Osteomyelitis: Ontsteking van het beenmerg (botontsteking)

Osteomyelitis is de medische term voor ontsteking van het beenmerg, die zich meestal uitbreidt naar het bot en de verdere omgeving. Bacteriën en andere ziektekiemen veroorzaken deze botinfectie. Maar ook een trauma, een operatie of het chirurgisch plaatsen van een kunstgewricht vormt een risicofactor voor osteomyelitis. De patiënt heeft onder andere koorts, zwelling en botpijn, vooral aan de onderste ledematen of heupen. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Veelal is de prognose van osteomyelitis goed.

• Synoniemen osteomyelitis
• Epidemiologie botontsteking
• Risicofactoren ontsteking van het beenmerg
• Oorzaken: Bacteriën of ziektekiemen en botchirurgie
• Symptomen: Botpijn en koorts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose botinfectie
• Complicaties

Synoniemen osteomyelitis

Osteomyelitis is ook gekend onder deze synoniemen

• beenmergontsteking
• botinfectie

Epidemiologie botontsteking

Osteomyelitis komt bij alle leeftijdsgroepen voor, al zijn kinderen en ouderen vaker getroffen. Mannen zijn iets vaker dan vrouwen aangetast.

Risicofactoren ontsteking van het beenmerg

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), een recent letsel of een slechte bloedtoevoer, lopen meer risico op osteomyelitis. Ook patiënten met nierproblemen die hemodialyse krijgen, zijn vaker getroffen. Daarnaast is het gebruik van geïnjecteerde drugs een mogelijke risicofactor voor osteomyelitis. Een patiënt die een splenectomie (chirurgische verwijdering van de milt) heeft gehad, is tot slot ook meer aangetast.

Oorzaken: Bacteriën of ziektekiemen en botchirurgie

Bacteriën of ziektekiemen

Bacteriën veroorzaken veelal deze botontsteking. Af en toe is osteomyelitis het gevolg van schimmels of andere ziektekiemen. Bacteriën of andere ziektekiemen verspreiden zich naar een bot of de spieren of pezen naast het bot waarbij abcessen ontstaan. Het beenmerg, het binnenste gedeelte van het bot, zwelt hierdoor en drukt hierbij tegen de harde buitenwand van het bot. Dit drukt de bloedvaten in het beenmerg samen, waardoor de bloedtoevoer naar het bot in gevaar komt en delen van het bot afsterven.

Botchirurgie

De infectie ontwikkelt zich eveneens na botchirurgie. Dit gebeurt vaker bij een operatie na een verwonding of wanneer de arts metalen staven of platen in het bot plaatst.

Symptomen: Botpijn en koorts

Bij kinderen zijn de lange botten van de armen of benen het vaakst betrokken. Bij volwassenen zijn de voeten, wervels en heupen (bekken) het meest getroffen. De patiënt heeft botpijn, in combinatie met pijn op de plaats van de infectie. Daarnaast moet hij overmatig zweten (hyperhidrose), heeft hij koorts, koude rillingen en hoofdpijn zoals ochtendhoofdpijn; en voelt hij zich ziek en ongemakkelijk (malaise). Hij is bovendien prikkelbaar, lijdt aan extreme slaapzucht en is vermoeid. Op sommige plaatsen op het lichaam ontwikkelt hij zwelling, roodheid en warmte. Deze lokale zwellingssymptomen verdwijnen veelal binnen de vijf tot zeven dagen. Daarnaast zijn de enkels, voeten en benen gezwollen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek bemerkt de arts littekens of een lokale verstoring van de wondgenezing (een langzame wondgenezing) in combinatie met de ontstekingsverschijnselen (pijn, zwelling, roodheid, warmte en functieverlies). Bij kinderen is de diagnose moeilijk. De patiënt klaagt over pijn en heeft een verminderde beweging in de aangetaste ledemaat en aangrenzende gebieden. Zwelling, roodheid, koorts, malaise en prikkelbaarheid treden ook hier op. Pasgeborenen met osteomyelitis hebben veelal een verminderde beweging van één ledemaat zonder andere symptomen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert volgende onderzoeken uit: een botbiopsie, een botscan, een MRI-scan van het bot, een naaldaspiratie van de oppervlakte van de aangetaste botten, een radiografisch onderzoek van de botten en een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

Soms verwart de arts osteomyelitis met volgende aandoeningen:

• Charcotgewricht
• een Ewing-sarcoom
• een lymfoom
• een multiple myeloom (ziekte van Kahler: bloedarmoede, botpijn en verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• een osteosarcoom (botkanker: kwaadaardig botgezwel bij tieners)
• Langerhans celhistiocytose (multisystemische aandoening)
• metastasen (uitzaaiingen)

Behandeling

Een vroege en specifieke behandeling is belangrijk bij deze botinfectie. De patiënt krijgt ten minste vier tot acht weken intraveneus antibiotica, die de bacteriën bestrijden. De patiënt hoeft niet in het ziekenhuis te blijven maar loopt rond met een katheter. Antimycotica, de medische term voor antischimmelmiddelen, bestrijden de infectie wanneer een schimmel de oorzaak is. Soms is chirurgie nodig waarbij de chirurg het dode botweefsel verwijdert als de patiënt een niet weg te krijgen infectie heeft. Heeft de patiënt metaalplaten in het lichaam bij de infectie, dan verwijdert de chirurg deze. De chirurg gebruikt bottransplantaat, wat de groei van nieuw botweefsel bevordert. Een operatie is soms nodig wanneer de infectie optreedt na een gewrichtsvervanging. De chirurg plaatst hierbij mogelijk een nieuw kunstgewricht. Een arts verkiest in de eerste plaats wel een conservatieve behandeling, waarbij hij wacht tot de infectie vanzelf verdwijnt. Diabetici krijgen regelmatig een controlebezoek. Bij doorbloedingsproblemen zoals bijvoorbeeld naar een voet, is een operatie nodig om de doorbloeding te verbeteren.

Prognose botinfectie

De prognose van osteomyelitis is veelal goed wanneer de patiënt een snelle en geschikte behandeling krijgt. De vooruitzichten zijn echter slechter voor patiënten met een langdurige (chronische) osteomyelitis. Hierbij heeft de patiënt gedurende vele jaren met tussenpozen verschijnende symptomen. Amputatie is soms nodig, vooral bij patiënten met diabetes of een slechte bloedsomloop. Wanneer een infectie optreedt na een operatie waarbij de patiënt een kunstgewricht heeft gekregen, zijn de vooruitzichten afhankelijk van het type infectie, de mogelijkheid om het kunstgewricht veilig weer te verwijderen en de algemene gezondheid van de patiënt.

Complicaties

Een recidiverende (= terugkerende) infectie en progressie naar chronische infectie. Zijn mogelijk indien de patiënt geen of te weinig behandeling krijgt. Zeldzame complicaties van een botinfectie omvatten pathologische fracturen en secundaire amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen).

Lees verder

• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen