Longtransplantatie: Longen van donor bij longaandoening

Een longtransplantatie is een belangrijke operatie voor patiënten met levensbedreigende schade aan de longen of een longaandoening. Voor patiënten met een ernstige longziekte waarbij alle andere medische opties falen, is deze operatie namelijk een laatste redmiddel. Bij een longtransplantatie verwijdert de chirurg één of beide zieke longen en vervangt hij deze door gezonde longen van een menselijke donor. De longtransplantatie duurt lang en brengt vele mogelijke complicaties en gevolgen met zich mee. De eerste succesvolle enkele longtransplantatie gebeurde in 1983 in Toronto.

• Beschrijving: Long of longen van dode of levende donor
• Indicatie longtransplantatie
• Tegenindicatie longtransplantatie
• Voordat de longtransplantatie plaatsvindt
• Voor de operatie
• Tijdens de operatie
• Na de operatie
• Prognose
• Risico's

Beschrijving: Long of longen van dode of levende donor

In de meeste gevallen komt de nieuwe long of zijn de nieuwe longen afkomstig van een patiënt die jonger is dan 65 jaar en hersendood is, maar nog steeds levensondersteuning krijgt. Het donorweefsel moet zoveel mogelijk overeenkomen met het weefseltype van de te opereren patiënt. Dit vermindert de kans op afstoting. Soms komen longen van levende donoren. Hiervoor zijn dan twee of meer patiënten nodig. Elke patiënt schenkt een segment (lob of kwab) van hun longen. Dit vormt een hele long voor de patiënt die het ontvangt.

Indicatie longtransplantatie

In de meeste gevallen gebeurt een longtransplantatie pas nadat alle andere behandelingen voor longfalen niet succesvol zijn. Een longtransplantaties is aanbevolen voor patiënten jonger dan 65 jaar die een ernstige longziekte hebben. Voorbeelden van enkele ziekten waarbij een longtransplantatie nodig is, omvatten:

• Alfa-1-antitrypsine-deficiëntie
• Blijvende verwijdingen van delen van de luchtwegen door beschadiging van de luchtpijpvertakkingen (bronchiëctasieën)
• Emfyseem of chronisch obstructief longlijden (COPD)
• Hoge bloeddruk in de bloedvaten van de longen (medische term is "pulmonale hypertensie")
• Idiopathische longfibrose (littekenweefsel in de longen zonder bekende oorzaak)
• Longgerelateerde aandoeningen waarbij het longweefsel gezwollen is en littekens ontstaan (interstitiële longziekte)
• Mucoviscidose (cystische fibrose of taaislijmziekte)
• Sarcoïdose
• Schade aan de longbloedvaten door een aangeboren hartafwijking (aangeboren afwijking)
• Vervanging van eerder getransplanteerde longen die afgestoten zijn

Tegenindicatie longtransplantatie

Een longtransplantatie is niet bij alle patiënten mogelijk. Patiënten met een actieve virale hepatitis B, virale hepatitis C of hiv-infectie, met een ernstige aandoening van andere organen of met een longziekte die waarschijnlijk de nieuwe long eveneens aantast, komen niet in aanmerking. Ook voor patiënten te jong of oud zijn, of te ziek of ondervoed zijn is de operatie geen goed idee. Daarnaast is het misbruik van alcohol of drugs of het permanent blijven roken niet toegestaan voor wie een longtransplantatie nodig heeft. Ook voor patiënten die in de afgelopen twee jaar kanker hebben gehad, is de operatie geen goed idee. Tot slot zijn patiënten die de nodige vooronderzoeken niet willen doen alsook patiënten die niet betrouwbaar medicijnen innemen, bijvoorbeeld omwille van psychische of psychiatrische aandoeningen, uitgesloten voor een longtransplantatie.

Voordat de longtransplantatie plaatsvindt

Onderzoeken
De patiënt ondergaat een heleboel vooronderzoeken voordat de transplantatie plaatsvindt met name een bloedonderzoek of huidtest (controle op infecties), een bloedtypering, een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van hart), echocardiogram of hartkatheterisatie), een longfunctieonderzoek (spirometrie), enkele onderzoeken om het begin van kanker op te sporen zoals een uitstrijkje, een mammografie (radiografisch onderzoek van de borsten) en een colonoscopie) en een weefseltypering zodat het lichaam de longen niet afstoot.

Leefrichtlijnen

De patiënt komt op de wachtlijst terecht voor een longtransplantatie. Het is tijdens deze periode belangrijk dat hij stopt met het drinken van alcohol, niet rookt, alsook een gezond gewicht handhaaft. Daarnaast neemt hij medicatie zoals voorgeschreven en volgt hij nog longrevalidatie indien nodig. Ook is het belangrijk om alle mogelijke vooronderzoeken te ondergaan, want anders komt de longtransplantatie mogelijk in het gedrang. Vanzelfsprekend is de patiënt steeds beschikbaar wanneer hij op de wachtlijst staat zodat een operatie meteen mogelijk is wanneer een donorlong beschikbaar is.

Voor de operatie

De patiënt krijgt net voor de operatie algemene narcose toegediend waarbij hij voortdurend slaapt en geen pijn heeft. De enkele longoperatie kent een tijdsduur van vier tot acht uur, de dubbele longtransplantatie duurt gemiddeld zes tot twaalf uur.

Tijdens de operatie

De chirurg maakt eerst een chirurgische snede in de borst. Een longtransplantatie gebeurt vaak met behulp van een hart-longmachine. Dit apparaat doet het werk van het hart en longen, terwijl de chirurg het hart en de longen stopt voor de operatie.

Bij een enkele longtransplantatie maakt de chirurg de snede aan de zijkant van de borst, waar de donorlong terechtkomt. In de meeste gevallen verwijdert de chirurg de long met de slechtste functie. Bij dubbele longtransplantatie daarentegen maakt de chirurg de snede onder de borst. Daarna verwijdert de chirurg één of beide longen. De chirurg hecht de belangrijkste bloedvaten en luchtwegen van de nieuwe long in de bloedvaten en luchtwegen. De chirurg hecht vervolgens de donorlob of -long op zijn plaats. Gedurende enkele dagen krijgt de patiënt een buisje dat uit de borst steekt. Dit buisje voert lucht, vocht en bloed af uit de borst, zodat de longen opnieuw volledig uitzetten. Soms gebeurt een hart- en longtransplantaties op hetzelfde moment (hart-longtransplantatie) als het hart eveneens aangetast is.

Na de operatie

De patiënt verblijft na de operatie op de intensive care unit (ICU) waar hij meestal lang verblijft alvorens naar een gewone kamer te mogen. In het totaal duurt de ziekenhuisopname gemiddeld tussen de 7 en 21 dagen, tenzij de patiënt complicaties heeft want dan is het verblijf langer. Hij krijgt tijdens het ziekenhuisverblijf ademhalingsoefeningen, en moet ook vaak hoesten, wat helpt om vocht uit de longen te krijgen. De herstelperiode bedraagt ongeveer zes maanden. De patiënt krijgt na de transplantatie regelmatig en zelfs jaren later nog controlebezoeken met inbegrip van een bloedonderzoek en röntgenfoto's (radiografisch onderzoek).

Prognose

Ongeveer vier op de vijf patiënten leven nog één jaar na de transplantatie. De vijfjaarsoverleving bedraagt ongeveer veertig procent. Het hoogste risico van overlijden is in het eerste jaar, hoofdzakelijk door afstotingsproblemen.

Het afstotingsproces duurt erg lang. Het immuunsysteem aanziet namelijk de getransplanteerde long als een indringer en valt het aan. De patiënt neemt hiervoor levenslang immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken). Op deze manier verlaagt de kans op afstoting. Als gevolg hiervan is het lichaam ook slechter in het vechten tegen infecties

Kanker of hartproblemen komen voor bij één op de vijf patiënten na vijf jaar. Voor de meeste patiënten is de kwaliteit van leven verbeterd na een longtransplantatie. Ze hebben een beter uithoudingsvermogen en zijn in staat om op dagelijkse basis meer activiteiten uit te oefenen.

Risico's

Risico's van longtransplantatie zijn onder meer:

• Afstoting van de nieuwe long, wat soms meteen, maar ook binnen de eerste vier tot zes weken gebeurt. Mogelijke symptomen hiervan zijn koorts en griepachtige symptomen, hoesten, kortademigheid, nieuwe pijn rond de longen en een algemeen gevoel van onbehagen
• Bloedstolsels (diep veneuze trombose)
• Diabetes mellitus, dunner bot, of een hoog cholesterolgehalte door de medicijnen die een patiënt inneemt na een longtransplantatie
• Hoger risico op bepaalde vormen van kanker
• Problemen op de plaats waar de nieuwe bloedvaten en longen werden vastgemaakt
• Schade aan de nieren, lever of andere organen door de afstotingsgeneesmiddelen
• Verhoogd risico op infecties als gevolg van anti-afstotingsgeneesmiddelen (immunosuppressiva)

Lees verder

• Graft-versus-host ziekte: Complicatie na transplantatie
• Long naaldbiopsie: Onderzoek weefsel uit longen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Longoedeem: Vocht in de longen door linkerhartfalen
• Longabces: Bacteriële infectie met abces in longen