Alcohol en relaties

Het drinken van alcohol is sociaal en maatschappelijk geaccepteerd in Nederland. Tijdens veel gelegenheden wordt alcohol gedronken. Ook het geven van alcohol als cadeau is heel normaal, bij een gelegenheid zoals een verjaardag of afscheid. Overmatig alcoholgebruik en verslavingsgedrag leidt tot veel problemen op een aantal levensgebieden. Problemen op het gebied van sociale relaties, de eigen gezondheid, werk, geld en deelname aan het verkeer. De relatie met een partner komt vaak onder druk te staan door alcoholmisbruik.

Alcoholgebruik en alcoholmisbruik

Alcoholgebruik, enkele cijfers

• Van de volwassenen in Nederland drinkt 80% alcohol.
• Een op de acht gebruikers van alcohol is een zogeheten “zware drinker”, namelijk het één of meerdere keren per week drinken van 6 of meer glazen voor mannen of 4 of meer glazen voor vrouwen.
• Het aantal mensen waarbij sprake is van alcoholmisbruik bestaat uit een groep van circa 395.000 mensen.
• Naar schatting zijn 82.000 Nederlanders tussen de 18 en 64 jaar verslaafd aan alcohol.

Alcoholmisbruik
Als het gebruik van alcohol tot problemen leidt voor de persoon of zijn omgeving is er sprake van alcoholmisbruik. Er zijn verschillende definities wanneer alcoholgebruik als bovenmatig gezien wordt. In de Nationale Drugmonitor (NDM; Verdurmen e.a., 2003) wordt de volgende indeling gebruikt:

• Gematigd drinken: vrouwen die maximaal 14 en mannen die maximaal 21 glazen alcohol per week drinken, zonder dat er sprake is van twee of meer opeenvolgende dagen dat vrouwen meer dan vijf en mannen meer dan zes glazen alcohol per dag drinken.
• Overmatig drinken (NDM: geregeld drinken): vrouwen die 15-35 en mannen die 22-50 glazen per week drinken.
• Excessief drinken (NDM: zwaar drinken): vrouwen die meer dan 35 en mannen die meer dan vijftig glazen per week drinken.

Alcoholverslaving

Alcoholverslaving is de afhankelijkheid van alcohol. Het kan om geestelijke en/of lichamelijke verslaving gaan, waarbij tevens sprake is van sociale problemen door alcoholgebruik. Tekenen van verslaving kunnen de volgende signalen zijn:

• Niet genoeg hebben aan 1 of 2 drankjes.
• Lichamelijke problemen.
• Drinken om van stemming te veranderen.
• Problemen met anderen over het drinkgedrag.
• Beloftes of pogingen om te stoppen worden niet nagekomen.

Alcohol en relaties

Binnen veel relaties is overmatig gebruik van alcohol een probleem. De ernst van het alcoholprobleem wordt in het begin van de relatie vaak niet opgemerkt, vooral omdat alcohol sociaal geaccepteerd is. De partner die alcohol gebruikt ervaart het probleem zelf niet of in veel mindere mate dan de ander. Drinken tast het inzicht in het eigen functioneren aan en het geheugen functioneert minder tijdens periodes van teveel drinken. De drinker weet achteraf maar in beperkte mate hoe het gedrag tijdens het drinken was. Daarnaast bestaat er afhankelijkheid ten aanzien van het gebruik van alcohol. Door de alcoholverslaving wordt de ernst van het eigen gedrag afgezwakt, vooral uit angst om het drinken te moeten verminderen of ermee te moeten stoppen. Openlijk drinken kan overgaan in stiekem drinken als de probleemdrinker geconfronteerd wordt met zijn drankgebruik. Vrouwen drinken bijna evenveel als mannen, maar drinkende vrouwen zijn minder geaccepteerd. Het drinken van alcohol door vrouwen vindt daardoor vaker in het geheim plaats.

Partner

Partners van mensen met een alcoholprobleem bedekken de situatie vaak langdurig met de mantel der liefde. Periodes van begrip, machteloosheid en moedeloosheid wisselen zich af. Soms is er sprake van schuldgevoelens over het drankgebruik van de partner omdat deze doet voorkomen dat hij of zij zoveel drinkt vanwege relatieproblemen. Het kan zelfs lijken alsof de niet-drinker degene met het probleem is. Voor de buitenwereld wil de niet-drinker de ander niet afvallen en wordt het alcoholgebruik goedgepraat. Periodes met teveel alcoholgebruik kunnen afgewisseld worden met periodes waarin de partner minder drinkt. Het is dan extra moeilijk om met het gedrag van de ander om te gaan, omdat de situatie en het gedrag sterk wisselt.

Zorgen

Als alcoholgebruik problematisch is, zorgt de niet-drinkende partner vaak voor de ander. Het zorgen gebeurt tijdens het alcoholmisbruik: door erop te letten dat de ander zich niet verwondt, veilig thuiskomt en eventuele agressie te verminderen. Ook de dag na excessief alcoholgebruik zal de partner vaak een zorgende rol aannemen door te zorgen voor pijnstillers, de ander ziek te melden en begrip te hebben voor de vervelende situatie. Door de situatie voor de buitenwereld te verbergen wordt het stille verbond versterkt. Na verloop van tijd kan een situatie optreden waarin de niet-drinkende partner genoeg krijgt van het alcoholmisbruik en de nare gevolgen ervan. De rol van redder kan veranderen in een rol waarin het drinken niet meer geaccepteerd wordt.

Veranderen

Vooral personen in de directe omgeving hebben veel last van het alcoholgebruik van de drinker. Soms eist de niet-drinkende partner daarom dat de ander stopt met het gebruiken van bovenmatig veel alcohol. Degene met een alcoholprobleem kan zich hieraan aanpassen, maar het is noodzakelijk dat er inzicht bestaat over de noodzaak tot veranderen. Als het stoppen met alcoholmisbruik alleen voor de ander gedaan wordt, zonder dat het verslavingsprobleem ingezien of aangepakt wordt, zal uiteindelijk een terugval plaatsvinden. Het alcoholgebruik wordt dan tijdelijk of alleen ogenschijnlijk verminderd of gestopt.

Tips om met alcoholisme om te gaan

De volgende tips kunnen helpen bij het omgaan met alcoholmisbruik in je omgeving:

• Laat de verantwoordelijkheid voor het probleem bij de drinker bij de drinker zelf liggen. Voor de oplossing van zijn/haar problemen is degene die drinkt zelf verantwoordelijk.
• Neem de negatieve gevolgen niet weg bij de drinker, zolang dit gebeurt hoeft de ander niets te veranderen en is er geen reden om het drinken te verminderen.
• Geef de eigen grenzen aan en houd hieraan vast. Een drinker zal proberen om grenzen te verleggen vanwege de behoefte aan alcohol.
• Je verdient respect van de ander, ook als deze gedronken heeft.
• Ga het gesprek aan met de ander, geef aan waar je last van hebt en wat je van de ander verwacht ten aanzien van het drinkgedrag.
• Zoek tijdig hulp, neem iemand in vertrouwen over de problemen waar je tegenaan loopt.

Hulp bij alcoholisme

Stoppen met een alcoholverslaving is vaak niet mogelijk zonder hulp van anderen door de verslavende werking van alcohol. Het effect op de hersenen is vergelijkbaar met de werking van harddrugs, zoals heroïne en cocaïne. De huisarts is een vertrouwenspersoon waarmee het probleem besproken kan worden. Huisartsen kunnen ondersteunen door te verwijzen naar de juiste hulp en zij kunnen de medische situatie inventariseren. Er kunnen medicijnen voorgeschreven worden die helpen bij het stoppen met drinken. Naast hulp door de huisarts kan (na verwijzing) een beroep gedaan worden op hulp door de GGZ of door opname in een afkickkliniek. Zelfs met inzet van de juiste hulp is het een langdurig en moeilijk proces om los te komen van alcoholverslaving. Nadat het drinken gestopt is blijkt vaak dat er ernstige schade toegebracht is aan de relatie met partners, kinderen en anderen. Het vertrouwen is langdurig of blijvend beschadigd. Er bestaan diverse zelfhulpgroepen, ook voor partners en kinderen van alcoholverslaafden.

Verslaving en erfelijkheid

Bij het ontstaan van alcoholisme speelt erfelijkheid een rol. Als kind van een ouder met een (alcohol)verslaving, kunnen er zorgen bestaan over het risico dat het kind ook een probleemdrinker wordt. Er zijn verschillende genen die ervoor zorgen dat iemand gevoelig is om verslaafd te raken. Genen die verantwoordelijk zijn voor het functioneren van het beloningscentrum in de hersenen hebben invloed op de verslavingsgevoeligheid. Een ander gen zorgt ervoor dat je alcohol kunt verdragen zonder snel dronken te worden. De rem om te drinken wordt hierdoor gedeeltelijk uitgeschakeld, waardoor de kans op een alcoholprobleem toeneemt. Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat als één van de ouders alcoholist is, de kans op alcoholisme bij de kinderen 34% is. Als beide ouders aan alcohol verslaafd zijn dan is het percentage alcoholistische kinderen 40%.
Vaak kan verslaving voorkomen worden door zichzelf bewust te zijn van de eigen verslavingsgevoeligheid.

Lees verder

• Alcohol en gezondheid