Astigmatisme: Wazig zien door brekingsfout in het oog
Astigmatisme is een oogprobleem waardoor de patiënt onduidelijk ziet. Bij astigmatisme treedt namelijk een refractiefout (krommingsfout, brekingsfout) op. Deze brekingsafwijking met onbekende oorzaak, is reeds bij geboorte zichtbaar of ontstaat op latere leeftijd. Wel gaan sommige oogaandoeningen vaak gepaard met astigmatisme. De veel voorkomende afwijking is gemakkelijk op te sporen tijdens een standaard oogonderzoek. Meestal ziet de patiënt beter met contactlenzen of een bril met speciale glazen, al is een operatie eveneens mogelijk om het gezichtsvermogen van de patiënt te verbeteren.
Oorzaken astigmatisme: Wazig zien door brekingsfout in het oog
Het hoornvlies, het voorste deel van het oog, heeft de mogelijkheid om licht te breken en dit te richten op de retina, de achterkant van het oog. Als de lichtstralen niet duidelijk gericht zijn op het netvlies, levert dit wazige beelden op. Vaak vindt bij astigmatisme een ongelijke kromming (breking) van het hoornvlies (corneaal astigmatisme) plaats. Af en toe is de ongelijke kromming van de lens de oorzaak van astigmatisme (lenticulair astigmatisme). Door de ongelijke kromming heeft het hoornvlies een vlakke en een kromme as waardoor het oog als het ware lijkt op een rugbybal in plaats van op een gewone voetbal. De lichtstralen zijn bij deze
hoornvliesafwijking niet meer in één punt te verenigingen op het netvlies. De patiënt ziet hierdoor onduidelijk (
wazig gezichtsvermogen). Astigmatisme is een veel voorkomende oogafwijking. Het is net zoals hypermetropie (
verziendheid) en myopie (
bijziendheid) een
refractiefout.
Risicofactoren brekingsafwijking
Astigmatisme is ofwel aangeboren of het ontstaat op latere leeftijd door
keratitis (hoornvliesontsteking). Het is niet bekend wat de precieze oorzaak is van astigmatisme. Meestal ontstaan de problemen reeds bij de geboorte. Astigmatisme gaat vaak gepaard met bijziendheid (myopie) en verziendheid (hypermetropie). Als astigmatisme verergert, wijst dit mogelijk op
keratoconus. Dit is een kegelvormige uitstulping van de cornea waardoor het gezichtsvermogen van de patiënt is aangetast. Astigmatisme komt daarnaast af en toe voor na bepaalde oogchirurgie zoals een
staaroperatie.
Soorten astigmatisme
Als het hoornvlies een onregelmatige vorm heeft (hoornvlieskromming), treedt “corneaal astigmatisme of cornea astigmatisme” op. Is de vorm van de lens vervormd, dan is sprake van “lenticulair astigmatisme”. Een combinatie van beiden is eveneens mogelijk en deze is in medische termen dan gekend als "cornea-lenticulair astigmatisme".
Symptomen: Wazig, onscherp en vervormd zien
Een patiënt met astigmatisme heeft het moeilijk om fijne details te zien, zowel van dichtbij als van op een afstand. Hij ziet de beelden wazig, onscherp en soms ook vervormd (
metamorfopsie). Loensen,
vermoeide ogen,
hoofdpijn,
ochtendhoofdpijn en
vermoeidheidkomen hierbij vaak voor, vooral na het lezen of na het uitvoeren van andere langdurige visuele taken. Af en toe heeft de patiënt ook last van
fotofobie (overgevoeligheid voor licht).
Diagnose en onderzoeken
Oogheelkundig onderzoek
De patiënt krijgt bij de oogarts een
uitgebreid oogonderzoek via
oftalmoscopie. Hij voert tevens een
refractieonderzoek uit. Astigmatisme is bij dit oogonderzoek gemakkelijk te diagnosticeren waardoor verdere onderzoeken meestal niet vereist zijn.
Diagnostisch onderzoek
In bepaalde gevallen is het niet mogelijk om bij patiënten een diagnose te stellen, bijvoorbeeld bij kinderen of volwassenen die omwille van psychische of lichamelijke redenen niet in staat zijn om mee te werken aan het oogonderzoek. Daarom krijgen zij een retinoscopie. Dit is een onderzoek waarbij de arts de retina (het netvlies) in het oog bestudeert. Hij verwijdt hiervoor eerst de ogen van de patiënt via verwijdende
oogdruppels. Deze zijn in
medische termen gekend als
mydriatica.
Differentiële diagnose
Cataract (staar), strabisme (scheelzien),
leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD), verziendheid en bijziendheid lijken op astigmatisme maar zijn het niet.
Sommige patiënten met milde astigmatisme hebben geen correctie nodig.
Cilindrisch geslepen brillenglazen verbeteren veelal het gezichtsvermogen bij astigmatisme, maar genezen de oogafwijking niet. Voorts helpt een goede
zonnebril want in 2011 onderzocht de Britse consumentenorganisatie "Which?" diverse goedkopere zonnebrillen. Hieruit bleek dat ze een verschillende hoeveelheid licht binnenlaten wat in sommige gevallen astigmatisme doet verergeren. Sowieso is het belangrijk om bij de keuze van een (zonne)bril steeds advies in te winnen van een oogarts en een gecertificeerd opticien want een standaard leesbril helpt hierbij zeker niet.
Laserchirurgie (zoals een
LASIK-operatie) verandert de vorm van het hoornvliesoppervlak samen met bijziendheid of verziendheid. Hierdoor valt astigmatisme te corrigeren. Het is verder van primordiaal belang om
regelmatig een oogonderzoek ter preventie van astigmatisme en andere oogaandoeningen te laten uitvoeren. Een snelle diagnose en behandeling zijn namelijk nodig om complicaties (
amblyopie) te voorkomen.
Prognose oogafwijking
Bij een aantal patiënten is astigmatisme progressief waardoor ze af en toe een nieuwe bril of
contactlenzen nodig hebben. Dankzij een ooglasercorrectie is astigmatisme te corrigeren of zijn de symptomen alleszins sterk te verminderen.
Complicaties brekingsafwijking
Wanneer een kind met astigmatisme in één oog geen correctiemiddel krijgt, ontstaat amblyopie (een lui oog). Dit is een vermindering van de
gezichtsscherpte door het niet of het minder gebruiken van een oog.
Lees verder