Omgangstips met blinden en slechtzienden
Het gebeurt je wel eens: Je loopt op straat en plots zie je iemand met een witte stok klaar staan om de straat over te steken. Of je bent verkoper in een winkel en plots staat er iemand met een visuele handicap voor je deur. Soms weet je wel op voorhand dat iemand blind of slechtziend is als je je naar een activiteit begeeft. Maar zelfs dan weet je toch niet goed hoe je je moet gedragen als je hem of haar voor het eerst tegenkomt. Geen nood; blinden en slechtzienden zijn in de eerste plaats mensen die net als jij denken, voelen, beleven en vooral ook genieten. Dankzij enkele eenvoudige omgangstips maak je het voor jezelf en voor je blinde of slechtziende medemens een stuk prettiger en makkelijker!
Spreek gerust een blinde / slechtziende aan
Niets zo vervelend dan een terrasje doen met een blinde of slechtziende vriendin of zus, en de ober vraagt enkel aan de ziende persoon wat hij of zij wenst te drinken. Iemand die blind of slechtziend is, is best in staat om zelf iemand te woord te staan. Je mag je dus probleemloos richten tot iemand blind of slechtziend en op een vriendelijke manier een vraag stellen of iets vertellen.
Dring geen hulp op
Soms zie je wel eens iemand op de stoep lopen, tikkend met zijn
witte stok, duidelijk zijn weg zoekend naar een winkel of bushalte. Je hoeft niet bang te zijn om iemand te "storen". Vraag gerust of hulp nodig is. Dring de hulp echter niet aan. Goedbedoeld nemen ziende personen namelijk wel eens de stok of beugel van de
geleidehond vast en/of sleuren ze zo de blinde of slechtziende persoon de straat over, terwijl deze er zich vaak niet eens van bewust is dat iemand voor of naast hem staat, of helemaal geen begeleiding wil!
Schroom dus niet om je beleefd voor te stellen en te vragen of hulp nodig is, maar wees niet teleurgesteld als de blinde of slechtziende persoon geen hulp wenst. Soms willen zij immers liever zelfstandig een reeds ingeoefende of onbekende route lopen en zijn ze nadien trots dat ze dit op eigen houtje gedaan hebben. Daarnaast hanteren zij soms het principe "trial and error" waarbij het maken van een fout geen groot probleem is; daaruit valt immers uit te leren. Soms weet een blinde of slechtziende persoon zelfs beter waar hij of zij heen gaat dan een ziende persoon. Geleidehondgebruikers vinden meestal zelf hun weg omdat de geleidehond initiatief neemt bij obstakels en bekende routes, en herkenningspunten feilloos weet aan te geven.
Wil iemand blind of slechtziend graag je hulp aanvaarden, vraag dan hoe je kan helpen. Links, rechts, voor of achter iemand lopen, ingehaakt of een hand geven, ... Respecteer hierin de wens van persoon met een
visuele handicap.
Gebruik gerust de woorden zien, kijken en lezen
Als een ziende persoon wil weten of de blinde persoon een bepaald tv-programma interessant vond, denkt hij soms na over hoe hij die vraag zou stellen. "Heb je dat programma gezien?", komt voor hen vaak wat bevreemdend over, want een blinde of slechtziende persoon kan toch niet (goed) zien? Blinden en slechtzienden gebruiken echter de termen "zien", "kijken", "lezen" enzovoort courant. Eten "ziet" er lekker uit, "Als je naar buiten kijkt, heb je gezien dat het regent" en "Het lezen van een boek gaat ook vlot". Veelal verwijzen blinden en slechtzienden met deze termen naar de andere nog wel goed werkende zintuigen. horen, ruiken, proeven en voelen. Verkrampte zinnen of vragen zoals "Luister jij tv?" of "Heb je een boek betast" hoeven bijgevolg echt niet.
Deze woorden en gebaren gebruik je niet
Hier en daar
Enkele termen zijn daarentegen wel moeilijk of niet in te schatten door iemand die een visuele beperking heeft. "Hier staat je water en daar staan de nootjes" in een taverne is dan bijvoorbeeld een waar gok- en tastspel, met soms de nodige accidentjes tot gevolg. Een potje nootjes ziet er immers net zo uit als een potje mayonaise. Of met het voelen waar je glas staat, kom je zo per toeval met je mouw of onderarm in iets anders terecht. Beter vertelt de ober waar hij iets neerzet aan de hand van de klok. Zo staan de nootjes bijvoorbeeld op 3u wat aangeeft dat dit ongeveer in de rechterhoek bovenaan staat ten opzichte van waar de blinde persoon zit. Deze informatie valt uiteraard eveneens mee te geven de ziende begeleider.
Knikken, schudden en andere gebaren
Bovendien zijn knikken, het hoofd schudden of andere gebaren helemaal moeilijk. Een autobestuurder is soms echt teleurgesteld als hij knikkend en gebarend met zijn hand aangeeft dat de blinde persoon mag oversteken en de blinde persoon aarzelend blijft staan. Een blinde of slechtziende persoon merkt dit uiteraard niet op. Beter blijft de chauffeur rustig wachten. Toeteren is onnodig, want sommige blinden interpreteren dat als de vrijgeleide om te mogen oversteken, terwijl anderen het interpreteren als een waarschuwingssignaal.
Even verderop
En wat denk je van "De toiletten bevinden zich even verderop"? Dat is moeilijk in te schatten als je ergens onbekend bent of als je even je oriëntatie of afstandsinschatting verloren bent. Mogelijk zijn visuele en/of tactiele herkenningspunten voldoende om uit te leggen waar de toiletten zijn. Anderen hebben meer begeleiding nodig. Stel gerust voor om de persoon te begeleiden tot aan de toiletten, maar ook hierbij is hulp zeker niet op te dringen. Aan de toiletten vertelt een ziende persoon mogelijk nog waar het toilet, het toiletpapier, de wastafel (lavabo), de zeep(bak) en/of vuilnisbak zich bevinden. Het is daarnaast handig om uit te leggen hoe het kraansysteem werkt, want "daar even aan draaien of op drukken" terwijl de persoon ergens naar wijst, is moeilijk te interpreteren. Pal bij de deur blijven wachten is niet nodig als de blinde of slechtziende persoon een toilet bezoekt. En zoals reeds geschreven: Sommige blinden en slechtzienden wensen geen begeleiding of hebben voldoende informatie aan enkele subtiele aanwijzingen.
Zeg wat je doet of gaat doen
Ook dit is een vervelende situatie voor een blinde of slechtziende persoon: Je zit op een feest, hebt een conversatie met iemand die blind of slechtziend is, en plots moet je naar toilet. Je staat op en bent weg, zonder één woord te zeggen. De blinde persoon blijft zo verdwaasd acht en voert een gesprek tegen een muur terwijl hij in eerste instantie zelfs niet direct doorheeft dat zijn begeleider of praatgast verdwenen is. Daarnaast zijn er nog tal van andere situaties waarbij het lastig is als iemand blind of slechtziend onvoldoende informatie krijgt.
Leg zaken op een vaste / dezelfde plaats
Een vaste structuur is voor veel blinden en slechtzienden belangrijk. Hierdoor zijn ze in staat om in één oogopslag iets uit de kast nemen bijvoorbeeld. Blikjes Ice-tea en Fanta zien er hetzelfde uit, maar veelal hebben blinden en slechtzienden een eigen systeem ontwikkeld waardoor zelfstandig
winkelen mogelijk is, en ze in staat zijn om thuis met behulp van zelf aangebrachte labels of herkenningspunten, de cola te onderscheiden van de Fanta. Dit impliceert dat ze een eigen structuur in de koelkast kunnen aanbrengen. Wanneer iemand - vaak goed bedoeld of zonder er over na te denken - zaken gaat verplaatsen in de koelkast, is de blinde of slechtziende persoon mogelijk de kluts kwijt of neemt hij een fout blikje uit de koelkast. Het op dezelfde plaats leggen van objecten is overigens niet voor elke blinde of slechtziende persoon een aandachtspunt. Net zoals bij de meeste andere tips, is dit individueel bepaald.
Vermijd storende omgevingsgeluiden
Als je op straat aan het werken bent, of je bent je auto aan het wassen met de muziek luid aan, dan is er een grote kans dat iemand die niet (goed) kan zien, (tijdelijk) zijn concentratie verliest (
concentratieproblemen). Wist je dat veel blinden en slechtzienden, ook als het regent, geen capuchon / kap opzetten? Wanneer het regent, is het sowieso erg lastig om het verkeer in te schatten. Dit is nog moeilijker als je je oren (voor een stuk) afsluit.
Met iemand blind of slechtziend omgaan is echt niet moeilijk. Blijf gerust "gewoon" doen. Enkel hun ogen werken (niet) goed, de rest van hun lichaam functioneert nog perfect. Bejegen de persoon met visuele handicap vriendelijk, duidelijk, overleg zo veel mogelijk en respecteer zijn of haar wensen. Dan komt het allemaal goed! Succes!