Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug

Wat zijn de mogelijke oorzaken pijn in zij rechts en links? Pijn in zij of flank verwijst naar pijn of ongemak in de zijkant van de buik, direct boven de heup. Je kunt last hebben van pijn in rechterzij of de linkerzij. Als je last hebt van je flank (pijn in je zij) kan dit een aantal mogelijke oorzaken hebben. Pijn in zij kan gepaard gaan met klachten als misselijkheid, braken, bewegingsdrang en andere klachten. Zo gaat bijvoorbeeld een longontsteking gepaard met hoesten. En pijn in rug of pijn in zij aan één of beide kanten wat gepaard gaat met pijn bij plassen, kan wijzen op een nierbekkenontsteking. Pijn in de zij en rug, ofwel het gebied tussen de onderste ribben en de billen, duidt meer op nierpijn. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van pijn in rechterzij en/of linkerzij (pijn in zij rechts achter rug of pijn in zij links achter rug)? Flankpijn kan allerlei oorzaken hebben, zoals nierstenen, nierbekkenontsteking, spierletsel in de flank, galstenen en urineweginfectie.

• Wat is pijn in de flank?
• Constante pijn in de zij of acute pijn
• Zeurende of stekende pijn
• Pijn in de zij, maar geen onderliggende aandoening
• Nierpijn
• Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn in de flank of pijn in de zij?
• Pijn in de zij door een urinewegaandoening
• Pijn in zij door urineweginfectie
• Niersteenkoliek
• Nierinfarct
• Ureterstenose
• Pijn in zij door niercyste
• Pijn in flanken en rug door niertumor
• Inwendige geslachtsorganen van de vrouw
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Aandoeningen aan eierstok of ovarium
• Galblaas, lever en alvleesklier
• Galsteenkoliek
• Pancreatitis of alvleesklierontsteking
• Pijn in de zij door een darmaandoening
• Mechanische ileus of obstructie-ileus
• Diverticulitis
• Acute appendicitis of blindedarmontsteking
• Obstipatie
• Ontstekingsziekten van de darm
• Flankpijn door zenuwpijn
• Beknelde zenuw in de rug
• Gordelroos
• Spieren rechts of links
• Spierspasmen
• Spierletsel
• Overige oorzaken
• Lumbago (lage rugpijn)
• Artritis
• Infectie in de wervelkolom
• Wervelfractuur
• Uitdroging of dehydratie
• Longontsteking
• Zwevende-ribsyndroom
• LACNES

Wat is pijn in de flank?

Pijn aan de zij of flank verwijst naar pijn of ongemak in de zijkant van de buik, direct boven de heup. Flankpijn verwijst eigenlijk naar pijn in je zij en rug. Meestal is de pijn (erger) aan één kant van je lichaam. De meeste mensen ervaren ten minste één keer in hun leven flankpijn, en het is meestal van korte duur. Als je er langere tijd last van houdt of als de klachten verergeren, dan is het verstandig om je huisarts te raadplegen.

Constante pijn in de zij of acute pijn

Constant aanwezige en/of ernstige pijn kan worden veroorzaakt door een ernstige onderliggende medische aandoening, zoals een infectie in de urinewegen of de nieren of dehydratie (uitdroging). Bij pijn die acuut ontstaat zonder duidelijke oorzaak kan aan een niersteen gedacht worden, de zogenaamde koliek. Nierstenen kunnen zich echter ook presenteren door chronische enkelzijdige flankpijn, soms aangeduid als rugklachten. Chronische pijn kan ook wijzen op verschillende andere oorzaken.

Zeurende of stekende pijn

Pijn in de zij kan bestaan uit stekende, zeurende of doffe pijn en de pijn kan steeds aanwezig zijn of komen en gaan, of juist getriggerd worden door lopen of andere bewegingen.

Pijn in de zij, maar geen onderliggende aandoening

Pijn in zij hoeft niet altijd te wijzen op een onderliggende aandoeningen. Zo kan pijn in de zij of een steek in de zij optreden na sporten (hardlopen). Wanneer je na het slapen wakker wordt met pijn in je rug of pijn in zij, kan dit komen door een slecht matras of bedbodem.

Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn in de flank of pijn in de zij?

Verschillende omstandigheden, variërend van ernstig tot relatief onschuldig, kunnen leiden tot pijn in de flank. Enkele veel voorkomende oorzaken (met de belangrijkste symptomen) zijn:


Deze aandoeningen zullen we hieronder in vogelvlucht bespreken.

Pijn in de zij door een urinewegaandoening

Het urinewegstelsel bestaat uit een aantal organen die urine produceren en daarna afvoeren.

Pijn in zij door urineweginfectie

Een urineweginfectie duidt op een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen (nierbekken, urineleiders, blaas en plasbuis). Meestal blijft een urineweginfectie beperkt tot het slijmvlies van de blaas. Dit gaat gepaard met bekende blaasontstekingsklachten, met pijn die uitstraalt naar de onderrug. De infectie-verwekkende bacteriën (vaak afkomstig uit de darmflora) dringen zich via de plasbuis de blaas binnen. Vrouwen zijn gevoeliger voor urineweginfecties, aangezien de afstand tussen de plasbuis en anus bij vrouwen veel korter is dan bij mannen. Indien een urineweginfectie opstijgt van de lagere naar de hogere urinewegen (bijvoorbeeld bij een niet opgemerkte, of niet adequaat behandelde blaasontsteking), kan een nierbekkenontsteking ontstaan.

Niersteenkoliek

Een niersteenkoliek of -aanval uit zich in aanvalsgewijze, krampende pijn in de zij, wat uitstraalt naar de lies. Deze heftige pijnaanvallen gaan vaak gepaard met misselijkheid (en braken) en bewegingsdrang. Je kunt door de hevige pijn niet stil blijven zitten of liggen. Bloed in de urine en vaak en pijnlijk urineren horen er ook bij. Thans behoort het tot de mogelijkheden nierstenen te vergruizen, waarbij een operatieve ingreep niet meer nodig is.

Nierinfarct

Een nierinfarct ontstaat wanneer zich in één van de grotere slagaderen van de nier een stolsel vormt, waardoor een deel van de nier geen bloed, en dus geen zuurstof meer krijgt. Het deel van de nier dat geen zuurstof meer krijgt kan daardoor afsterven. Een dergelijk stolsel kan gevormd worden door bijvoorbeeld ernstige aderverkalking (atherosclerose). Ofschoon atherosclerose vaak voorkomt, is een nierinfarct zeldzaam. Door middel van computertomografisch onderzoek kan de diagnose 'nierinfarct' gesteld worden.

Ureterstenose

Een ureterstenose duidt op een vernauwing (stenose) van de urineleider (ureter). Als gevolg hiervan ontstaat een ophoping van urine in het nierbekken. Dit kan de nier beschadigen. De nier kan zelfs zijn functie geheel verliezen.

Pijn in zij door niercyste

Een niercyste is een blaasje, gevuld met vocht en bij een niercyste bevindt deze zich in de nier. Soms kunnen er meerdere van deze cysten in de nier voorkomen. Wanneer er zeer veel van deze cysten op beide nieren voorkomen, spreekt men cystenieren. Hier kunnen meerdere oorzaken aan ten grondslag liggen. Cystenieren kunnen allerlei klachten geven. Deze klachten kunnen bestaan vaak uit pijn en een ongemakkelijk gevoel ter hoogte van de onderrug of zij. Nieren met cysten zijn vaak groter dan normale, gezonde nieren.

Pijn in flanken en rug door niertumor

In Nederland wordt jaarlijks ongeveer 2.000 keer de diagnose nierkanker gesteld. Het niercelcarcinoom welke ontstaat in de nierbuisjes, is de meest voorkomende niertumor bij volwassenen. Deze vorm van kanker geeft in het begin meestal geen klachten en daarom is het zo moeilijk om de ziekte in een vroeg stadium vast te stellen. Later kan je bloed in de urine aantreffen of kun je last krijgen van aanhoudende pijn in de rug of flanken.

Inwendige geslachtsorganen van de vrouw

Pijn in de zij of flank kan bij ene vrouw ook afkomstig zijn van haar inwendige geslachtsorganen. De geslachtsdelen in het lichaam van een vrouw (inwendige geslachtsdelen) zijn:

• Vagina (schede)
• Baarmoederhals (cervix)
• Baarmoeder (uterus)
• Eileiders (tubae uterinae)
• Eierstokken (ovaria)

Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (ook wel extra-uteriene graviditeit, afgekort EUG, genoemd) bevindt de bevruchte eicel zich buiten de baarmoeder, veelal in de eileider. Ongeveer één procent van alle zwangerschappen loopt uit op een EUG. Een EUG resulteert vaak niet in een voldragen zwangerschap. Bloedverlies is in veel gevallen het eerste duidelijke verschijnsel van een EUG. Dit gaat vaak gepaard met pijn (krampen van de eileider). Deze pijn manifesteert zich meestal aan één kant van de buik of onder in de buik.

Aandoeningen aan eierstok of ovarium

Aandoeningen van de eierstokken betreffen vooral ontstekingen en gezwellen. Deze aandoeningen kunnen onder meer gepaard gaan met pijn in de zij.

Galblaas, lever en alvleesklier

De galblaas is een peervormig orgaantje, gelegen aan de onderkant van de lever rechts bovenin de buik. Je lever ligt aan de rechterkant van je lichaam, boven in de buikholte vlak achter de ribben. De alvleesklier is een langgerekte trosvormige klier. Dit orgaan ligt boven in de buik, linksachter en vlak voor de wervelkolom.

Galsteenkoliek

In de galblaas kan geconcentreerde gal gaan kristalliseren waardoor er kleine kristallen ontstaan die galstenen kunnen vormen. Als een dergelijk steentje uit de galblaas wordt gedreven, kan het klem komen te zitten voor de galblaasuitgang of in de galweg, met als gevolg dat er een galsteenkoliek ontstaat. De galweg probeert uit alle macht het galsteentje door samentrekking naar de darm te drijven. Dit veroorzaakt aanvalsgewijze pijn rechts in de bovenbuik met soms uitstralende pijn rechtsom naar de rug of het schouderblad. Misselijkheid en braken komen ook vaak voor. Verder is er sprake van bewegingsdrang; je kunt tijdens een aanval niet stil blijven zitten of liggen; je moèt van de pijn bewegen.

Pancreatitis of alvleesklierontsteking

Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier. Acute alvleesklierontsteking begint meestal met een plotseling opkomende hevige pijn in de bovenbuik: midden of rechts, maar zelden links. Deze pijn kan uitstralen naar de rug, linkerzij en linkerschouder en verergert als je beweegt.

Pijn in de zij door een darmaandoening

Pijn in de zij kan ook komen door een darmziekte.

Mechanische ileus of obstructie-ileus

Men spreekt van 'ileus' als de voedselpassage in de darm stilstaat. Bij mechanische ileus of obstructie-ileus is de darm verstopt vanwege een mechanische belemmering of obstakel die de doorgang blokkeert. Mogelijke oorzaken zijn:

• een verdraaiing van de darm, ook wel darmkronkel of volvulus genoemd;
• het knel zitten van de darm door littekenweefsel (zogeheten verklevingen);
• een gezwel of tumor die de doorgang blokkeert.

Diverticulitis

Een divertikel verwijst naar een goedaardige uitstulping in de dikke darm. Wanneer deze ontstoken raakt, spreekt men van diverticulitis. Een courante klacht is buikpijn, meestal links onder in de buik. Hoe diverticulitis ontstaat, is niet duidelijk. De ontsteking gaat meestal vanzelf over; bij pijn kun je paracetamol gebruiken.

Acute appendicitis of blindedarmontsteking

Acute appendicitis of blindedarmontsteking begint vaak met pijnklachten rond of boven de navel, welke uiteindelijk naar de rechter onderbuik zakt. Soms heb je eerst last van misselijkheid en moet je braken. Je hebt vaak een lichte temperatuurverhoging en je voelt je niet lekker. Het aanraken van de buik en het daarna loslaten doet pijn, vooral rechtsonder. Daarnaast doet hoesten en lachen soms pijn. Vervoerspijn komt ook vaak voor, bijvoorbeeld als je in een auto zit die over een verkeersdrempel of andere hobbel rijdt.

Obstipatie

Obstipatie of verstopping kan darmkrampen genereren die aanleiding kunnen geven tot lichte of zware, al dan niet langdurige buikpijn in de onderbuik of buikpijn die uitstraalt naar één kant van de buik (meer in de zij).

Ontstekingsziekten van de darm

Ontstekingsziekten van de darm, zoals de ziekte van Crohn, kunnen aanleiding geven tot onder meer buikpijn en pijn in de zij. De ziekte van Crohn kan onder meer de volgende klachten geven:

• dunne ontlasting of diarree, vaak gepaard met bloed en slijm;
• buikpijn;
• Soms obstipatie (verstopping);
• bloedarmoede;
• gewichtsverlies;
• vermoeidheid;
• koorts;
• wondjes, fistels en abcessen, vaak rond je anus.

Flankpijn door zenuwpijn

Pijn in de zij of flank kan ook veroorzaakt worden door zenuwpijn.

Beknelde zenuw in de rug

Door artrose van de lendenwervels (dat zijn de onderste wervels van de rug) kunnen botwoekeringen en uitstulpingen aan de wervels ontstaan. Deze woekeringen vernauwen de ruimte tussen de wervels, waardoor deze dichter tegen elkaar aan komen te liggen. Hierdoor raken de zenuwwortels bekneld (beknelde zenuw).

Gordelroos

Gordelroos (Herpes Zoster) is een infectie van een zenuw als gevolg van een virus en wel het virus dat bij kinderen waterpokken veroorzaakt. Het virus duikt na de waterpokken onder in het lichaam en is daarna latent aanwezig in de zenuwknopen. Op latere leeftijd kan het virus weer actief worden en de kop opsteken. Meestal gebeurt dit in de zenuwknoop van één van de romp of buikzenuwen. Dat verklaart meteen de naam 'gordelroos'. Gordelroos begint normaal gesproken met pijn en soms met jeuk in een plek op de romp, vaak in de flank of op de rug.

Spieren rechts of links

Spierspasmen

Spasmen van de rugspieren veroorzaken soms tergende pijnen in de onderrug en in de flanken. Mogelijke oorzaken zijn overbelasting of verrekking van de rugspieren, slechte houding en rugletsel of trauma.

Spierletsel

Spierletsel in de flank kan ook de oorzaak zijn van pijn in de zij. Het gaat hierbij om schade of spanning van de spieren aan de zijkant van het lichaam, tussen de ribben en het bekken. Dit kan optreden door een plotselinge verrekking, overmatige belasting of trauma aan het gebied. Symptomen kunnen bestaan uit pijn, gevoeligheid en beperkte beweging.

Overige oorzaken

Mogelijke andere oorzaken van pijn in de zij of flankpijn zijn onder meer:

Lumbago (lage rugpijn)

Lumbago verwijst naar plotselinge (acute) lage rugpijn, welke nogal eens samengaat met verkramping van spieren en irritatie van de lage rugwervels. Verschillende oorzaken kunnen lumbago veroorzaken, waar overbelasting er één van is. Niet adequaat behandelde spit kan leiden tot lumbago.

Artritis

Artritis, in het bijzonder artritis die de wervelkolom beïnvloedt, kan een bron zijn van aanzienlijke lage rugpijn.

Infectie in de wervelkolom

Een ontsteking van de wervelkolom geeft meestal rugpijn, gelokaliseerd laag in de rug.

Wervelfractuur

Ten gevolge van een val van grote hoogte, een verkeersongeluk of door andere oorzaken kan een fractuur ontstaan in één of
meerdere wervels.

Uitdroging of dehydratie

Uitdroging kan optreden na het verlies van veel vocht en zouten als gevolg van bijvoorbeeld zeer hoge koorts, braken, ernstige diarree, (fors) bloedverlies, hevige transpiratie, bij gebruik van bepaalde medicijnen of bij extreme hitte.

Longontsteking

Een longontsteking (pneumonie) is een ontsteking van de longblaasjes en het omringende weefsel en dit gaat gepaard met hoesten (soms droog en pijnlijk en soms met groen slijm), kortademigheid en pijn in de borst of pijn in de zij. Verder heb je last van koorts en algemeen ziek zijn.

Zwevende-ribsyndroom

Bij flankpijn kan ook gedacht worden aan zwevende ribben. De pijn bij het zwevende-ribsyndroom, ook wel rib-tip syndroom of costo-iliacaal syndroom genoemd, wordt beschreven als zeurend, min of meer constant aanwezig en soms in hevigheid toenemend. Vaak zie je een duidelijke samenhang met bewegen of lichaamshouding. Het zwevende rib-syndroom kan ontstaan door een scheve zit- of werkhouding. Ook bepaalde sporten die zijdelings worden uitgevoerd zoals fitness en rek-en strekoefeningen kunnen de klachten veroorzaken. Ouderdom kan ook een rol spelen. Bij oudere mensen zie je dat de tussenwervelschijven dunner worden, waardoor de wervelkolom inzakt. Het uiteinde van de onderste rib kan hierdoor bij inbuiging tegen het bekken aantikken. Dit veroorzaakt hinderlijke pijnklachten.

LACNES

Er kan sprake zijn van een beknelling zijn van de zenuw in de schuine buikspieren; dit wordt LACNES genoemd. Dit staat voor: 'Lateral Cutaneous Nerve Entrapment Syndrome'. Dit is de zijdelingse vorm van ACNES (buikwandpijnsyndroom). Kenmerkend aan LACNES-pijn is dat deze zich altijd op één specifieke plek in de flank bevindt en met één vinger is aan te wijzen.

Lees verder

• Pijn aan de heup: oorzaken van heuppijn of pijnlijke heupen
• Pijn in onderrug: pijnlijke onderrug links, rechts en midden
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Pijn in zij: oorzaken van pijn in de rechterzij of linkerzij
• Pijn aan de ribben: oorzaken van ribpijn of pijnlijke ribben