Myocarditis: Ontsteking van de hartspier

Bij myocarditis is de hartspier, de middelste laag van de hartwand, ontstoken. Myocarditis treft zowel de hartspiercellen als het elektrische systeem van het hart, wat leidt tot een verminderde pompfunctie en hartritmestoornissen. Een virale infectie is veelal de oorzaak van de hartspierontsteking, al leiden tal van andere factoren tot myocarditis. Pijn op de borst, vermoeidheid en hartfalen zijn slechts enkele symptomen van de ziekte. In ernstige gevallen heeft de patiënt zelfs kans op een beroerte of hartaanval. De behandeling van myocarditis is afhankelijk van de oorzaak. Rust, medicatie en diverse andere chirurgische behandelingen zijn mogelijk om de hartfunctie te herstellen.

• Epidemiologie hartspierontsteking
• Oorzaken: Meestal door een virus
• Symptomen: Hart en andere problemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling myocarditis
• Prognose
• Complicaties ziekte

Epidemiologie hartspierontsteking

Myocarditis komt het vaakst voor bij jongvolwassenen tussen de leeftijd van twintig en veertig jaar. De presentatie bij kinderen is vaak ernstiger dan bij volwassenen. Myocarditis komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Myocarditis heeft geen etnische of raciale voorliefde.

Oorzaken: Meestal door een virus

Meestal is myocarditis te wijten aan een virus, maar ook bacteriën, schimmels, parasieten en andere aandoeningen veroorzaken myocarditis. Tot slot zijn een aantal omgevingsfactoren betrokken bij de totstandkoming van myocarditis.

Virus

De ontsteking van de hartspier is meestal het gevolg van een virale infectieziekte zoals:

• adenovirus (verkoudheid)
• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• coxsackievirus B (milde symptomen van griep)
• ebola (infectieziekte met bloedingen door ebolavirus)
• echovirussen (gastro-intestinale aandoeningen)
• herpes simplex-virus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• influenza
• mazelen (virale infectieziekte met symptomen aan ogen en huid)
• parvovirus B19 (vijfde ziekte, veroorzaakt een huiduitslag)
• polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• rubella (rodehond: huiduitslag aan gezicht, romp, armen en benen)
• virale hepatitis A-infectie (ontsteking van lever door virus)
• waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag)
• ziekte van Bornholm (virale infectie met pijn op de borst)

Bacterie

Ook bacteriën veroorzaken mogelijk myocarditis:

• bacteriële gastro-enteritis (buikgriep door bacteriën)
• Staphylococcus aureus veroorzaken (impetigo (bacteriële huidaandoening op gezicht en ledematen) en MRSA (bacteriële infectie met resistentie tegen antibiotica)
• Borrelia burgdorferi (ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)
• Corynebacterium diphtheriae (difterie: besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• streptokokken (roodvonk:bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• difterie (bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• Salmonella typhi (tyfus: bacteriële infectie door besmette insectenbeet)
• Q-koorts (bacteriële infectie met griepachtige symptomen of ernstige symptomen aan longen en/of lever)

Parasieten

Trypanosoma cruzi en Toxoplasma veroorzaken vaak de ziekte van Chagas waarbij myocarditis voorkomt. Trichinellose (symptomen aan maag, darmen en spieren) is een andere parasitaire infectie waarbij myocarditis als complicatie optreedt.

Schimmels

Sommige schimmelinfecties veroorzaken myocarditis:
candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast)
cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting longen en huid)
histoplasmose) veroorzaken myocarditis.

Andere ziekten

Andere ziekten die soms resulteren in myocarditis omvatten:

• andere auto-immuunaandoeningen
• arteriitis temporalis
• de ziekte van Wegener
• het Churg-Strauss-syndroom (auto-immuunaandoening)
• lupus
• oolyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• polyarthritis rheumatica
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• systemische lupus erythematosus (SLE) (auto-immuunaandoening)
• Takayasu arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)

Andere

Andere oorzaken van myocarditis omvatten:

• de blootstelling aan chemicaliën in de omgeving, zoals zware metalen
• radiotherapie (medische term: behandeling via bestraling)
• reacties op bepaalde geneesmiddelen, zoals bepaalde chemotherapeutica (medicijnen die de arts toedient bij kanker)

Symptomen: Hart en andere problemen

Afhankelijk van de oorzaak en de ernst, variëren de symptomen zeer sterk. Patiënten met milde myocarditis vertonen namelijk vaak geen symptomen. Soms heeft de patiënt wel een ziek gevoel en heeft hij algemene symptomen van een virale infectie en weet hij niet dat hij een hartprobleem heeft. In ernstige gevallen variëren de symptomen, afhankelijk van de oorzaak van de ziekte.

Hart

Volgende hartgerelateerde symptomen zijn mogelijk bij een hartspierontsteking:

• abnormale hartritmes (hartritmestoornissen)
• ademhalingsproblemen
• bleke en koude handen en voeten (teken van een slechte hartcirculatie)
• een snelle ademhaling (tachypneu)
• een snelle hartslag (tachycardie)
• kortademigheid (dyspneu), in rust of tijdens lichamelijke activiteit
• pijn op de borst
• vochtretentie (het vasthouden van vocht) met zwelling van de benen en gezwollen enkels en voeten

Algemeen
Algemene symptomen zijn:

• diarree
• een lage urineproductie
• flauwvallen
• gewrichtspijn
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• koude rillingen
• lusteloosheid
• spierpijn
• vermoeidheid
• zweten

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Myocarditis is niet altijd eenvoudig te identificeren door de arts. Dit komt omdat de symptomen van de hartaandoening lijken op andere hart- en longaandoeningen of soms lijken op griep. De arts beluistert met zijn stethoscoop het hart en hoort dan abnormale hartgeluiden en een snelle hartslag. Dit onderzoek is gekend als “auscultatie”. Hij hoort tevens vocht in de longen en bemerkt gezwollen benen. Koorts en een huiduitslag wijzen daarnaast op een infectie.

Diagnostisch onderzoek
Volgende onderzoeken zijn nodig om myocarditis te diagnosticeren:

• Een bloedonderzoek: De resultaten van een bloedonderzoek onthullen de eventuele schade aan de hartspier door het meten van bepaalde enzymen. Daarnaast is de hoeveelheid witte bloedcellen verhoogd wat wijst op een ontsteking.
• Een echocardiografie: Met behulp van geluidsgolven of ultrageluid creëert dit onderzoek bewegende beelden van het kloppende hart. Een echocardiografie detecteert een uitbreiding van het hart (cardiomegalie), een slechte pompfunctie, een klepproblemen of vocht rond het hart.
• Een elektrocardiografie (ECG): Dit niet-invasief onderzoek meet de elektrische spieractiviteit van het hart en onthult abnormale hartritmes, en een verzwakte of beschadigde hartspier.
• Een hartkatheterisatie en endomyocardiale biopsie: Tekenen van een infectie van de hartspier zijn te bevestigen door middel van een stukje weefsel dat de arts wegneemt en microscopisch laat onderzoeken.
• Een MRI-scan van het hart: Dit onderzoek stelt de arts in staat om informatie te krijgen over de grootte, vorm en structuur van het hart. Daarnaast brengt dit onderzoek tekenen van een ontstoken hartspier in beeld wat helpt bij het bevestigen van de diagnose van myocarditis.
• Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto): Een thoraxfoto biedt informatie over de grootte en vorm van het hart, maar zoekt ook naar de aanwezigheid van vocht in of rond het hart dat mogelijk wijst op hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart).

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van de ontsteking van de hartspier bootst symptomen na van volgende aandoeningen:

• alcoholische cardiomyopathie
• cardiogene shock (onvoldoende bloed door hartschade)
• cocaïne-gerelateerde cardiomyopathie
• coronaire atherosclerose (slagaderverkalking van de kransslagaders)
• coronaire vasospasme
• een hartinfarct
• een harttamponnade (vloeistof in hartzakje met pijn op de borst)
• gedilateerde cardiomyopathie
• geïsoleerde hartafwijkingen
• hypertrofische cardiomyopathie
• instabiele angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval)
• interstitiële longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid)
• longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• myocardischemie
• peripartum cardiomyopathie
• plotselinge hartdood
• restrictieve cardiomyopathie
• ventriculaire tachycardie
• ziekte van Chagas

Behandeling myocarditis

Soms verbetert myocarditis spontaan, maar soms is medicatie vereist. Rust is nodig bij milde gevallen van myocarditis. Rust, een zoutarme voeding en medicijnen helpen bij het bestrijden van de infectie. Antibiotica bestrijden een bacteriële infectie. Corticosteroïden of andere immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) zijn nuttig bij bepaalde zeldzame soorten virale myocarditis, zoals reuzencel en eosinofiele myocarditis. De arts behandelt een eventuele onderliggende ziekte zoals lupus zodat de symptomen van myocarditis verminderen.

Bij een verminderde pompfunctie zijn ook medicijnen vereist zoals:

• Angiotensine-converting enzyme (ACE-remmers) en Angiotensine II receptor blokkers (ARB's): Deze medicijnen doen de bloedvaten in het hart ontspannen waardoor de doorbloeding gemakkelijker verloopt.
• Bètablokkers: De medicatie behandelt hartfalen en helpt de regulatie van het hartritme.
• Diuretica: Deze medicijnen zijn gekend als plaspillen. Ze verlichten de natrium- en vochtretentie.

Bij hartfalen of abnormale hartritmes is een ziekenhuisopname vereist waarbij de arts antistollingsmedicijnen krijgt om de kans op vorming van bloedstolsels in het hart te verminderen. Daarnaast zijn tal van procedures beschikbaar om het hart te ontlasten en de functie te herstellen zoals het toedienen van extra zuurstof, een implanteerbare cardioverter-defibrillator en een tijdelijke pacemaker. In de meest ernstige gevallen is een dringende harttransplantatie vereist.

Prognose

De vooruitzichten zijn variabel en hangen af van de oorzaak van het hartprobleem en de algemene gezondheid van de patiënt. Sommige patiënten hebben chronische en onomkeerbare schade aan de hartspier waardoor ze levenslang medicijnen nodig hebben. Andere patiënten nemen slechts gedurende enkele maanden medicijnen herstellen vervolgens volledig. Af en toe komt een patiënt te overlijden aan plotselinge hartdood.

Complicaties ziekte

Complicaties zijn:

• cardiomyopathie (een hartspieraandoening)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hartaanval
• hartfalen
• pericarditis (ontsteking van het vlies rond het hart (hartzakje))

Lees verder

• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje
• Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte