Acne: Huidaandoening met ontsteking van talgklieren

Acne is wereldwijd één van de meest voorkomende huidaandoeningen. Hierbij verschijnt de patiënt met een puistvormende ontsteking van de talgklieren van de huid aan de basis van haarfollikels. Vaak ontwikkelen tieners deze huidaandoening als gevolg van hormonale veranderingen, al veroorzaken vele aandoeningen en andere factoren mogelijk deze mee-eters. Op de huid ontstaan bultjes, puistjes of cysten met een witte of zwarte kop die soms ontstoken zijn en littekens veroorzaken. De huidletsels zijn zelf goed te behandelen maar soms is een medische behandeling nodig, die bestaat uit medicatie, lasertherapie of chirurgie. De vooruitzichten van patiënten met acne zijn in de meeste gevallen goed. Acne is tot slot ongevaarlijk, maar littekens zijn wel mogelijk.

• Synoniemen acne
• Epidemiologie huidaandoening
• Ontstaan van acne
• Oorzaken: Medische aandoeningen en andere factoren
• Symptomen: Ontsteking van talgklieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de huid, medicatie en andere behandelingen
• Prognose huid

Synoniemen acne

Acne is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• aangezichtsvin
• acne vulgaris
• cystische acne
• mee-eter
• puistjes

Epidemiologie huidaandoening

Acne komt het meest voor bij tieners, maar iedereen ontwikkelt mogelijk acne, zelfs baby’s of mensen van middelbare leeftijd. Vaak komt acne in bepaalde families voor. Ongeveer drie op de vier patiënten tussen de 11 en 30 jaar heeft op een bepaald ogenblik acne. Zowel mannen als vrouwen zijn aangetast, maar jonge mannen hebben vaak gedurende een langere tijd dan vrouwen symptomen. Jonge mannen hebben namelijk grote hoeveelheden testosteron, wat acne verergert.

Ontstaan van acne

Acne ontstaat wanneer kleine gaatjes (poriën) op het huidoppervlak verstopt zijn. Menselijke huid heeft poriën die als het ware aangesloten zijn op olie producerende klieren (talgklieren) onder de huid. De klieren zijn verbonden met de poriën via follikels, een soort kanaaltjes. Deze klieren produceren talg, een olieachtige vloeistof. Dode huidcellen gaan via de talg door de follikels naar het huidoppervlak. Een follikel bevat een haartje en een talgklier. De olie vrijgegeven door de klier verwijdert de oude huidcellen en houdt de huid zacht. Wanneer klieren te veel olie produceren, ontstaat mogelijk een verstopping van de poriën. Vuil, bacteriën en ontstekingscellen bouwen zich hierdoor op. De verstopping is gekend als een “mee-eter”. De mee-eter heeft een zwarte of witte kop. Breekt de mee-eter open, dan ontstaan zwellingen en rode bultjes. Acne die diep in de huid zit, veroorzaakt harde, pijnlijke cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam). Dit heet nodulocystische acne.

Oorzaken: Medische aandoeningen en andere factoren

Enkele medische aandoeningen als andere factoren resulteren in de ontwikkeling van acne.

Medische aandoeningen

Enkele medische aandoeningen leiden tot de vorming van acne:

• bijnierschorscarcinoom (verhoogde afscheiding van hormonen)
• het Cushing-syndroom (te veel cortisol in lichaam met symptomen aan huid, spieren en botten)
• het premenstrueel syndroom (PMS) (fysieke en/of mentale symptomen voor en bij de menstruatie)
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• overmatige of ongewenste haargroei bij vrouwen (hirsutisme)
• polycysteus ovariumsyndroom (PCOS: hormonale onevenwichtigheden)
• rosacea

Omgevings- en andere factoren

Acne is het gevolg van vele andere mogelijke factoren:

• contact met vettige cosmetica of haarproducten (acne venetata)
• contact met halogenen (broom-, chloor-, fluor- of jodiumacne)
• contact met of teerproducten (teeracne)
• contact met olie (olie-acne)
• de overgang naar een ander klimaat (tropenacne)
• een stijging van het androgeenniveau (hormoon)
• een tekort aan vitamine A
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen (zoals corticosteroïden, testosteron, oestrogeen, en fenytoïne) (acne medicamentosa)
• het gebruik van voedingsproducten waarin veel geraffineerde suikers zitten zoals brood en chips
• het gebruik van zuivelproducten
• hormonale veranderingen maken de huid vetter. Dit is gerelateerd aan de puberteit (acne disseminata, acne juvenilis, acne simplex of acne vulgaris), de menstruatie, een zwangerschap, de anticonceptiepil, stress of spanning.
• ondervoeding (acne cachecticorum) en een tekort aan voedingsstoffen zoals zink (zinkdeficiëntie)
• zwaar zweten en vochtigheid

Symptomen: Ontsteking van talgklieren

Lichamelijk

De huidaandoening varieert onder patiënten van mild tot ernstig. Acne verschijnt meestal op het gezicht en de schouders. wanneer de aandoening de lip aantast, verschijnt een gezwollen (boven)lip. Maar sommige patiënten hebben eveneens acne op de nek, de romp, de armen, de benen en de billen. Acne is mild wanneer weinig (tot twintig) tot af en toe puistjes ontstaan. De matige vorm van acne kenmerkt zich door ontstoken papels (kleine rode bultjes en ook roodheid rond de huiduitslag). De meest ernstige vorm van acne is acne conglobata, waarbij een vorming is van abcessen, cysten, puisten, knobbeltjes en littekens. Deze hebben een witte kop of zwarte kop. Daarnaast zijn ook acnelittekens op de huid mogelijk.

Mentaal

Patiënten hebben door de opvallende huidletsels vaak een laag gevoel van eigenwaarde. De patiënten voelen zich met andere woorden slecht over zichzelf. Ze vermijden sociale contacten waardoor ze veel informatie op school en op het werk missen. Ook zijn sommige patiënten depressief. Af en toe heeft een patiënt zelfs suïcidale gedachten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts of dermatoloog (huidarts) diagnosticeert acne door te huid te inspecteren. Hij bepaalt dan ook het type en de ernst van de acne. Bijkomende onderzoeken zijn niet nodig.

Diagnostisch onderzoek en differentiële diagnose

Af en toe voert de arts een bacteriecultuur uit om een infectie uit te sluiten wanneer grote knobbels met pus op de huid aanwezig blijven. Hij neemt dan een huidbiopt dat hij microscopisch verder laat onderzoeken. Ook lijkt acne soms op rosacea, een andere huidaandoening.

Behandeling van de huid, medicatie en andere behandelingen

De behandeling van acne hangt af van de ernst en hardnekkigheid van de symptomen. Via enkele zelfzorgtips verbetert de patiënt zijn uiterlijk en verdwijnen de acneplekken. Ook zijn enkele vrij verkrijgbare geneesmiddelen beschikbaar. Is dit niet mogelijk, dan helpt een professionele medische behandeling die vaak bestaat uit medicatie, lasertherapie en/of chirurgie.

Zelfzorg

Behandeling van de huid
Acne behandelen gebeurt door eerst de huid voorzichtig te reinigen met een milde, niet drogende zeep (zoals Dove, Neutrogena, Cetaphil, CeraVe of Basics). Bij het gebruik van cosmetica en huidcrèmes kiest de patiënt het beste voor producten die op water gebaseerd zijn. Deze producten veroorzaken in de meeste gevallen geen verstopping van de poriën waardoor acne ontstaat. Te vette crèmes of lotions zijn met andere woorden geen geschikt reinigingsproduct voor de huid. Het reinigen van de huid gebeurt het beste met de vingertoppen in plaats van met een washandje. Voorts is het belangrijk om al het vuil of de make-up te verwijderen door dit éénmaal of tweemaal per dag af te spoelen met lauw water. Ook na het sporten is het aangewezen om de huid even te reinigen, bijvoorbeeld door het nemen van een douche. Schrobben of erg vaak bepaalde huidplaatsen reinigen, is echter niet nodig. Bij de aanwezigheid van acne, blijft de patiënt hiervan af. Hij knijpt of krabt deze niet uit of wrijft de puistjes niet open. Dit leidt tot huidinfecties en littekens.

Andere tips
Voorts wast de patiënt elke dag de haren, zeker als deze vettig zijn. Indien mogelijk bevinden de haren zich niet in het gezicht. Te strakke hoofdbanden, sporthelmen, hoofddeksels, hoeden enzovoort draagt de patiënt niet. Een andere tip is om het gezicht niet aan te raken met de handen of vingers. Lichte blootstelling aan de zon verbetert acne een beetje, maar soms zijn de acnevlekken verborgen door de gebruinde huid. Een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht of ultraviolette straling is uit den boze, omdat dit de kans op huidkanker verhoogt.

Vrij verkrijgbare medicatie

Enkele vrij verkrijgbare medicijnen omvatten:

Azelaïnezuur
Dit werkt goed tegen verstopte poriën door het opruimen van puistjes en mee-eters. Het vermindert ook de ontstekingen bij acne maar werkt minder effectief als antibiotica of benzoylperoxide. Wel veroorzaakt dit vrij verkrijgbaar medicijn veelal minder huidirritatie dan benzoylperoxide.

Benzoylperoxide
Benzoylperoxide is aanwezig in veel acnecrèmes en -gels. Het droogt bestaande puistjes uit en voorkomt het ontwikkelen van nieuwe puistjes. Benzoylperoxide doodt ook bacteriën die acne veroorzaken

Resorcinol
Dit ingrediënt verwijdert dode huidcellen

Retinoïden
Retinoïden maken verstopte poriën los. Dit is onderverdeeld in adapaleen, tretinoïne en isotretinoïne die in verschillende merknamen voorkomen. Ze verminderen tevens ontstekingen.

Salicylzuur
Salicylzuur zit in vele zepen waarmee een patiënt met acne zich wast.

Zwavel
Zwavel is een natuurlijk ingrediënt met een kenmerkende geur die te vinden is in sommige lotions, reinigingsmiddelen en maskers.

Professionele medische zorg

De arts schrijft indien nodig antibiotica voor. Orale antibiotica (via de mond ingenomen) of topische antibiotica in de vorm van crèmes of gels die de patiënt aanbrengt op de huid, zijn mogelijk. Voor vrouwen die door hormonale veranderingen acne hebben, bestaat een speciale anticonceptiepil. Deze pil (spironolacton) helpt bij sommige vrouwen uitstekend terwijl anderen juist een verergering van de symptomen ervaren. Verder leiden sommige medicijnen voor de behandeling van acne tot een droge huid rond de ogen. Fotodynamische lasertherapie, chemische peelings, de verwijdering van littekens door dermabrasie of de verwijdering, drainage, of injectie van cysten met corticosteroïden zijn andere behandelingsmogelijkheden. Ook zet de arts soms andere medicatie in, maar deze zijn niet voor alle doelgroepen beschikbaar, en ook is een regelmatige opvolging nodig omdat geneesmiddelen bij sommige patiënten milde tot ernstige bijwerkingen geven.

Prognose huid

Acne verdwijnt in de meeste gevallen na de tienerjaren, maar soms blijven de symptomen aanhouden tot middelbare leeftijd. De aandoening reageert vaak goed op de behandeling na zes tot acht weken, maar acne heeft wel de neiging om regelmatig terug te keren. Bij ernstige onbehandelde acne, is littekenvorming mogelijk. Sommige patiënten hebben tot slot depressieve gevoelens en een laag zelfbeeld wanneer ze geen behandeling krijgen.

Lees verder

• Acne aestivalis: Huidaandoening met bultjes na uv-stralen
• Cystische acne: Huidziekte met pijnlijke, rode knobbeltjes
• Acne medicamentosa: Huidletsels door gebruik van medicijnen
• Acne (puistjes) op borsten: Oorzaken & behandeling borstacne
• Acne bij pasgeborenen: Rode of witte bultjes op gezicht baby