Labyrintitis: Ontsteking van deel van binnenoor (labyrint)

Het binnenoor speelt een belangrijke rol voor zowel het gehoor als het evenwicht. Bij labyrintitis zijn delen van het binnenoor (het labyrint) geïrriteerd en gezwollen. Meestal zijn virussen en soms ook bacteriën hiervan de oorzaak, maar ook enkele auto-immuunaandoeningen en andere factoren spelen een rol in het ontstaan van deze vervelende aandoening. Deze ontsteking verstoort de overdracht van sensorische informatie van het oor naar de hersenen. Labyrintitis veroorzaakt bijgevolg een gevoel van duizeligheid in combinatie met gehoorverlies. De meeste patiënten herstellen spontaan van deze ontsteking, maar medicijnen en fysiotherapie zijn mogelijk indien medicatie niet effectief is. De patiënt is bij de aanwezigheid van de symptomen bovendien voorzichtig bij bepaalde activiteiten om ongevallen te vermijden. Enkele complicaties zijn mogelijk bij deze aandoening, al komen ze bij een snelle behandeling haast niet voor.

• Anatomie en werking van het binnenoor
• Oorzaken labyrintitis: Meestal virussen
• Risicofactoren van ontsteking van deel van binnenoor (labyrint)
• Symptomen: Vooral duizeligheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en/of fysiotherapie
• Complicaties
• Prognose is goed

Anatomie en werking van het binnenoor

Het binnenoor bestaat uit een doolhof van met vloeistof gevulde buisjes en kanalen, gekend als het labyrint. Het labyrint is verantwoordelijk voor zowel het gehoor als het evenwichtsorgaan.

Gehoor

Het slakkenhuis, in medische termen gekend als de cochlea, is gevuld met vloeistof en zenuwuiteinden die geluidssignalen naar de hersenen sturen. Het slakkenhuis is verantwoordelijk voor het gehoor.

Evenwicht

Het evenwichtsorgaan (vestibulum) zorgt voor het evenwicht. Het vestibulum is achteraan verbonden met de drie loodrecht op elkaar staande halfcirkelvormige kanalen (booggangen) waarin zich vloeistof bevindt, en vooraan met het slakkenhuis (cochlea). Deze vloeistof beweegt wanneer het hoofd beweegt en vertelt de hersenen hoe ver, hoe snel en in welke richting het hoofd beweegt.

Hersenen

De hersenen krijgen via de vestibulo-gehoorzenuw (de achtste hersenzenuw) die twee taken heeft, signalen uit het labyrint. Eén tak (de gehoorzenuw) zendt berichten van het gehoororgaan, terwijl de andere zenuw (de vestibulaire zenuw) berichten van het evenwichtsorgaan verstuurt. Wanneer één kant van het labyrint geïnfecteerd is, gaan foutieve signalen naar de hersenen toe. De hersenen ontvangen bijgevolg geen correcte informatie, wat resulteert in vertigo (duizeligheid) en andere symptomen.

Oorzaken labyrintitis: Meestal virussen

Virussen

Meestal veroorzaakt een virale infectie. Het virus tast mogelijk enkel het labyrint aan, maar mogelijk verspreidt het zich door het hele lichaam. Virussen die labyrintitis veroorzaken omvatten:

• hepatitis (leverontsteking)
• het adenovirus (symptomen aan luchtwegen en ogen en andere ziektebeelden)
• het bofvirus (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• het coxsackievirus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• het herpes simplex virus 1
• het influenzavirus (griep)
• het para-influenzavirus (virale infectie met symptomen aan luchtwegen)
• het respiratoir syncytieel virus (RSV: virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)
• het rubella virus (rodehond: huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• het varicella zoster-virus (waterpokken: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag)
• mazelen (virale infectieziekte die gepaard gaat met symptomen aan de ogen (oogbindvliesontsteking) en een huiduitslag)
• polio (virusziekte met gehele of gedeeltelijke verlamming)

Bacteriën

Chronische bacteriële infecties van het middenoor verspreiden zich soms eveneens naar het binnenoor en veroorzaken dan labyrintitis. In zeldzame gevallen is bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) of een hoofdtrauma de oorzaak van labyrintitis.

Mogelijke oorzaken van bacteriële labyrintitis zijn de volgende:

• Bacteroides species
• Escherichia coli
• Haemophilus influenzae
• Moraxella catarrhalis
• Mycobacterium tuberculosis
• Neisseria meningitidis
• Proteus species
• Staphylococcus species
• Streptococcus pneumoniae
• Streptococcus species

Auto-immune labyrintitis

Auto labyrintitis is een zeldzame oorzaak van sensorisch gehoorverlies wanneer het labyrint ontstoken is als deel van een auto-immuunziekte zoals Wegener granulomatose en polyarteritis nodosa (symptomen aan vele organen en weefsels).

Andere oorzaken
Andere oorzaken zijn alcoholmisbruik, allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof), een goedaardige tumor in het middenoor of bepaalde geneesmiddelen die slecht zijn voor het binnenoor zoals hoge doses aspirine, sommige intraveneus toegediende antibiotica, …. In andere gevallen is de oorzaak van labyrintitis niet bekend.

Risicofactoren van ontsteking van deel van binnenoor (labyrint)

Deze factoren verhogen het risico op labyrintitis:

• een geschiedenis van allergieën
• een recente virale ziekte, een infectie van de luchtwegen, of een oorontsteking
• het drinken van grote hoeveelheden alcohol
• het gebruik van bepaalde vrij verkrijgbare geneesmiddelen (zoals aspirine)
• roken
• spanning
• vermoeidheid

Symptomen: Vooral duizeligheid

Meestal is slechts één oor aangetast. De symptomen die variëren van mild tot ernstig, treden mogelijk zeer snel op. De symptomen houden meerdere weken aan, maar soms kampt een patiënt ook langer met een combinatie van volgende symptomen.

• angst
• concentratieproblemen
• depressie / neerslachtigheid
• duizeligheid (vertigo) (belangrijkste symptoom)
• een drukkend gevoel in het hoofd
• een gevoel van volheid in het oor
• een laag uithoudingsvermogen
• evenwichtsproblemen tijdens het lopen
• gehoorverlies: eenzijdig gehoorverlies of bilateraal gehoorverlies (aan beide kanten), licht of ernstig, kort of lang
• gevoeligheid voor geluiden
• gezichtszwakte of asymmetrie van het gezicht
• koorts
• misselijkheid en overgeven
• nekpijn / nekstijfheid
• oncontroleerbare oogbewegingen (nystagmus)
• oorafscheiding
• oorpijn
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• slaapstoornissen: levendige dromen, frequent wakker zijn
• symptomen van een voorafgaande of gelijktijdige bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel)
• wijzigingen in het gezichtsvermogen (nachtblindheid, onscherp zien)

De duizeligheid neemt toe in volgende omstandigheden:

• de menstruatieperiode
• donkere omstandigheden
• drukte
• focussen op mensen
• hoofdpijn
• kleine ruimtes
• langdurig gaan zitten
• maken van hoofdbewegingen
• supermarkt en andere winkels
• verkoudheid
• vermoeidheid
• wandelen
• werken met een computer

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis. Hij voert diverse onderzoeken uit, zoals een neurologisch onderzoek, een gehooronderzoek en een evenwichtsonderzoek. Labyrintitis valt niet met specifieke onderzoeken te identificeren.

Diagnostisch onderzoek

Soms is beeldvormend onderzoek nodig, omdat veel factoren leiden tot duizeligheid. Beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan en een MRI-scan, sluiten tevens een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) uit wat gelijkaardige symptomen heeft als een ontsteking van het labyrint. Een elektrocardiogram (ECG) is dan weer nuttig om eventuele cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten) op te sporen want dit onderzoek meet de elektrische spieractiviteit van het hart. Het testen van oogbewegingen is tevens nuttig om te kijken of het probleem zich in het evenwichtsorgaan bevindt. Dit is mogelijk met behulp van een elektronystagmografie (ENG) of een videonystagmografie (VNG).

Behandeling via medicatie en/of fysiotherapie

Professionele medische zorg

Medicijnen
De behandeling van labyrintitis is afhankelijk van de gezondheid van de patiënt en de ernst van de symptomen. Medicijnen bestrijden de ontsteking en verlichten de symptomen. Corticosteroïden zijn krachtige ontstekingsremmende medicijnen die de ontsteking van de zenuw verminderen. Antivirale geneesmiddelen zijn eveneens nuttig. Daarnaast krijgt de patiënt antibiotica die de bacteriële infectie bestrijden. Voorts schrijft de arts medicijnen voor tegen misselijkheid en duizeligheid. Antihistaminica zijn medicijnen die de arts inzet bij allergische reacties.

Fysiotherapie
Vestibulaire revalidatie-oefeningen, een vorm van fysiotherapie, zijn nodig wanneer de symptomen binnen een paar weken niet verdwijnen. De hersenen leren hierbij om zich aan te passen aan het evenwichtsorgaan.

Zelfzorg

Verder onderneemt de patiënt tijdens de evenwichtsproblemen geen activiteiten waarvoor het evenwichtsorgaan nodig is, zoals klimmen, autorijden en het bedienen van zware machines, want een plotse aanval van duizeligheid is erg gevaarlijk bij deze activiteiten.

Complicaties

Meestal veroorzaakt labyrintitis geen complicaties. In zeldzame gevallen ontstaat permanente schade aan de achtste hersenzenuw. Dit resulteert dan in blijvende evenwichtsproblemen, en een geheel of gedeeltelijk verlies van het gehoor. Ernstig braken veroorzaakt tevens soms dehydratie (uitdroging). Sommige patiënten dragen daarom een hoortoestel. Een snelle behandeling vermindert het risico op deze complicaties.

Prognose is goed

De meeste patiënten herstellen goed van deze aandoening. Ernstige symptomen verdwijnen meestal binnen de week. Binnen de twee tot drie maanden zijn haast alle patiënten genezen, al kampen oudere patiënten soms wel langer met duizeligheid. Bij hevig braken is een ziekenhuisopname wel vereist.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling