Cardiomegalie: Vergroot hart (hartvergroting)

Cardiomegalie, de medische term voor een vergroot hart, is een symptoom van een onderliggende ziekte. Cardiomegalie kent diverse oorzaken, bijvoorbeeld een verhoogde bloeddruk of een hartaandoening. Cardiomegalie valt met een röntgenfoto van de borstkas te identificeren, al zijn meerdere onderzoeken nodig om de oorzaak van een vergroot hart op te sporen. De arts behandelt een vergroot hart via medicijnen, een medische behandeling of chirurgie. De prognose is afhankelijk van de oorzaak.

• Oorzaken cardiomegalie
• Hartaandoeningen
• Andere aandoeningen en oorzaken
• Risicofactoren hartvergroting
• Symptomen: Kortademigheid, een abnormaal hartritme, vochtophoping
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en/of chirurgie en/of aanpassen levensstijl
• Complicaties vergroot hart
• Prognose hartaandoening

Oorzaken cardiomegalie

Een vergroot hart is het gevolg van diverse hartaandoeningen of andere factoren. Maar niet altijd is een arts in staat om de oorzaak van cardiomegalie te achterhalen.

Hartaandoeningen

Een verhoogde bloeddruk
Een verhoogde bloeddruk (hypertensie): Het bloed pompt met meer kracht dan normaal door de slagaders, wat belastend is voor het hart. Door een (chronische hoge bloeddruk) vergroot het linkerventrikel waardoor de hartspier uiteindelijk verzwakt. Daarnaast vergroten de bovenste hartkamers (atria) door hypertensie. Oorzaken van een hoge bloeddruk zijn o.a. een zittende levensstijl en obesitas (zwaarlijvigheid).

Hartklepafwijkingen
Reumatische koorts, een hartafwijking, infecties (infectieuze endocarditis: ontsteking van de binnenkant van het hart veroorzaakt door een infectie), bindweefselaandoeningen, bepaalde medicijnen of radiotherapie voor kanker veroorzaken hartklepafwijkingen, die het hart doen vergroten.

Hartspieraandoening
Bij een hartspieraandoening (medische term: cardiomyopathie) ontstaat een verstijfde en verdikte hartspier, waardoor het hart vergroot omdat het probeert om meer bloed rond te pompen door het lichaam. Een hartspieraandoening is mogelijk aangeboren of verworven.

Pericardeffusie
Bij pericardeffusie ontstaat een ophoping van vocht in het hartzakje (pericardium) waardoor het hart vergroot verschijnt op een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto).

Pulmonale hypertensie
Pulmonale hypertensie is een aandoening waarbij de patiënt een hoge bloeddruk in de slagader van het hart naar de longen heeft. Hierdoor moet het hart harder pompen om het bloed tussen de longen en het hart te verplaatsen. Als gevolg daarvan ontstaat een vergroting van de rechterkant van het hart.

Andere aandoeningen en oorzaken

• Anemie: Bij anemie zijn de rode bloedcellen verlaagd, waardoor de weefsels onvoldoende zuurstof krijgen. Chronische anemie leidt onbehandeld tot een snelle of onregelmatige hartslag. Het hart moet namelijk meer bloed pompen om het gebrek van zuurstof in het bloed te compenseren.
• Auto-immuunaandoeningen: Af en toe ontstaan zeldzame auto-immuunaandoeningen zoals amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen) waardoor het hart vergroot. Ook bij sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen), sikkelcelziekte, reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen) en systemische lupus erythematosus ontwikkelt de patiënt mogelijk cardiomegalie.
• Een hiv-infectie
• Een longaandoening zoals een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen), chronisch obstructief longlijden (COPD), cor pulmonale (rechtszijdig hartfalen) of primaire pulmonale hypertensie.
• Een virale infectie van het hart
• Hemachromatose is een aandoening waarbij een ophoping van ijzer in het lichaam plaatsvindt. Dit bouwt zich op in verschillende organen, waaronder het hart. Het linkerventrikel vergroot hierdoor omdat de hartspier verzwakt.
• Het misbruik van alcohol of cocaïne
• Het syndroom van Marfan (symptomen aan hart, ogen en skelet)
• Nierfalen, een nieraandoening waarbij de patiënt dialyse nodig heeft
• Schildklieraandoening: Wanneer de schildklier te traag werkt (hypothyreoïdie) of te snel werkt (hyperthyreoïdie), ontstaan hartproblemen waaronder ook een vergroot hart. De schildklier regelt vele metabolische functies. Onbehandeld leidt een schildklieraandoening tot een verhoogde bloeddruk, een hoog cholesterolgehalte in het bloed, een onregelmatige hartslag en de vergroting van het hart.
• Zwangerschap: Een zwangerschap vergroot het hart rond het tijdstip van de bevalling (peripartum cardiomyopathie)

Risicofactoren hartvergroting

Door volgende risicofactoren verhoogt de kans op het ontwikkelen van een vergroot hart:

• Aangeboren hartafwijkingen
• Een familiale geschiedenis van cardiomegalie of cardiomyopathie (hartspieraandoening)
• Een hartaanval
• Een hoge bloeddruk (hypertensie)
• Geblokkeerde slagaders in het hart (coronaire hartziekte: aandoening aan kransslagaders): De bloedstroom naar de hartvaten is belemmerd door de aanwezigheid van vette plaques in de hartslagaders, wat mogelijk leidt tot een hartaanval. Het hart pompt sneller bij het afsterven van een deel van de hartspier omdat het zo voldoende bloed naar de rest van het lichaam wil bezorgen. Deze toestand veroorzaakt een vergroting van het hart.
• Hartklepafwijkingen
• Ouderdom: Bij het verouderen verliezen de bloedvaten wat elasticiteit. Deze 'verstijving' van de bloedvaten veroorzaakt een hoge bloeddruk, wat een risicofactor is voor een vergroot hart.

Symptomen: Kortademigheid, een abnormaal hartritme, vochtophoping

De patiënt met een vergroot hart vertoont niet altijd symptomen. Bij andere patiënten ontstaan volgende problemen: hoesten, kortademigheid (vooral bij het liggen), een abnormaal hartritme (dysritmie), hartkloppingen (palpitaties), vochtophoping in de buik (ascites), en vochtophoping (oedeem) in de handen, voeten, enkels en benen. Vermoeidheid, verwardheid en duizeligheid zijn andere kenmerken van een vergroot hart.

Diagnose en onderzoeken

Naast een lichamelijk onderzoek voert de arts volgende onderzoeken uit om een vergroot hart op te sporen en de onderliggende oorzaak te identificeren:

• Een biopsie (in uitzonderlijke gevallen verwijdert de arts een stukje weefsel uit het hart)
• Een bloedonderzoek (voor het opsporen van HIV of een schildklieraandoening)
• Een CT-scan van het hart
• Een echocardiografie (meting van de spierdikte, pompfunctie en grootte van het hart via geluidsgolven)
• Een elektrocardiografie (meting van de elektrische spieractiviteit van het hart)
• Een hartkatheterisatie (voor het opsporen van een verstopte slagader)
• Een inspanningstest (fietsergometrie om de zuurstofvoorziening van het hart te bestuderen)
• Een MRI-scan van het hart
• Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)

Behandeling via medicatie en/of chirurgie en/of aanpassen levensstijl

De behandeling bestaat uit medicijnen, medische procedures en/of een operatie.

Medicijnen

• Angiotensine converting enzyme remmers (ACE-remmers) verlagen de bloeddruk en verbeteren de hartpompfunctie
• Angiotensine receptor blokkers (ARB’s) bieden de voordelen van ACE-remmers en zijn nuttig voor patiënten die geen ACE-remmers kunnen nemen
• Anti-aritmica zorgen voor een regelmatig hartritme.
• Antistollingsmiddelen verminderen het risico van bloedstolsels die een hartaanval of beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)veroorzaken
• Bètablokkers verlagen de bloeddruk en verbeteren de hartfunctie
• Digoxine verbetert de hartpompfunctie en vermindert de noodzaak van een ziekenhuisopname voor hartfalen
• Diuretica (plaspillen) verlagen de hoeveelheid natrium en vocht in het lichaam, waardoor de druk op de bloedvaten en het hart verlaagt.

Medische behandelingen
Een pacemaker en implanteerbare cardioverter-defibrillator (ICD) reguleren de hartslag. Daarnaast zijn diverse soorten hartoperaties en een harttransplantatie mogelijk, afhankelijk van het probleem van het vergroot hart.

Levensstijl
Verder stopt de patiënt met het gebruik van alcohol of drugs zodat de symptomen van een vergroot hart verbeteren en de hartfunctie eveneens verbetert. Mogelijk krijgt de patiënt het advies om veranderingen in de levensstijl uit te voeren, zodat de bloeddruk verlaagt. Voorbeelden hiervan zijn een gezonde, zoutarme en evenwichtige voeding consumeren, niet roken en drinken, voldoende nachtrust, afvallen en voldoende fysieke activiteit.

Complicaties vergroot hart

Complicaties van een vergroot hart zijn:

• bloedstolsels
• een hartstilstand en een plotselinge dood
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• hartruis

Prognose hartaandoening

Cardiomegalie verbetert soms na verloop van tijd, maar de meeste patiënten nemen levenslang medicijnen.

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartrevalidatie: Revalidatieprogramma na hartproblemen
• Hartkatheterisatie: Procedure voor onderzoek van hart
• Hartfalen: Slecht rondpompen van bloed door het hart