Mindmapping: maak informatie inzichtelijk door associaties

Het maken van een mindmap is een handig hulpmiddel om grote hoeveelheden informatie overzichtelijk te maken. Je traint je hersenen en het helpt je op een doeltreffende manier informatie te structureren. Mindmapping is een zeer effectieve manier om informatie op te slaan, te herinneren en te achterhalen. In 2010 bleek een cursus mindmapping de meest verkochte bedrijfsworkshop. Het zou bijdragen aan 'workhacking' en 'lifehacking', termen die duiden op efficiënt te werk gaan. Efficiënt werken is de sleutel voor velen, anno 2016, waarin werk- en prestatiedruk almaar toenemen. Wie slimmer wil werken zou daarom eens mindmapping moeten overwegen gezien de voordelen.

Mindmapping en de hersenen

Een mindmap is een hulpmiddel in de vorm van een diagram dat gebruikt kan worden bij informatieverwerking op tal van gebieden. Door middel van een mindmap creëer je een overzicht over een hoeveelheid informatie doordat de mindmap inzichtelijk maakt hoe stukjes informatie met elkaar samenhangen. In één oogopslag is duidelijk hoe iets in elkaar steekt.

Een mindmap doet ten opzichte van andere 'gewone' aantekeningen een beroep op je creatief vermogen, iets wat bij veel volwassenen met de jaren op de achtergrond raakt door te weinig stimulans. Met het ouder worden krijgt men tevergeefs aangeleerd dat ratio en logica een primaire plek moeten innemen op cognitief vlak.

Tony Buzan

Tony Buzan, een Brits psycholoog en auteur wist in de jaren rond 1970 door zijn onderzoek aan te tonen dat er een relatie bestaat tussen, wat hij later noemde, het maken van een mindmap en de effectiviteit ervan met het oog op het onthouden, verwerken en kunnen terughalen van informatie. Hij noemt zichzelf de bedenker van de mindmap.

De theorie achter de mindmap is echter al veel langer bekend. Zo werd op soortgelijke manier met dit concept gewerkt onder de noemer 'idea sunbursting' of 'spin diagram'. Door een handelsmerk vast te leggen op het idee van de mindmap en het voeren van een goede marketingstrategie, heeft Buzan ervoor gezorgd dat 'zijn idee' jaren later bekend bleef en tot op de dag van vandaag veelvuldig gebruikt wordt.

Samenwerking tussen hersenhelften

Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw is veel meer bekend over de werking van onze hersenen, die op het cognitieve vlak opereren door samenwerking tussen twee hersenhelften, de linker- en rechterhersenhelft. De werking van beide hersenhelften met hun verschillende 'taken' is destijds breed onderzocht en in kaart gebracht door de Amerikaanse neuropsycholoog Roger Sperry. In 1981 won hij hiervoor de Nobelprijs.

De linkerhersenhelft

Zo is gebleken dat de linkerhersenhelft bij volwassenen het meest wordt gestimuleerd. Vooral bij het leren en bij informatieverwerking. Deze hersenhelft zorgt onder andere voor analytisch vermogen, ratio, tijdsbesef, logica, planning, dataverwerking, waaronder het begrijpen en toepassen van woorden en cijfers, maar ook het kunnen denken in detail en kunnen structureren. De linkerhersenhelft deelt informatie op in segmenten en werkt als het ware rechtlijnig. De informatie die de linkerhersenhelft verwerkt bestaat naast elkaar.

De rechterhersenhelft

De rechterhersenhelft daarentegen functioneert meer holistisch. Het voegt segmenten samen en maakt er een geheel van. Hierdoor kunnen nieuwe ideeën en inzichten ontstaan. Functies van de rechter hersenhelft zijn o.a. creativiteit, fantasie en muzikaliteit (ritmegevoel). Ook ligt hier het vermogen tot zintuiglijke waarneming opgeslagen, het zien van dimensie en het vermogen tot ruimtelijk inzicht. Ze stelt in staat kleuren, geuren en afbeeldingen te verwerken. Niet gek dus dat visualisatie en dagdromen enorm inspirerend kan zijn.

Nieuwe verbindingen leggen in de hersenen

“In de westerse wereld is de rechter hersenhelft onderontwikkeld”, volgens Van den Brandhof, schrijver van het boek Gebruik je Hersens. Hij beweert dat als je beide helften goed samen laat werken, je je hersenen vijf tot tien keer beter kan benutten. Daar komt bij dat we beduidend minder goed presteren wanneer beide hersenhelften minder worden gestimuleerd om samen te werken en vooral gescheiden van elkaar laten opereren. Overigens is het wel zo dat een van beide hersenhelften ondanks hun samenwerking, altijd de overhand heeft.

Onze hersenhelften stimuleren zichzelf niet om beter met elkaar samen te werken. De werking van de hersenen is er op gericht om reeds bestaande hersenverbindingen te benutten wanneer iets goed (genoeg) werkt. Hierdoor worden geen nieuwe verbindingen in de hersenen aangelegd die ons verder vooruit helpen en tot nieuwe inzichten brengen.

Om de samenwerking tussen de hersenhelften meer in beweging te brengen is het maken van een mindmap als spiegel van onze gedachtegang een uiterst effectieve methode. Mindmaps, wanneer de juiste structuur wordt toepast, zijn een afspiegeling van de nieuwe verbindingen/vertakkingen die in de hersenen gevormd worden.

Associaties versus lineair waarnemen

Gesteld wordt dat de natuurlijke werkwijze van ons brein gericht is op het maken van associaties, zij het dat dit vooral op het onderbewuste niveau plaatsvindt. Associaties zijn mentale denkbeelden of voorstellingen, ontstaan doordat de hersenen verbanden leggen tussen bepaalde aspecten. Zo kan het zien van een plaatje of een voorwerp een bepaalde emotie of herinnering oproepen. Associatief denken houdt het meest verband met de rechterhersenhelft.

Onthouden of herinneren

Voor velen zal associatief leren heel herkenbaar zijn. Toch maakt men bewust overwegend gebruik van het lineair verwerken van informatie. Kennelijk zijn de hersenen ervan overtuigd dat hiermee meer bereikt wordt dan ons associatief waarnemen aan te spreken.

Voor van alles maken we aantekeningen, samenvattingen en notities die allemaal afzonderlijke stukjes zijn van elkaar, met het idee om het als een geheel te onthouden. Wanneer men tekstueel informatie verwerkt doet men dat vaak door woorden onder of naast elkaar te noteren, op een voor ons logische wijze. Dit wordt verticaal denken genoemd.

Associaties ten opzichte van lineair waarnemen is een verschil in informatie onthouden en herinneren. Mindmaps maken het mogelijk dat niet meer alles onthouden hoeft te worden wat genoteerd wordt, maar dat dingen herinnerd worden door het zien van een diagram dat op persoonlijke wijze in elkaar steekt. Juist de specifiek 'eigen wijze' van opstellen maakt dat er nieuwe unieke verbindingen in de hersenen worden gelegd. Hierdoor is men niet alleen in staat te groeien in ontwikkeling, maar ook om effectiever te werk gaan.

Voordelen van mindmapping

Het maken van een mindmap heeft tal van voordelen. Wie mindmaps maakt bij het verwerken van informatie zal profiteren van onder andere de volgende voordelen.

• Je bent beter in staat om informatie te onthouden
• Je zult ook beter worden in het onderscheiden van hoofd- en bijzaken
• Er vindt een toename plaats van je woordenschat en creativiteit
• Je zult effectiever problemen kunnen oplossen
• Je bent beter in staat overzicht te houden door alle informatie in één oog opslag te kunnen zien

• Maar ook: je zult sneller leren, doordat het minder moeite kost om nieuwe informatie op te doen
• En bovenal: je hoeft minder hard te werken, doordat je slimmer te werk gaat.