter hoog worden. Grofweg zijn er twee belangrijke varianten thee: De Chinese Tea Sinensis en Tea Assamica van Assam. Alle thee in de wereld komt van deze twee hoofdsoorten en van de kruisingen die zijn ontwikkeld om de theestruik aan te passen aan diverse klimaten. De groeiplaats, de bodem en het tijdstip van de pluk zijn van het grootste belang om verfijningen in het thee-aroma te verkrijgen. Omdat de theestruiken veel zon en vocht nodig hebben vind je de meeste theeplantages in warme streken en vaak op hoger gelegen gebieden waarbij de temperaturen tussen 10 en 30 graden liggen.

Hoe hoger de helling waar de thee verbouwd wordt, hoe beter de kwaliteit van de thee omdat de blaadjes er trager groeien dan in lagere delen en het duurt maar liefst twee weken voordat er weer nieuwe blaadjes aan de struiken groeien. De oogst vindt plaats na circa vier jaren en de pluk gebeurt zowel machinaal als handmatig. Dit laatste geeft het beste resultaat maar is erg arbeidsintensief. De theeplanten kunnen heel wat jaren produceren, variërend van veertig jaar voor de Assamica tot maar liefst honderd jaar voor de Sinensis.

Hoe thee wordt gemaakt

Na de oogst gaan de theeblaadjes naar fabrieken op de plantages. De bewerking van thee gebeurt altijd in het land van herkomst. Deze bewerking bestaat uit het verflensen, rollen, fermenteren en drogen van de thee. Verflensen wil zeggen dat de theeblaadjes onder hoge temperaturen worden verlept en verwelkt en geschikt gemaakt om verder te verwerken. Bij het rollen dat vervolgens plaatsvindt komen er sappen vrij die de smaak en geur van de thee bepalen. Het fermenteren is een proces waarbij de gebroken blaadjes in een hoge luchtvochtigheid en in een koele ruimte worden gebracht en de thee zijn speciale roodbruine aroma krijgt. Het drogen of vuren dat tenslotte plaatsvindt gebeurt onder een temperatuur van 95 graden C geeft de thee de bekende kleur. Als laatste wordt de thee gesorteerd en verpakt. Betere theesoorten bestaan uit grotere blaadjes en in theezakjes vind je vaker theekruimeltjes. Melanges van thee worden soms gemaakt uit een heleboel verschillende soorten thee die tezamen in een silo worden gebracht zodat ze op elkaar kunnen inwerken.

Thee die geen echte thee is: Rooibosthee

Tegenwoordig vind je ook rooibosthee in de winkels. Dit is geen echte thee maar een kruidenthee, een product van de Aspalathus Linearis plant, die groeit in de westelijke Kaapprovincie van Zuid-Afrika. Wij kennen deze thee sinds kort maar de Zuid-Afrikanen kennen deze thee al ruim driehonderd jaar en menen dat de thee een heilzame werking heeft. De plant is groen en heeft kleine naaldjes. Rooibos betekent letterlijk 'rode struik' en de naam stamt van de rode kleur die de gedroogde blaadjes hebben, waar de thee zijn kleur aan te danken heeft. Rooibosthee bevat in tegenstelling tot gewone thee geen cafeïne waardoor je er heel veel van kunt nemen. Tevens bevat het minder polyfenolen waardoor rooibosthee niet bitter kan worden.

Thee zetten

Er zijn regels voor het zetten van een goede kop thee:

• Breng koud water snel aan de kook en laat het even doorkoken (in hardwater gebieden 5 minuten).
• Verwarm de theepot voor met een beetje kokend water.
• Gebruik een theezakje van 4 gram per liter kokend water of een theelepel losse thee per kopje.
• Laat de thee maximaal 5 minuten trekken om een bittere smaak te vermijden.
• Roer met het zakje nog even na.
• Verwijder na het trekken het zakje en roer de thee even om.
• De thee is maximaal een uur drinkbaar.
• Voor toevoegingen kun je kiezen uit bijvoorbeeld (riet)suiker, melk, schijfje citroen of honing.

Voordelen van thee

Thee is een geschikte keuze om dagelijks te drinken. Het bevat anti-oxidanten welke het afweersysteem versterken die de schadelijke werking van vrije radicalen tegengaan. Vrije radicalen zijn verantwoordelijk voor celschade en vroegtijdige veroudering. Thee is naast dit belangrijke voordeel ook goed voor het gebit omdat het pH-neutraal is en het glazuur van tanden en kiezen niet kan worden aangetast. Daarnaast bevat het fluoride wat het gebit sterk houdt. Een ander voordeel van thee is dat het een kleine hoeveelheid cafeïne (theïne) bevat, 30 mg per kopje. Ter vergelijking: Koffie bevat 80 mg per kopje. Cafeïne verhoogt concentratie en alertheid en heeft een verkwikkend, opwekkend effect.

Bekende theesoorten

Earl Grey

Deze verfrissende, karakteristieke theesoort is een mengsel van zwarte thee op smaak gebracht met de tropische citroenvrucht 'bergamot'.

Darjeeling

Deze zeer gewaardeerde en fijne thee komt van de voet van de Himalaya in India en geldt als de champagne onder de theesoorten. Het heeft een delicaat muskaatnootaroma.

Lapsang souchong

Deze Chinese thee wordt gedroogd boven een vuur van naaldhout wat de thee een sterke rooksmaak geeft.

Ceylon

De naam zegt het al: Deze verfijnde theesoort komt uit de hoogvlakten van Sri Lanka (Ceylon) en bestaat uit een mengsel van verschillende soorten.

Engelse thee

Deze thee komt natuurlijk niet uit Engeland maar is een mix van verschillende soorten zwarte thee. Er is ook een milde variant waar witte thee aan is toegevoegd. Engelse Thee is de meest gedronken thee van Nederland.

Assam thee

Afkomstig uit het district Assam in India.

Groene thee

Niet gefermenteerde thee met een verkwikkende werking, waar soms jasmijn aan wordt toegevoegd.

Witte thee

Deze subtiele thee bestaat uit gedroogde theeblaadjes van jonge theeknoppen die nog opgerold zijn.

Naast deze soorten zijn er talrijke kruidenthees en infusies, die niet zijn gemaakt van de theestruik maar van andere planten zoals munt, citroenmelisse, kamille en lindebloesem, enz. Deze surrogaat theesoorten kennen de laatste jaren een sterke toename liefhebbers vanwege hun aangename en verfrissende smaak, de gunstige effecten op bijvoorbeeld de spijsvertering (munt, kamille), het zenuwstelsel (bergamot, ginseng, citroenmelisse) en de vitamine C (rozenbottel, frambozen). Verder bevatten deze theesoorten geen cafeïne zodat ze onbeperkt kunnen worden gedronken.

High Tea

High Tea is de benaming voor een Engels theeritueel dat ook in Nederland steeds populairder wordt. Eerst vooral in de horeca, maar in toenemende mate ook thuis. In 1840 ligt de adellijke oorsprong van dit High Tea gebeuren. Anna Russell, gravin van Bedford, liet haar butler om vijf uur 's middags thee met sandwiches en cake op haar kamer serveren. Al gauw nodigde ze haar vriendinnen uit en vond de theevisite plaats in de zitkamer. En zo werd een hongergevoel tussen de lunch en het late diner een nieuw sociaal fenomeen. Onze High Tea heet in Engeland overigens Afternoon Tea of 5 o'clock Tea. Een High Tea is voor hen een vroege avondmaaltijd met koude vleeswaren, gebakken eieren, sandwiches en vis (en thee). Onze High Tea is een theebeleving met sandwiches, scones, cakes, koekjes, clotted cream en jam, veelal geserveerd op een etagère.

Theezakjes

Het filterpapier van theezakjes geeft geen smaak of geur af. Door alleen kleinere stukjes thee, ook wel sortaties genoemd, te gebruiken en deze te verdelen over de twee 'kamers' van het theezakje, kan de thee zijn kleur en smaak snel aan het water afgeven. Dit proces heet extractie. Kleur komt eerder dan smaak, vandaar dat thee altijd twee tot vier minuten moet trekken. De laatste tijd zijn er ook piramidevormige theezakjes gemaakt van nylon in de handel. De theeblaadjes hebben hierbij optimaal de ruimte om te ontvouwen en hun smaak vrij te geven.

Theekop en theepot

Voor thee kun je uit talloze mokken en koppen kiezen, maar het meest geschikt is een theekop met een zeer brede bovenkant, zodat de thee redelijk snel genoeg kan afkoelen. Een normale kop heeft het nadeel dat je soms pas na ruim twintig minuten een slok kunt nemen. Speciale theekommetjes in de vorm van kleine schaaltjes zijn ook geschikt. Een goede theepot moet goed schenken maar de thee liefst ook warm houden. Let ook op de deksel. Denk niet alleen aan mooi design want het uitschenken zou wel eens een ellende kunnen zijn. Een wijde, glazen theepot houdt de thee vaak onvoldoende warm, hoewel je wel precies kunt zien hoe de kleur van de thee is. Voor de beste smaak is een porseleinen pot altijd goed.

"If you are cold, tea will warm you;
if you are too heated, it will cool you;
If you are depressed, it will cheer you;
If you are excited, it will calm you.” ~ William Ewart Gladstone