Goedaardige levertumoren, hemangioom, fnh, adenoom, cyste

In de lever kunnen verschillende soorten goedaardige levertumoren voorkomen. Veel voorkomende goedaardige gezwellen zijn een hemangioom, Focale Nodulaire Hyperplasie (FNH), een adenoom of een cyste in de lever. Een goedaardige levertumor leidt meestal niet tot klachten en wordt vaak toevallig gevonden. Als de arts aangeeft dat er een goedaardige tumor gevonden is, zal de schrik meestal groot zijn. Na onderzoek blijkt het vaak om een relatief onschuldige tumor te gaan. Meestal is het niet nodig om de tumor te verwijderen, tenzij hiervoor een indicatie bestaat.

• De lever
• Goedaardige levertumoren
• Hemangioom
• Focale Nodulaire Hyperplasie (FNH)
• Adenoom in de lever
• Mesenchymale hamartoma
• Cyste in de lever

De lever

De lever is een groot orgaan dat aan de rechterkant van de buik ligt, grotendeels verscholen achter de ribben. De lever is verdeeld in 2 lobben en in 8 segmenten (delen) en weegt ongeveer anderhalve kilo. De lever is een belangrijk en onmisbaar orgaan: er vinden ongeveer 600 chemische processen plaats en er wordt per minuut 1,5 liter bloed doorheen gevoerd. Bijzonder is dat de lever een gedeeltelijk herstellend vermogen heeft waardoor na een operatie nieuwe levercellen aangemaakt worden. Geen enkel ander orgaan in het menselijk lichaam bezit deze unieke eigenschap.

De lever heeft een aantal belangrijke taken:

• Spijsvertering, processen ten behoeve van de vetstofwisseling en het produceren van galvloeistof
• De productie van eiwitten die nodig zijn voor de bloedstolling
• Glycogeenopslag (zetmeel) en koolhydraatstofwisseling van glycogeen en glucose
• Eiwitstofwisseling: ombouwen van eiwitten tot suikers en vetten
• Het onschadelijk maken van giftige stoffen zoals medicijnen en alcohol
• Afbraak van rode bloedcellen: als de lever niet goed functioneert kan de gele kleurstof uit de afbraak van rode bloedcellen zich in de huid ophopen, men spreekt dan van geelzucht

Goedaardige levertumoren

Onderzoek van levertumoren

Levertumoren worden vaak bij toeval gevonden. Soms bestaan er klachten, zoals een drukkend gevoel in de bovenbuik bij een grote levertumor. Een andere aanleiding kan het vinden van afwijkende bloedwaarden van de lever zijn. Het aantonen van goedaardige levertumoren gebeurt door middel van zogeheten beeldvormend onderzoek. Dit zijn onderzoeken zoals een echo, een CT-scan, een PET-scan en MRI-scan. Als er twijfel bestaat over het weefseltype, kan een leverpunctie worden uitgevoerd. Deze punctie wordt met een lange naald onder geleide van een echo uitgevoerd, zodat de risico’s van het onderzoek beperkt zijn. De punctie gebeurt onder plaatselijke verdoving, als de patiënt zich goed kan ontspannen vermindert dat de kans op pijn tijdens het onderzoek. Het stukje weefsel (biopt) wordt in het laboratorium onderzocht, waardoor meer informatie bekend wordt over het weefseltype.

Goedaardige tumoren kunnen onderverdeeld worden verschillende typen gezwellen:

Hemangioom

Aandoening

Een hemangioom bestaat uit meerdere holtes die gevuld zijn met rode bloedcellen. De grootte kan variëren van enkele millimeters tot méér dan 10 centimeter.

Voorkomen

Ongeveer 1-5 % van de bevolking heeft een hemangioom, het komt meer bij vrouwen dan bij mannen voor, in de verhouding van 2:1 tot 5:1. De leeftijd waarop een hemangioom wordt gevonden is vaak tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar.

Oorzaak

Onbekend, in enkele gevallen lijken hemangiomen te groeien tijdens de zwangerschap of bij het gebruik van de anticonceptiepil. Hiervoor is echter geen wetenschappelijk bewijs gevonden.

Behandeling

Over het algemeen is een chirurgische behandeling niet noodzakelijk. Het risico op scheuren is zeer klein. Hemangiomen die groter dan 4 centimeter zijn, kunnen soms klachten veroorzaken door druk op het omringende weefsel. Bij ernstige klachten kan het hemangioom verwijderd worden. Hemangiomen kunnen kleiner worden na de menopauze.

Focale Nodulaire Hyperplasie (FNH)

Aandoening

Woekering van levercellen en cellen van de galwegen. Bij onderzoek blijken 80% van de FNH’s een typisch stervormig litteken in het midden te hebben. Hierdoor kan een onderscheid gemaakt worden tussen een FNH en andere tumoren. Het centrale litteken wordt zichtbaar gemaakt door het gebruiken van contrastvloeistof tijdens een MRI-scan. Soms wordt een leverpunctie gedaan om uitsluitsel te krijgen over het weefseltype.

Voorkomen

Bij circa 3% van de bevolking, 8 tot 12 keer vaker bij vrouwen dan bij mannen.

Oorzaak

Mogelijk reageert de lever op een beschadiging met woekering van leverweefsel en het weefsel van de galwegen. Ook bestaat het vermoeden dat een FNH kan ontstaan door een reactie van de levercellen op een aangeboren afwijking van de bloedvaten in de lever of als reactie op een trauma in de buik, zoals een ongeval. Behalve een FNH wordt ook vaak een hemangioom of adenoom aangetroffen. Vaak zijn mensen met een FNH verder gezond.

Behandeling

Meestal blijft een FNH stabiel in grootte en hoeft niet verwijderd te worden. Als het wel in omvang toeneemt of als er veel klachten zijn volgt mogelijk verwijdering. Bij een groot FNH kan het voorkomen dat bloedvaten in de lever dichtgedrukt worden. Dit leidt tot een verhoogde bloeddruk (portale hypertensie). Ook kunnen klachten ontstaan als de galwegen dichtgedrukt worden, waardoor de afvoer van galvloeistof naar de galblaas wordt verhinderd. Als de galvloeistof onvoldoende afgevoerd wordt naar de galblaas, kan een verandering in de bloedwaarden optreden.

Adenoom in de lever

Aandoening

Hepatocellulair adenoom is een relatief zeldzame, vaak goedaardige tumor. Een centrale ader ontbreekt, het gezwel is sterk doorbloed.

Voorkomen

• Bij niet-pilgebruiksters komt een adenoom bij 1 op de miljoen mensen voor.
• Vrouwen die langdurig de anticonceptiepil gebruiken lopen een flink verhoogd risico op een adenoom, namelijk 30 tot 40 keer zo groot.
• Ook bij gebruik van anabole steroïden door bodybuilders is de kans op een adenoom vele malen groter, waarbij een verband bestaat tussen de duur en gebruikte dosis anabole steroïden. Vaak zijn er dan meerdere adenomen aanwezig.
• Diabetes Mellitus (suikerziekte) verhoogd de kans op een adenoom
• Glycogeenstapelingsziekten type I en III

Oorzaak

Inname van hormonen heeft een vergroot risico op een adenoom tot gevolg. Daarnaast kunnen Diabetes Mellitus en Glycogeenstapelingsziekte een adenoom veroorzaken.

Risico’s

Een adenoom kan in grootte toenemen: omdat het weefsel sterk doorbloed is bestaat het risico op een bloeding of scheuring. Ook is er kans op verandering in een kwaadaardige tumor: hepatocellulair carcinoom (HCC). Het risico op verandering in een kwaadaardige tumor is 5%. Vanwege deze risico’s wordt geadviseerd om een adenoom dat groter is dan 5 centimeter te laten verwijderen.

Behandeling

Stoppen met hormoongebruik, zoals de anticonceptiepil of anabole steroïden, waardoor de grootte vaak afneemt. Als het adenoom kleiner is dan 5 centimeter of als er meerdere adenomen aangetroffen zijn, zal regelmatige controle door een specialist plaatsvinden. Adenomen die groter zijn dan 5 centimeter worden meestal verwijderd.

Verwijdering van een adenoom

Het verwijderen van een adenoom kan door een operatie plaatsvinden. Omdat deze ingreep vaak groot is, worden indien mogelijk andere technieken toegepast. In enkele ziekenhuizen is verwijdering van een adenoom mogelijk door het plaatselijk te verhitten door middel van Radio Frequente Ablatie (RFA). Door plaatselijke verhitting van de afwijkende cellen sterft het tumorweefsel af. Een andere techniek is het afsluiten van de bloedtoevoer door embolisatie waardoor het tumorweefsel niet meer van bloed voorzien wordt en afsterft. Soms worden deze technieken gecombineerd toegepast.

Mesenchymale hamartoma

Mesenchymale hamartoma is een zeldzame en meestal goedaardige tumor in de lever, met een kleine kans op kwaadaardigheid. Medici discussiëren over de oorzaak en herkomst van dit type gezwel. Mogelijk ontstaat de afwijking in een vroege fase van de zwangerschap, door een foute aanleg van de verschillende weefseltypen in de galwegen en de lever. Het gezwel is vaak al bij de geboorte aanwezig en kan snel in grootte toenemen. Vaak worden er meerdere gezwellen aangetroffen met een cyste-achtige verschijning. Hierdoor wordt druk op het omringende weefsel uitgeoefend waardoor benauwdheid of hartproblemen kunnen optreden. Soms wordt het gezwel spontaan kleiner, maar in veel gevallen is een operatie noodzakelijk. In uitzonderlijke gevallen wordt een mesenchymale hamartoma bij een volwassene aangetroffen.

Cyste in de lever

Aandoening

Een levercyste is een met vocht gevulde holte in de lever. Er kunnen zich 1 of meerdere cysten in de lever bevinden. De grootte kan variëren van enkele millimeters tot 10 centimeter. De aandoening is goedaardig en behoeft meestal geen verdere behandeling. Als er klachten voorkomen dan zijn deze over het algemeen mild, soms is er sprake van klachten van buikpijn. Soms zitten er veel cysten in de lever, deze erfelijke aandoening heet polycysteuze leverziekte

Voorkomen

Veel mensen hebben één of meerdere cysten in de lever, vaak zonder dat zij er zelf iets van merken. Schattingen lopen uiteen van 2,5% tot 18% van de Nederlandse bevolking.

Oorzaak

Een levercyste kan aangeboren zijn, maar ook tijdens het latere leven ontstaan. Cysten kunnen door de volgende oorzaken ontstaan:

• Uitzetten van de galwegen in de lever, hiervoor wordt niet altijd een oorzaak gevonden. Soms is er sprake van een erfelijke ziekte zoals de ziekte van Caroli.
• Een infectie met een Echinococcus parasiet, door in contact te komen met drinkwater of voedsel dat besmet is door vossen of honden. De uit de eitjes gekomen larven komen in de bloedbaan terecht en worden naar de lever vervoerd. Daar ontstaan blaaswormen, met eromheen blaasjes gevuld met vocht.
• Bij kinderen door de ziekte van Zellweger
• Polycysteuze nierziekte waarbij cycten in de nieren en in de lever gevormd worden.
• Soms wordt er geen oorzaak gevonden voor het ontstaan van cysten in de lever.

Behandeling

Vaak behoeft een cyste in de lever geen behandeling. Als de cyste erg groot is of als er veel cysten in de lever voorkomen, is behandeling wel gewenst. Er ontstaan dan klachten omdat de lever drukt op andere organen in de buikholte. Naast buikpijn kan er een gezwollen gevoel in de buik voorkomen, misselijkheid, gebrek aan eetlust en kortademigheid door de ligging van de lever onder de rechter long. Ook bestaat er een risico op scheuren met als gevolg een bloeding in de lever. Als de cyste erg groot is kunnen bloedvaten of de galwegen (gedeeltelijk) dichtgedrukt worden. Hierdoor kan een verhoging van de leverwaarden optreden. In ernstige gevallen zijn er zoveel cysten in de lever dat het functioneren sterk afneemt, waarbij opereren niet mogelijk is. In die gevallen kan een levertransplantatie overwogen worden.

Er zijn verschillende behandelmethoden voor levercysten:

• Draineren van de cyste door een punctie, waarbij het vocht afgezogen wordt door een naald.
• Injecteren van de cyste met alcohol, vaak na het draineren. De restanten verharden zich door de alcohol en worden door het lichaam opgeruimd.
• Een operatie, waarbij de cyste chirurgisch verwijderd wordt, de lever kan hierna (deels) aangroeien.
• Een behandeling met medicijnen als er sprake is van een Echinococcus infectie, vaak in combinatie met andere behandelmethoden.
• Levertransplantatie in zeer ernstige gevallen.

Koorts?

Bij aanwezigheid van een goedaardige levertumor bestaan soms ook klachten van terugkerende koorts. Omdat wetenschappelijk bewijs ontbreekt over het verband tussen koorts en een goedaardige levertumor, wordt dit type koorts onbegrepen koorts genoemd.

Lees verder

• Leverenzymen, verbeteren van leverwaarden