Bultje bij anus: oorzaken van bult of knobbeltje bij de anus

Je voelt een verheven plek, bultje of knobbeltje bij de anus. Wat kunnen de oorzaken daarvan zijn? De belangrijkste oorzaken zijn aambeien, een (peri)anale trombose of een mariske (huidflapje bij de anus). Aambeien komen vaak voor. Dit zijn uitgezakte zwellichamen of uitstulpingen van het slijmvlies aan de binnenzijde van de anus. Aan de binnenkant van de anus zitten kleine zwellichamen van slijmvlies. Deze sluiten je anus af, zodat er niets uit weglekt. Als deze uitzakken, wordt dat ‘aambeien’ genoemd. De medische benaming is 'hemorroïden'. Elk bultje bij de anus moet goed in de gaten worden gehouden. Je mag er niet automatisch vanuit gaan dat het aambeien zijn. Een (huis)arts kan vaststellen wat er aan de hand is en wat de beste behandeling is.

• Bultje bij anus door aambeien
• Symptomen
• Risicofactoren
• Gradaties aambeien
• Behandeling
• Knobbeltje bij anus door anale trombose
• Marsike: huidflapje op de anus
• Puistje bij de anus
• Symptomen van een anale puist
• Behandeling van anuspuistje
• Genitale wratten
• Besmetting
• Symptomen van genitale wratten
• Behandeling van genitale wratten
• Anuskanker
• Vóórkomen
• Symptomen van anuskanker
• Behandeling van anuskanker
• Waterwratjes
• Besmetting met het virus
• Symptomen van waterwratjes
• Behandeling van waterwratjes
• Bij welke symptomen huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose

Bultje bij anus door aambeien

Bij aambeien zijn de zwellichamen in het anale kanaal gezwollen en uitgezakt. Soms kunnen aambeien in ernstige vorm uitzakken, waardoor ze uitwendig zichtbaar zijn en eruit zien als een bultje aan de rand van de anus. Als het bultje bij de anus zacht is, kan het een trombose zijn (zie onder). Aambeien kunnen allerlei klachten geven. De klachten variëren van irritatie tot hevige pijnklachten bij de anus. Uitgezakte zwellichaampjes kunnen leiden tot belemmering van de doorbloeding. Hierdoor kan stuwing ontstaan, als gevolg waarvan aambeien kunnen gaan bloeden.

Aambeien worden geassocieerd met verhoogde druk op de zwellichamen, waardoor deze naar buiten worden geperst en soms zelfs buiten je poepgaatje komen te hangen. Vaak zakken ze dan met de ontlasting mee naar buiten, wat vaak een vervelend en drukkend gevoel geeft. Ze kunnen vrij gemakkelijk teruggeduwd worden. Sommige uitpuilende aambeien kunnen niet teruggeduwd worden. Als belangrijkste oorzaken worden te harde ontlasting (in combinatie met te hard persen tijdens het poepen), overgewicht, veel zitten (en weinig lichaamsbeweging) en zwangerschap genoemd. De druk kan ook ontstaan door hard persen bij een bevalling (door verslapping van het elastische weefsel of door verstopping). Langdurig hoesten en zwaar tillen zijn andere veel voorkomende oorzaken. Ook kan anale seks aambeien veroorzaken.

Aambeien zijn meestal niet pijnlijk, maar ze kunnen behoorlijk lastig zijn. Het is gewoon een vervelende aandoening, waar veel mensen zich voor generen.

Symptomen

Aambeien kunnen verschillende klachten geven, die variëren in ernst en in de mate waarin ze een belemmering vormen in het dagelijks leven. Je kan last hebben van jeuk, irritatie of pijn in en rond de anus. Aambeien kunnen bloeden waardoor je helderrood bloed op je ondergoed, toiletpapier, ontlasting, of in de wc-pot aantreft. Soms ontstaat er stolling in de zwellichaampjes – trombus genaamd – hetgeen aanleiding kan geven tot flinke pijnklachten. De symptomen worden verergerd door obstipatie, harde ontlasting of het hardhandig afvegen van de anus na de stoelgang.

Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen interne (inwendige) en externe (uitwendige) aambeien. Externe aambeien komen minder vaak voor dan interne aambeien. Een externe aambei manifesteert zich als een kleine bobbel die zich aan de buitenkant van de anus bevindt. Meestal veroorzaakt dit type aambei geen symptomen. Er kan zich echter een bloedpropje in de aambei vormen –trombose genaamd – en dan kan het acuut heel pijnlijk worden. Deze pijn bij dit type aambei piekt meestal na 48 tot 72 uur en gaat dan geleidelijk weg gedurende 7 tot 10 dagen. Soms treedt enkele dagen een beetje bloedverlies op. Daarna krimpt het bobbeltje om een klein huidflapje te worden, een 'mariske' genaamd (zie onder).

Interne en externe aambeien kunnen zich tegelijkertijd voordoen.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het ontstaan van aambeien zijn onder meer:

• vaak en hard persen tijdens de stoelgang (waardoor de bloedvaten gestuwd raken en uitzetten);
• gebrek aan lichaamsbeweging en langdurig zitten;
• niet op tijd ontlasten bij aandrang (het ophouden van je ontlasting);
• een verkeerde zindelijkheidstraining (dat wil zeggen een haastige, geforceerde stoelgang);
• een (te) nauwe sluitspier;
• Overgewicht; en
• zwangerschap.

Gradaties aambeien

Aambeien komen voor in verschillende gradaties:

Behandeling

Je kunt zelf een aantal leefregels in acht nemen om de klachten van aambeien te verminderen:

• Houd de ontlasting zacht en volumineus door vezelrijk te eten en voldoende te drinken (ongeveer acht glazen, liefst water, per dag). Goede bronnen van vezels zijn fruit, groenten en volle graanproducten.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging door dagelijks een half uur te bewegen.
• Ga direct naar het toilet als je aandrang voelt en blijf niet te lang op het toilet zitten. Persen is uit den boze.
• Was na de stoelgang je anus af met lauw water en gebruik geen zeep, wat kan irriteren. Maak je achterste droog met zacht toiletpapier.
• Vermijd irriterende, prikkelende stoffen, zoals alcohol, scherpe kruiden, koolzuurhoudende dranken en koffie.
• Neem een paar keer per dag gedurende ongeveer 10 minuten per keer een warm zitbad. Voeg geen zeep aan het water toe. Een warm bad ontspant de anus en bestrijdt klachten als branderigheid, jeuk en pijn rond de anus.
• Niet krabben.
• Gebruik geen inlegkruisjes.
• Draag bij voorkeur katoenen ondergoed.
• Vermijd zwaar tillen en chronisch hoesten.

Bij geringe klachten kun je gebruikmaken van een zalf of een zetpil met alleen een beschermende stof en eventueel met een plaatselijk verdovende stof. Aambeienzalf helpt de jeuk tegen te gaan, heeft een wondhelende invloed en zorgt voor een sneller herstel van de huid.

Wanneer bovenstaande leefregels en aambeienzalf onvoldoende soelaas bieden, kan chirurgische behandeling uitkomst bieden. De meest gangbare behandeling is rubberbandligatie, waarbij het uitgezakte slijmvlies met een elastiekje wordt afgebonden waarna het na een aantal dagen afsterft. Het slijmvlies en het elastiekje worden met de ontlasting weggevoerd. In grofweg 20% van de gevallen komen de aambeien na behandeling na verloop van tijd terug. Je kunt dan opnieuw behandeld worden.

Aambeien kunnen ook worden behandeld door injectie van een chemische stof die de aambeien laat krimpen of verschrompelen, waarbij littekenweefsel wordt gevormd. Deze behandeling noemt men ‘sclerotherapie'. Aambeien kunnen ook worden vernietigd met een laserstraal, infrarood licht (infrarode fotocoagulatie) of een elektrisch stroompje (elektrocoagulatie). Als al deze behandelingen niet helpen, kunnen de aambeien operatief worden verwijderd middels de traditionele operatie: haemorrhoïdectomie. Deze vindt onder algehele verdoving plaats.

Knobbeltje bij anus door anale trombose

Een anale trombose duidt op een plotseling optredende, pijnlijke blauwe knobbel die niet naar binnen te duwen is. Het wordt veroorzaakt door een scheurtje in één van de vaten rondom de anus, waarna het scheurtje wordt gedicht door de vorming van een stolsel (trombose). Een anale trombose ontstaat vaak door plotselinge irritatie als gevolg van zwaar tillen, persen, het drinken van veel alcohol en/of het eten van flink gekruid eten. Als een trombose vaker voorkomt, is het verstandig om door de huisarts te laten onderzoeken wat de achterliggende oorzaak is (bijvoorbeeld aambeien, darmirritatie), zodat deze behandeld kan worden of zodat je uitlokkende factoren kunt beperken. Een anale trombose die ontstaat in een uitwendige aambei wordt 'perianale trombose' genoemd. Een anale trombose kan pijnklachten geven. Vaak gaat het om een doffe, continu aanwezige pijn. Daarnaast kun je een harde knobbel bij de anus voelen.

Marsike: huidflapje op de anus

Marisken zijn verwijde huidflapjes op de anus; het zijn uitgerekte huidplooien. Marisken geven meestal geen klachten. Het is niet precies bekend hoe ze ontstaan, maar men vermoedt dat het een restant is van een aambei die er heeft gezeten. Er is een belangrijk onderscheid: aambeien bevinden zich in het slijmvlies, terwijl marisken bedekt zijn met huid. Behandeling is in principe niet nodig, maar kan wel overwogen worden vanuit hygiënische of cosmetische redenen.

Puistje bij de anus

Puistjes kunnen zich op de anus vormen. Dit gebeurt meestal wanneer een of meer poriën verstopt raken met talg en dode huidcellen. Een verstopte porie kan zich vullen met pus, wat resulteert in een puistje.

Symptomen van een anale puist

Een anale puist kan aanvoelen als een zachte, met vloeistof gevulde bult. Irritatie kan ervoor zorgen dat deze puistjes pijnlijk of anderszins ongemakkelijk worden. Knijp de puist niet uit, want dit kan een infectie veroorzaken.

Behandeling van anuspuistje

Anale puistjes behandelen of voorkomen kan op de volgende manier:

• houd het gebied droog en schoon
• afzien van het scheren of waxen van het gebied
• eet gezond en gevarieerd

Genitale wratten

Bij genitale wratten gaat het om een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Genitale wratten zijn te herkennen als zachte, wratachtige gezwellen rond de geslachtsdelen of de anus. Het gaat om groepjes rozerode tot grijswitte wratten. De wratjes hebben een doorsnede van 1 tot 5 mm en doordat ze dicht op elkaar zitten krijgt de huid daardoor een bloemkoolachtig aspect. Het wordt veroorzaakt door het Humaan Papilloma Virus (HPV). Genitale wratten zijn onschuldig, maar je kunt er wel hinder van ondervinden. De lastpakken verdwijnen vanzelf, al kan dat even duren. De huisarts kan een zalf of tinctuur voorschrijven om ze te behandelen.

Besmetting

Genitale wratten zijn goedaardige, zachte, wratachtige gezwellen rond de geslachtsdelen en de anus. Ze worden veroorzaakt door onschuldige varianten van het Humaan Papilloma (HPV). Genitale wratten zijn seksueel overdraagbare aandoening (soa), welke verkregen kunnen worden door direct contact tussen de geslachtsdelen. In een enkel geval kun je ook besmet raken door een handdoek of washand te gebruiken van iemand die genitale wratten heeft.

Symptomen van genitale wratten

Het komt nogal vaak voor dat een HPV-infectie rond de geslachtsdelen symptoomloos verloopt. Zelfs als je geen symptomen hebt, is behandeling nodig teneinde complicaties te voorkomen en de verdere verspreiding van de aandoening tegen te gaan.

Genitale wratten zijn bultjes met een bloemkoolachtige vorm die aanleiding kunnen geven tot jeuk, pijn een branderig gevoel. Slechts in zeldzame gevallen kunnen vrouwen bloeden na de geslachtsgemeenschap, of last krijgen van vaginale afscheiding.

Behandeling van genitale wratten

Genitale wratten kunnen vastgesteld worden door lichamelijk onderzoek in combinatie met een uitstrijkje. De wratten kunnen spontaan, zonder behandeling, verdwijnen, maar dit kan wel jaren duren. Als de wratten last geven in de vorm van jeuk of pijn, kan dat de reden van behandeling zijn. Ook wordt vaak behandeld vanwege esthetische motieven; genitale wratten zien er gewoon lelijk uit.

Er bestaan diverse behandelmethodes om genitale wratten te verwijderen:

• het aanbrengen van een crème en lotion
• bevriezen
• wegbranden
• wegsnijden

De arts zal met je overleggen wat in jouw geval de beste behandelmethode is.

Anuskanker

Bij anuskanker groeien kwaadaardige (kanker)cellen in het weefsel van de anus of in het anale kanaal, de verbinding tussen endeldarm en anus. Symptomen van anuskanker zijn onder meer bloeden uit de anus, een knobbel of een gezwel in de buurt van de anus, pijn of irritatie, jeuk of afscheiding uit de anus en verandering in het ontlastingspatroon.

Het spijsverteringsstelsel begint bij de mond en eindigt bij de anus, ook wel 'poepgaatje' genoemd. Via de anus verlaat de ontlasting het lichaam. De anus bestaat deels uit twee sluitspieren: een uitwendige sluitspier, die willekeurig kan worden bediend, en een inwendige sluitspier die onwillekeurig is. Bij anuskanker vormen zich kwaadaardige (kanker)cellen in het weefsel van de anus of in het anale kanaal. Het anale kanaal is de verbinding tussen endeldarm en anus. Bij tumoren in het peri-anale gebied – dat is het gebied dat is gelegen rond de buitenkant van de anus – spreekt men van huidtumoren en niet van anale kanker. Anuskanker moet ook onderscheiden worden van rectumkanker, dat is kanker in de endeldarm. Wel kunnen de symptomen erg veel overeenkomsten vertonen.

Vóórkomen

Anuskanker is relatief zeldzaam. De incidentie is 4-7 op 1.000.000. De incidentie bij vrouwen en jonge homoseksuele mannen neemt de laatste jaren toe. Factoren die de kans op anuskanker verhogen zijn roken, anale seks, het hebben van meerdere sekspartners, afweerstoornissen en besmetting met het humaan papillomavirus (HPV - de typen 16 en 18, die anuskanker en bij vrouwen baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken), waarbij opgemerkt dat het gebruik van een condoom infectie met HPV niet volledig kan voorkomen. Zo kan het virus bijvoorbeeld in de schaamstreek aanwezig zijn. Condooms kunnen dan het virus niet tegenhouden. Veilige anale seks bestaat dus niet. Anuskanker komt tien keer zoveel meer voor onder homoseksuele mannen dan onder heteroseksuele mannen.¹ Besmetting met hiv vergroot het risico nog eens aanzienlijk. De kans op anuskanker kan je verminderen door niet te roken, anale seks te vermijden, door als man geen seks te hebben met mannen en door alleen seks te hebben met één partner in een levenslange relatie.²

Symptomen van anuskanker

De mogelijke symptomen van anuskanker zijn:

• de aanwezigheid van (helderrood) bloed op het toiletpapier en de ontlasting
• een knobbel, bult of gezwel in de buurt van de anus
• pijn of irritatie in of bij de anus
• jeuk of afscheiding uit de anus
• verandering in het ontlastingspatroon (vaak aandrang zich te ontlasten en soms afwisselend obstipatie en diarree)

Sommige klachten kunnen ook wijzen op aambeien (zie boven).

Behandeling van anuskanker

De behandeling is vooral afhangen van het stadium van de kanker (zijn er uitzaaiingen?), de plaats van de tumor en of er sprake is van een recidief (terugkeer van de kanker).

De standaardbehandelingen zijn:

• radiotherapie (bestraling van kankercellen);
• chemotherapie (behandeling met cytostatica, welke remmend werken op de deling van tumorcellen); en
• een operatie, waarbij de tumor uit de anus wordt weggesneden samen met een deel van het gezonde weefsel eromheen.

Bij een klein gezwelletje kan worden volstaan met bestraling alleen. Bij een grote tumor wordt de bestraling vaak gecombineerd met chemotherapie. Deze twee therapieën versterken elkaar in hun werking tegen kanker. Als de tumor na deze behandeling niet volledig verdwenen is, of wanneer er sprake is van een recidief, dan is ene operatie nodig.

Bij metastering naar andere delen van het lichaam, is genezing niet mogelijk en zal men overgaan op palliatieve behandeling. Hierbij worden de klachten verlicht en zal men proberen de kwaliteit van leven te verbeteren of te behouden.

Waterwratjes

Waterwratten worden ook wel 'kinderwratten' genoemd. De medische benaming is 'mollusca contagiosa'. Het komt vooral bij kinderen en jonge adolescenten voor. Bij volwassenen treedt het zelden op. Het is een virale huidinfectie die huidkleurige, halfbolvormige papels met in het midden een deuk veroorzaken. Het virus bevindt zich in het vocht van de wratjes.

Besmetting met het virus

Besmetting vindt direct of indirect van mens tot mens plaats, maar vooral door intensief huidcontact, bijvoorbeeld tijdens kinderspelletjes of sporten. Het virus kan zich ook verspreiden door contact met besmette voorwerpen, zoals handdoeken, kleding of speelgoed. De incubatietijd – dat is de periode vanaf de besmetting tot de eerste symptomen – bedraagt meestal 2 tot 7 weken met uitersten van een week tot een half jaar.

Symptomen van waterwratjes

Waterwratjes kunnen zich over het gehele lichaam voordoen, maar voorkeurslocaties zijn het gezicht, hals, oksels, armen en handen. Het komt niet voor op de handpalmen en voetzolen. De geslachtsdelen en de anus zijn in tegenstelling tot genitale wratten, zeer zelden aangedaan. De laesie ziet eruit als een kleine, vaste, gladde, verheven, pijnloze, halfbolvormige, wasachtige en vleeskleurig papel of bobbeltje, met in het midden een deuk of putje. Waterwratjes zijn meestal tussen de 2 en 5 millimeter groot, hoewel ze ook groter kunnen zijn; ze komen vaak multipel voor en kunnen tot plaques samenvloeien. Ze zijn vrijwel altijd asymptomatisch, dat wil zeggen dat ze geen pijn doen of jeuken. Je kan er een witte brij uitdrukken, die vaak al door de huid schemert.

Bij ongeveer 10% van de kinderen ontwikkelt zich eczeem rond de plekjes. Bij atopisch eczeem zijn de wratjes vaak uitgebreider en weerbarstiger.

Behandeling van waterwratjes

Waterwratjes worden gemakkelijk herkend en daarom kan de diagnose meestal snel gesteld worden. Het kan worden bevestigd door een huidbiopsie.

Bij mensen met een normaal immuunsysteem, genezen de waterwratjes spontaan over een periode van maanden tot jaren. Als de laesies ontstoken raken en pijnlijk worden of pussen, dan wordt vaak een behandeling ingesteld. De volgende behandelmogelijkheden zijn er:

• aanstippen met een crème
• aanstippen met aanstipvloeistof
• het wegkrabben van de wrat met een speciale lepel (curettage)
• bevriezen met vloeibare stikstof
• wegbranden door middel van laser of electrocoagulatie

Bij welke symptomen huisarts raadplegen?

Raadpleeg je huisarts als je één of meer van volgende symptomen bemerkt:

• aanhoudende anale bloedingen of ongemak
• een pusachtige afscheiding uit een bultje bij de anus
• onverklaarbare veranderingen in de stoelgang
• pijn of frequent gevoel van ongemak in het rectale gebied, vooral bij het poepen
• symptomen van een systemische infectie, zoals koorts, zwelling (gezwollen anus) of roodheid
• toenemende hoeveelheden bloed op toiletpapier

Onderzoek en diagnose

De huisarts begint met het informeren naar de symptomen en klachten die je hebt en vervolgens voert hij een visueel en lichamelijk onderzoek van de anus(regio) uit. De arts kan het probleem mogelijk alleen op basis van visuele inspectie vaststellen en dan is verder onderzoek niet nodig. De arts kan ook een klein weefselmonster (biopt) wegnemen voor analyse onder microscoop (biopsie). De arts kan verder onderzoek aanbevelen, zoals een sigmoïdoscopie of colonoscopie. Beide omvatten het inbrengen van een dunne, verlichte buis met een camera in het anale kanaal om naar afwijkingen te zoeken. Een colonoscopie kan helpen bepalen of er zich eventuele afwijkingen in het maag-darmkanaal bevinden.

Noten:

1. James Goedert, et al., for the AIDS-Cancer Match Study Group, "Spectrum of AIDS-associated malignant disorders," The Lancet, 351: 1833-1839, p. 1836 (June 20, 1998).
2. Er is een samenhang tussen een homoseksuele leefstijl en promiscuïteit, wat weer de kans op geslachtsziektes vergroot.

Lees verder

• Anus: anusaandoeningen of anale klachten met jeuk en pijn
• Anale jeuk (jeukende anus): oorzaken van jeuk aan de anus
• Aambeien genezen & zelf behandelen met natuurlijke middelen
• Bult anus: oorzaken knobbel naast anus of pijnlijke anusbult
• Scheurtjes of kloofjes in de anus: anusfissuur behandelen