Overmatig geeuwen (gapen): Oorzaken en behandeling

Geeuwen bij vermoeidheid of slaperigheid doet iedereen wel eens. Van overmatig geeuwen is sprake wanneer iemand meer dan één keer per minuut geeuwt. De meeste mensen schrijven buitensporig geeuwen toe aan slaperigheid of verveling, maar soms is dit een symptoom van een onderliggende medische aandoening. Overmatig gapen is met andere woorden een niet te negeren symptoom dat medische aandacht vereist. De arts sluit bij de diagnose eerst slaapproblemen uit. Daarnaast zijn enkele diagnostische onderzoeken nodig om de juiste oorzaak te achterhalen van het buitensporig gapen. Dit is belangrijk om een zo effectief mogelijke behandeling in te zetten.

• Geeuwen: Vermoeidheid
• Oorzaken van overmatig geeuwen: Lichamelijke of emotionele aandoening
• Lichamelijke factoren
• Emotionele factoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling buitensporig gapen

Geeuwen: Vermoeidheid

Geeuwen, wat een natuurlijke reactie is op vermoeidheid, verveling of slaperigheid is een meestal onvrijwillig proces. Hierbij opent een persoon de mond, ademt hij diep en vult hij de longen met lucht. Sommige mensen gapen kort, maar anderen geeuwen soms wel tot enkele seconden. Andere symptomen gaan vaak gepaard met gapen, zoals waterige ogen, het lichaam uitrekken, of een hoorbare zucht. Iemand zien of horen geeuwen of horen praten over gapen, is ook een uitlokkende factor voor gapen. Gapen koelt tevens de temperatuur van de hersenen af.

Oorzaken van overmatig geeuwen: Lichamelijke of emotionele aandoening

Overmatig gapen is vaak het gevolg van lichamelijke of emotionele problemen. Meestal gaat het overmatig gapen gepaard met andere symptomen zoals misselijkheid, hartkloppingen, flauwvallen en duizeligheid.

Lichamelijke factoren

Overmatig geeuwen is echter mogelijk het gevolg van nog vele andere medische factoren:

• bijwerkingen van geneesmiddelen: medicatie bij de behandeling tegen depressie of angst, zoals antidepressiva (selectieve selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's)), antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van allergieën) en sommige pijnstillers
• bloedingen in of rond het hart
• een aortadissectie (scheur in wand van aorta met pijn op borst)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hartaanval
• een hersentumor
• een hormonale onbalans
• een onvermogen van het lichaam om de temperatuur te regelen
• encefalitis (hersenontsteking)
• epilepsie
• Hashimoto-thyroïditis (chronische ontsteking van de schildklier vooral bij vrouwen, veroorzaakt door auto-immunisatie tegen thyroïditis)
• hypothyreoïdie (te lage productie van schildklierhormonen)
• leverfalen
• multiple sclerose (chronische neurologische auto-immuunaandoening)
• progressieve supranucleaire verlamming
• slaapstoornissen, zoals slaapapneu (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling) of narcolepsie (overmatig slaperig en verlies van controle ledematen)
• slaperigheid of vermoeidheid
• vasovagale reactie: Bij een vasovagale reactie is er een probleem met de werking van de nervus vagus. Deze zenuw loopt van de hersenen naar de keel en in de buik. De vasovagale reactie is het gevolg van inwendige bloedingen in en rond het hart of de aorta (de belangrijkste slagader die bloedt voert naar het hart). Overmatig geeuwen zonder vermoeidheid of een slaapgebrek wijst soms dus op hartproblemen.
• chronische veneuze insufficiëntie) (slechte bloedsomloop door de aderen)
• verstoring van de elektrolytenbalans (elektrolytafwijkingen)
• zwaarlijvigheid (obesitas)

Emotionele factoren

Angst, spanning en verveling leiden mogelijk eveneens tot overmatig geeuwen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Indien iemand merkt dat hij vaker dan normaal moet gapen, hiervoor geen verklaring heeft, dit niet weggaat met voldoende slaap, en het overmatig geeuwen het dagelijks leven beïnvloedt, dan bezoekt hij best zo snel mogelijk een arts. De arts bevraagt de patiënt eerst over zijn slaapgewoonten. Een voldoende nachtrust is namelijk nodig. Als de patiënt onvoldoende nachtrust heeft, ontstaat het overmatige gapen wellicht als gevolg van vermoeidheid of een slaapstoornis.

Diagnostisch onderzoek
Een slaaponderzoek (polysomnografie) waarbij een meting gebeurt van het bloedzuurstofniveau, de hartslag, de rapid eye movements (= REM-slaap), de spieractiviteit en de hersengolven), geeft mogelijke slaapproblemen aan. Na het uitsluiten van deze slaapproblemen, voert de arts een elektro-encefalogram (EEG) uit om de elektrische activiteit van de hersenen te meten. Epilepsie en andere hersenaandoeningen zijn hiermee op te sporen. Ook een MRI-scan is een beeldvormend onderzoek dat de arts inzet voor de diagnose van ruggenmerg- en hersenaandoeningen, zoals tumoren en multiple sclerose, alsook voor het identificeren van hartproblemen.

Behandeling buitensporig gapen

Zelfzorg
Buitensporig gapen dat niet het gevolg is van een aandoening, valt met enkele tips te verminderen. Een zuurstofrijke omgeving is belangrijk om overmatig geeuwen te voorkomen. Ook door de neus ademen geeft minder risico op gapen. Iets eten of drinken dat rechtstreeks uit de koelkast komt, verlaagt de lichaamstemperatuur waardoor het overmatig geeuwen voorbijgaat.

Professionele medische zorg
Een nauwkeurige diagnose is de sleutel tot een effectieve behandeling. Wanneer het gebruik van medicatie leidt tot het overmatig geeuwen, besluit de arts mogelijk om de dosis aan te passen of een ander geneesmiddel in te zetten. De patiënt stopt hierbij nooit spontaan maar overlegt dit steeds met de arts. Overmatig geeuwen als gevolg van een slaapstoornis, behandelt de arts met slaapmedicatie, een beademingstoestel, ontspanningsoefeningen en/of een regelmatig slaapschema. Bij een andere ernstige onderliggende aandoening, behandelt de arts deze ziekte.