Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
Koorts is de tijdelijke verhoging van de lichaamstemperatuur als gevolg van een ziekte of aandoening. Dit symptoom treedt mogelijk op elke leeftijd op. De meeste patiënten voelen zich fysiek zwak. In de meeste gevallen is koorts onschuldig. Dankzij enkele tips verlaagt de patiënt of de begeleider van een kind zelf milde koorts. Afhankelijk van de leeftijd, algemene conditie en de onderliggende oorzaak van de koorts, is medische hulp noodzakelijk. In bepaalde gevallen wijst koorts namelijk mogelijk op een ernstige onderliggende aandoening.
Synoniemen koorts
Koorts is eveneens gekend onder deze synoniemen
- febris
- pyrexie
- verhoogde lichaamstemperatuur
- verhoogde temperatuur
Temperatuur, koorts en soorten
Temperatuur
De temperatuurregeling van het lichaam gebeurt in de hypothalamus. Dit is het deel van de
hersenen dat het autonome zenuwstelsel en het endocriene systeem regelt. De werking van de hypothalamus is vergelijkbaar met een thermostaat voor het lichaam. Warmtemechanismen zoals
rillingen en een verhoogd
metabolisme en koudemechanismen zoals zweten en verwijde bloedvaten zorgen voor een normale lichaamstemperatuur.
Koorts
Koorts is een symptoom dat optreedt bij infectieziekten en algemene ontstekingsprocessen. Koorts is een belangrijk onderdeel van de verdediging van het lichaam tegen infecties. Veel
baby's en kinderen ontwikkelen hoge koorts bij milde virale ziekten. De patiënt heeft gepaard met koorts meestal een versnelde pols en ademhaling en een gestoorde stofwisseling. Rectaal gemeten (via de endeldarm) bedraagt de normale temperatuur bij gezonde volwassenen tot 37,3 °C. Vaak is de temperatuur 's avonds ongeveer drie tiende graad hoger. De normale temperatuur bij kinderen bedraagt ongeveer 0,5 graad hoger.
Subfebriele koorts
Een patiënt presenteert zich mogelijk ook met subfebriele koorts. Hierbij is de lichaamstemperatuur 0,5 tot 1 graad boven de normale temperatuur. Koorts treedt op wanneer de temperatuur boven 38°C stijgt.
Hyperthermie
Bij
hyperthermie is het lichaam niet meer in staat om voldoende af te koelen tot een normale temperatuur. Hierbij heeft de patiënt buitengewoon hoge koorts (boven 41,1 tot 42°C), wat soms gevaarlijk is.
Pyrogenische hyperthermie
De thermostaat van de hypothalamus is ingesteld op een hogere dan normale lichaamstemperatuur. Deze vorm is ook gekend als
hyperpyrexie (zeer hoge koorts door onderliggend probleem). Voorbeelden van dit type hyperthermie zijn infecties,
ontstekingen,
kanker en het gebruik van bepaalde
medicijnen.
Niet-pyrogenische hyperthermie
Externe of omgevingsfactoren veroorzaken niet-pyorgenische hyperthermie. De thermostaat van de hypothalamus blijft normaal, maar het lichaam is niet meer in staat om de lichaamstemperatuur te reguleren. Enkele voorbeelden van deze verhoogde lichaamstemperatuur zijn bijvoorbeeld oververhitting, een
zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem), een
hitteberoerte, een hoge luchtvochtigheid, dikke kleren, hart- en vaataandoeningen, …
Koortsstuipen
Soms doen zich
koortsstuipen voor bij kinderen. De meeste koortsstuipen zijn onschuldig en betekenen niet noodzakelijk dat het kind lijdt aan
epilepsie. Eenvoudige koortsstuipen veroorzaken evenmin blijvende schade.
Febris e causa ignota
Koorts van onbekende oorzaak is in
medische termen gekend als “febris e causa ignota”
Factoren die de lichaamstemperatuur beïnvloeden
In het tweede deel van de menstruele cyclus bij de vrouw, stijgt de temperatuur met 1 graad of meer. Daarnaast resulteren lichamelijke activiteit, sterke emotie, eten, zware kleding, medicijnen, een hoge kamertemperatuur en/of een hoge luchtvochtigheid mogelijk in een verhoging van de lichaamstemperatuur.
Oorzaken koorts bij kinderen en andere patiënten
Infecties
Bijna elke infectie veroorzaakt wellicht koorts. Enkele voorbeelden hiervan zijn
- botinfecties (osteomyelitis), appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm), huidinfecties of cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid) en meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
- luchtweginfecties, zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of griepachtige aandoeningen, keelpijn, een oorontsteking, sinusinfecties, de ziekte van Pfeiffer, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen) en tuberculose
- urineweginfecties
- virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een virus) en bacteriële gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een bacterie)
Auto-immuunaandoeningen
Auto-immuunaandoeningen veroorzaken eveneens koorts. Voorbeelden zijn
artritis (gewrichtsontsteking) of bindweefselaandoeningen zoals
reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen) en
systemische lupus erythematosus,
colitis ulcerosa (chronische
darmziekte met
diarree,
buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang) en de
ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en
gewichtsverlies),
vasculitis (bloedvatontsteking) of
polyarteritis nodosa (symptomen aan vele organen en weefsels).
Inenting
Een lichte koorts die één à twee dagen duurt gebeurt soms na een inenting.
Tandontwikkeling
Wanneer kinderen tandjes ontwikkelen, gebeurt soms een lichte stijging van de temperatuur (tot maximum 37,8°C).
Andere aandoeningen
Koorts is mogelijk één van de eerste symptomen van kanker. Dit geldt vooral voor een
Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met
vergrote lymfeklieren, koorts en
vermoeidheid),
een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote
lymfeklieren en algemene symptomen) en
leukemie. Andere mogelijke oorzaken van koorts omvatten:
hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier),
bloedstolsels en tromboflebitis (lokale oppervlakkige aderontsteking met pijn). Tromboflebitis is een eerder lokale oppervlakkige ontsteking van de vaatwand met vorming van bloedproppen. Dit ontstaat soms spontaan bij bijvoorbeeld een zwangerschap of na een trauma. De patiënt heeft hierbij veelal ontstekingsverschijnselen, al is de aandoening zelf niet heel ernstig. Ook medicijnen, zoals bepaalde
antibiotica,
antihistaminica en anti-epileptica leiden mogelijk tot koorts.
Symptomen: Zwakte, hoofdpijn en andere klachten
De patiënt presenteert zich vaak niet enkel met een verhoogde temperatuur bij koorts. Enkele symptomen die voorkomen in combinatie met koorts zijn algemene
zwakte, episodes van warmte- en koudegevoel die elkaar afwisselen,
hallucinaties (hoge koorts),
hoofdpijn, ijlen, klappertanden, koude rillingen,
krampen, onrustig slapen,
prikkelbaarheid,
spierpijn,
uitdroging (dyhdratie, dyhdratatie),
verlies van eetlust,
verwardheid en (overmatig) zweten (
hyperhidrose).
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Een uitgebreid lichamelijk onderzoek is nodig om de oorzaak van de koorts te identificeren. Zo onderzoekt de arts de huid, de ogen, de oren, de neus, de keel, de hals, de borst, en de buik.
Diagnostisch onderzoek
Om de oorzaak te vinden, voert de arts een (
radiografisch onderzoek) van de
borstkas (
thoraxfoto) uit. Daarnaast is een
bloedonderzoek en/of
urineonderzoek mogelijk ook noodzakelijk. Afhankelijk van de (vermoedelijke) oorzaak gebeurt mogelijk nog een lumbale punctie (
ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), een
CT-scan, een
echografie, ...
Behandeling
Milde koorts
Een eenvoudige verkoudheid of andere virale infectie leidt af en toe tot hoge koorts (38,9-40°C). Dit betekent meestal niet dat de patiënt een ernstig probleem heeft. Sommige ernstige infecties veroorzaken geen koorts, of resulteren zelfs in een (zeer) lage lichaamstemperatuur, met name bij kinderen. Als de koorts mild is en de patiënt heeft geen andere problemen, is het voldoende om voldoende vocht op te nemen en te rusten. Een kind met milde koorts eet en drinkt goed, is alert en glimlacht naar de ouder, heeft een normale huidskleur en ziet er verder goed uit wanneer de temperatuur daalt. Daarnaast is het kind nog steeds geïnteresseerd in spelen.
Omgeving aanpassen
Wanneer het kind gedehydrateerd (uitgedroogd) is,
braakt, niet goed slaapt of zich niet goed voelt, probeert de ouder de koorts te verlagen. Dit doet hij door het kind een lauw bad of sponsbad te geven om het kind af te koelen. Ook overtollige kleding of dekens verwijdert de ouder. Lichte kledij en een licht deken helpen het kind om beter te slapen. Daarnaast is een aangename omgevingstemperatuur aanbevolen. Deze maatregelen zijn eveneens nuttig voor volwassenen.
Geneesmiddelen
Paracetamol en
ibuprofen zijn geneesmiddelen die de koorts verlagen. Ibuprofen en ook
aspirine geeft de ouder best niet aan een kind. Alvorens medicatie bij kinderen van 3 maanden of jonger te geven, wint de ouder eerst medisch advies in.
Eten en drinken
Veel vocht innemen is belangrijk, zeker bij kinderen. Water, ijslolly's en soep zijn allemaal goede keuzes. Jonge kinderen drinken niet te veel vruchtensap, appelsap en sportdranken. De ouder mag het kind niet dwingen om te eten als het echt niet lukt.
Prognose van verhoogde lichaamstemperatuur
Milde koorts veroorzaakt meestal geen gezondheidsproblemen. Ernstige koorts zoals complexe koortsstuipen wijzen mogelijk wel op een ernstige infectie zoals meningitis, dus een snelle diagnose en behandeling zijn wel nodig als afwijkende symptomen optreden. Een kind dat koortsstuipen gehad heeft, heeft tot slot een zeer miniem hoger risico op het ontwikkelen van epilepsie op latere leeftijd.
Complicaties van koorts
Normaalgezien treedt hersenbeschadiging door koorts zelden op, behalve dan als de lichaamstemperatuur meer dan 42°C is. Onbehandelde koorts veroorzaakt door een infectie resulteert zelden in een lichaamstemperatuur die hoger is dan 40,6°C, tenzij het kind te veel kledij draagt of zich op een warme plaats bevindt.
Lees verder