Angst en angststoornissen: vaker bij vrouwen dan bij mannen

Angst en angststoornissen: vaker bij vrouwen dan bij mannen Het ervaren van angst en het krijgen van een angststoornis, komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Hoewel dit mogelijk deels te wijten is aan de culturele en maatschappelijke opvattingen en verwachtingspatronen waardoor vrouwen en mannen in onze maatschappij doorgaans een ander socialisatieproces doormaken, komt het voornamelijk door de grote verschillen in hoe mannelijke en vrouwelijke hersenen werken. Uit onderzoek is onder meer gebleken dat bij vrouwen de amygdala sterker en anders reageert op bepaalde informatie en prikkels dan bij mannen.¹ Deze lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen kan verklaren waarom angststoornissen vaker voorkomen bij vrouwen.

Waarom komen angststoornissen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?


Wat zijn angststoornissen?

Bij angststoornissen is er sprake van overmatige angst en vrees en bijbehorende gedragsstoornissen. Vrees wordt gedefinieerd als de emotionele respons op een werkelijke of waargenomen naderende dreiging en angst is het anticiperen op een toekomstige dreiging.[2] Men kan een angststoornis ontwikkelen voor allerlei objecten of situaties en angststoornissen verschillen van 'gewone' vrees of angst doordat ze buitenproportioneel zijn of langer duren. In dat geval gaat angst een eigen leven leiden. Als een persoon door angst wordt beheerst en de naaste omgeving er tevens onder lijdt, spreekt men van een angststoornis. Een angststoornis kan verschillende vormen aannemen: heftige paniekaanvallen —die ook bij andere psychische stoornissen kunnen voorkomen— die je angstig maken (men spreek in dat geval van een paniekstoornis) tot een voortdurend onrustig, bezorgd gevoel en overmatig piekeren waardoor je langzaamaan de realiteit uit het oog verliest (gegeneraliseerde angst of een heel specifieke angst). Veel angststoornissen ontstaan in de kindertijd en blijven voortduren of verergeren als ze niet adequaat behandeld worden. Vrijwel alle angststoornissen komen meer voor onder vrouwen dan onder mannen; de verhouding is ongeveer 2:1.[3]

Hoe komt het dat angststoornissen vaker voorkomen bij vrouwen?

Biologische oorzaken

Er kunnen biologische redenen zijn dat vrouwen meer vatbaar zijn voor angst dan mannen. Het menselijk lichaam produceert natuurlijke chemische stoffen die bekend staan als neurotransmitters. Deze overdrachtsstoffen zorgen ervoor zorgen dat de verschillende delen van onze hersenen goed met elkaar communiceren, het zijn overbrengers van zenuwsignalen in de hersenen. Er zijn twee soorten neurotransmitters onderscheiden:
  • Stimulerend (exciterend); en
  • Remmend (inhiberend).

Stimulerende en remmende neurotransmitters

Stimulerende neurotransmitters zetten de hersenen aan tot actie en remmende neurotransmitters helpen rustig zijn worden. De remmende neurotransmitters bevorderen gevoelens van rust en welbehagen en de stimuleren neurotransmitters bevorderen opwinding, angstreacties en stress. Serotonine is bijvoorbeeld een neurotransmitter met een overwegend inhiberende werking. Een verhoogde serotonineactiviteit in de hersenen is een voorwaarde om met stress om te kunnen gaan en de nadelige effecten van stress op stemming te verminderen. Sommige studies hebben aangetoond dat mannen van nature hogere niveaus van serotonine in het lichaam hebben dan vrouwen. Er wordt verondersteld dat de lagere serotonine-niveaus in de lichamen van vrouwen, hen meer alert en bewust maakt van veranderingen in hun omgeving (zowel fysiek als emotioneel), waardoor ze directe alsook potentiële fysieke bedreigingen kunnen vermijden, terwijl de hogere serotonine-niveaus bij mannen hen in staat stelt hun fysieke en emotionele energie te behouden, zodat ze de strijd aan kunnen gaan tegen duidelijke fysieke bedreigingen.

Chemische onbalans

Adrenaline of epinefrine is een voorbeeld van een stimulerende neurotransmitter. Als deze neurotransmitters gedurende een langere periode regelmatig worden geactiveerd, kunnen zij de structuur van de hersenen veranderen. Er worden meer receptoren aangemaakt ten behoeve van de overtollige stimulerende neurotransmitters, terwijl de serotonine- en dopaminereceptoren (ook wel 'gelukshormonen' genoemd) afnemen doordat het niet zo veel van deze stoffen hoeft te verwerken. Deze chemische onbalans veroorzaakt overgevoeligheid voor omgevings- en emotionele stimuli, wat het belangrijkste kenmerk van angst is. Er moet echter ook worden opgemerkt dat je lichaam evengoed wordt beïnvloed door je geest en je ervaringen. Problemen op lange termijn kunnen leiden tot wijzigingen in de chemische balans, waardoor er meer angst ontstaat. Mogelijke oorzaken van chemische onevenwichtigheden bij vrouwen zijn onder meer:
  • werkgerelateerde stress;
  • de combinatie van werk en daarnaast de zorg voor huishouden en kinderen;
  • onevenwichtige, ongezonde liefdesrelatie(s).

Noradrenaline zorgt voor tegenovergestelde angstwaarneming bij vrouwen en mannen

Naast adrenaline maakt het bijniermerg ook noradrenaline aan, een hormoon dat vrijwel dezelfde chemische structuur heeft en waarvan de werking gedeeltelijk overeenkomt met die van de adrenaline. In een onderzoek uit 2013 kregen 80 mannen en vrouwen noradrenaline en glucocorticoïden toegediend; respectievelijk een neurotransmitter en een hormoon die in het lichaam vrijkomen als reactie op stress. Ook was er een controlegroep die een placebo kreeg toegediend. Hierna moesten de proefpersonen in een functionele MRI-scanner de mate van angst aangeven bij plaatjes van neutrale en angstige gezichten. Wat bleek? De glucocorticoïden hadden bij zowel vrouwen als mannen geen effect. Noradrenaline had echter bij zowel mannen als vrouwen wel effect. Een tegenovergesteld effect:

"In summary, our findings show that noradrenergic arousal has opposite effects on fear processing in men and women, with increased fear processing in women and reduced fear processing in men. Such sex differences in fear processing in times of high arousal may represent a biological mechanism that contributes to the differential prevalence of fear-related disorders in men and women."[4]

Het verschil in reactie op noradrenaline is volgens de onderzoekers een biologische mechanisme dat mogelijk kan bijdragen aan de verklaring waarom vrouwen vaker een angststoornis hebben dan mannen.

Stress en de vrouwelijke vecht- of vluchtreactie

Stressvolle situatie als trigger

Een andere theorie heeft te maken met de vrouwelijke vecht- of vluchtreactie. Zodra er sprake is van een stressvolle situatie zet ons brein een aantal systemen in werking, waarbij er chemische stoffen worden geproduceerd in reactie op de stressvolle situatie. Bij vrouwen werkt het echter net iets anders dan bij mannen, wat vrouwen weer meer predisponeert voor angst. Wanneer iemand —man of vrouw— een dreigende situatie ervaart, wordt de vecht- of vluchtreactie geactiveerd: de amygdala —een amandelvormige structuur die deel uitmaakt van het limbisch systeem en betrokken is bij het aansturen en verwerken van verschillende emoties— zend signalen uit waardoor de bloeddruk stijgt en de hormonen adrenaline en cortisol vrijkomen. Dit mobiliseert de energie die nodig is om de dreiging het hoofd te bieden door de confrontatie aan te gaan ('vechten') of te vluchten.

Verschil mannen en vrouwen

Bij mannen is de amygdala, waar dus signalen van gevaar en bedreiging worden geregistreerd, groter. Terwijl bij vrouwen juist de hippocampus groter is: dat deel van de hersenen dat essentieel is voor het geheugen. Bovendien is bij vrouwen de linkerkant van de amygdala actiever dan bij mannen en verbonden met andere hersendelen, zoals de plek waar herinneringen voor emotioneel significante gebeurtenissen bewaard worden. Bij mannen daarentegen is de rechterkant actiever. Beide kanten van de amygdala verwerken andere neurale informatie. Mannen zijn daardoor doorgaans meer gericht op wat er buiten hun lichaam gebeurt en vrouwen zijn zich juist meer bewust van wat er in hen gebeurt.[5] De rechterkant van de amygdala is ontvankelijker voor stress en wordt geassocieerd met het nemen van maatregelen. Bij vrouwen, maar ook bij mensen die lijden aan angst en depressie, is de linkerzijde gevoeliger, en deze wordt geassocieerd met overpeinzen en het herinneren van details. Vrouwen hebben daarom meer kans om op te gaan in stressvolle stimuli en bewaren doorgaan levendigere herinneringen aan de details van stressvolle gebeurtenissen in hun leven dan mannen.[6]

Hormonale onevenwichtigheden

Gedurende het hele leven van een vrouw, veranderen haar hormoonspiegels voortdurend en dit beïnvloedt haar zowel lichamelijk als geestelijk. Veel klachten van vrouwen beginnen met een hormonale disbalans. Wanneer je hormonaal uit balans raakt, kun je minder goed reageren op stressfactoren. Tijdens de overgang bijvoorbeeld ervaren veel vrouwen door de hormonale disbalans lichamelijke en geestelijke stress. De natuurlijke oorzaken voor hormonale onevenwichtigheden in het leven van een vrouw zijn:

Noten:
  1. Zie o.a. S. Hamann. Sex Differences in the Responses of the Human Amygdala. Neuroscientist. 2005 Aug;11(4):288-93
  2. American Psychiatric Association. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th Edition. Amsterdam: Boom Psychologie, 2014, p.287.
  3. Ibid.
  4. Schwabe L, Höffken O, Tegenthoff M, Wolf OT. Opposite effects of noradrenergic arousal on amygdala processing of fearful faces in men and women. Neuroimage. 2013 Jun;73:1-7. doi: 10.1016/j.neuroimage.2013.01.057. Epub 2013 Feb 4.
  5. Michael A. Jawer, Marc S. Micozzi. Welk gevoelstype ben jij, kies de therapie die bij je past. Altamira, oktober 2012.
  6. CalmClinic.The Reasons Behind Anxiety in Women. www.calmclinic.com/anxiety-in-women (voor de laatste keer geraadpleegd op 25-06-2015)
  7. Zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek dat ongeveer een kwart van de vrouwen boven de 45 jaar een trage schildklier heeft.

Lees verder

© 2015 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat is Hypochondrie?Wat is Hypochondrie?Iedereen heeft wel eens de angst om ziek te worden. Bij mensen met Hypochondrie beheerst het hun leven. Bij elke klacht…
Therapie tegen angst en stress: biofeedbackTherapie tegen angst en stress: biofeedbackMet je eigen bewustzijn angst en stress onder controle krijgen! Na 7 sessies met de biofeedback zou in principe iedereen…
Agorafobie (pleinvrees) zonder paniekstoornisAgorafobie (pleinvrees) zonder paniekstoornisAgorafobie (pleinvrees) zonder paniekstoornis is één van de twaalf angststoornissen die door de DSM-IV worden onderschei…
Jouw angststoornis behandelen: welke therapieën zijn erJouw angststoornis behandelen: welke therapieën zijn erAngst kan je verlammen, je kwaliteit van leven beperken. Maar met een angststoornis ben je niet alleen. Veel mensen hebb…

Hoe zintuigen ons kunnen bedonderenHoe zintuigen ons kunnen bedonderenOnze zintuigen zijn van levensbelang en dat het lichaam dit als essentieel ervaart, blijkt nog maar eens als er een zint…
Zondag rituelenZondag rituelenVeel mensen hebben zondag rituelen, een aantal vaste waardes die veel mensen als belangrijk ervaren en vaak gaat het bij…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/ badahos
  • American Psychiatric Association. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th Edition. Amsterdam: Boom Psychologie, 2014.
  • CalmClinic.The Reasons Behind Anxiety in Women. www.calmclinic.com/anxiety-in-women (voor de laatste keer geraadpleegd op 25-06-2015)
  • Michael A. Jawer, Marc S. Micozzi. Welk gevoelstype ben jij, kies de therapie die bij je past. Altamira, oktober 2012.
  • Schwabe L, Höffken O, Tegenthoff M, Wolf OT. Opposite effects of noradrenergic arousal on amygdala processing of fearful faces in men and women. Neuroimage. 2013 Jun;73:1-7. doi: 10.1016/j.neuroimage.2013.01.057. Epub 2013 Feb 4.
  • S. Hamann. Sex Differences in the Responses of the Human Amygdala. Neuroscientist. 2005 Aug;11(4):288-93
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 18-04-2023
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.