Bariumklysma: Onderzoek - Röntgenfoto dikke darm en rectum

Een bariumklysma is een speciale vorm van radiografie van de dikke darm en het rectum. Hiervoor gebruikt de arts een speciale vloeistof (bariumsulfaat), die nodig is om specifieke delen van de dikke darm duidelijker in beeld te krijgen. Het onderzoek vindt plaats wanneer de darmen van de patiënt volledig leeg zijn. Dit minimaal invasieve onderzoek neemt vaak veel tijd in beslag maar geeft de arts informatie over de aanwezigheid van onder andere een tumor, poliepen of divertikels in de dikke darm. Bovendien brengt dit onderzoek zelden complicaties met zich mee en valt een meer invasief zoals een colonoscopie, soms te voorkomen.

• Indicatie bariumklysma
• Tegenindicatie bariumklysma
• Voor het onderzoek
• Gebruik van fluoroscopie
• Tijdens het onderzoek: Inbrengen van barium via klysmakatheter
• Na het onderzoek
• Resultaten onderzoek van dikke darm en rectum
• Risico’s en bijwerkingen speciale röntgenfoto

Indicatie bariumklysma

Een bariumklysma is nodig om structurele of functionele afwijkingen van de dikke darm en het rectum op te sporen. Het onderzoek is bijgevolg nuttig in volgende omstandigheden:

• buikpijn
• colitis ulcerosa: Chronische darmziekte met zweren in de darm, wat gepaard gaat met diarree, buikpijn en een pijnlijke stoelgangsdrang.
• colonkanker: Dikkedarmkanker
• de ziekte van Crohn: Zweren en ontsteking in een deel van het maagdarmkanaal (mond tot anus).
• een ongebruikelijk opgeblazen gevoel of pijn in de onderbuik
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• veranderingen in stoelgang zoals chronische diarree of constipatie of bloed, mucus (slijm) en/of pus bij de ontlasting.

Een bariumklysma vermijdt soms een meer invasief onderzoek zoals een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm).

Tegenindicatie bariumklysma

In volgende situaties is een bariumklysma niet aanbevolen:

• acute of extreme buikpijn
• een toxisch megacolon: gevaarlijke verbreding van de dikke darm
• een verdachte darmperforatie (gat in darm)
• ernstige colitis ulcerosa
• zwangerschap

Voor het onderzoek

Het is voor het onderzoek nodig dat de dikke darm volledig leeg en schoon is. Daarom krijgt de patiënt op voorhand reeds instructies om de dikke darm te reinigen met behulp van een klysma of laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie). Deze darmvoorbereiding is belangrijk, want als dit niet (goed) gebeurt, vindt het onderzoek niet plaats. De patiënt volgt een speciaal dieet dat één tot drie dagen voor het onderzoek start. Hij mag dan volgende voedingsproducten en dranken nuttigen:

• gelatine
• gezeefde vruchtensappen
• heldere koffie of thee zonder melk of creamer
• sportdranken zonder toegevoegde kleur
• vetvrije bouillon
• water

Gebruik van fluoroscopie

De arts zet vaak fluoroscopie in bij een bariumklysma. Dit onderzoek stelt de arts in staat om bewegende lichaamsstructuren (soort filmpje) te krijgen van het afgebeelde lichaamsdeel. Hiervoor gebruikt hij een continue röntgenbundel. Het resultaat verschijnt op een beeldscherm zodat de arts de beweging van het barium door de dikke darm waarneemt wanneer hij dit invoegt in het rectum.

Tijdens het onderzoek: Inbrengen van barium via klysmakatheter

De patiënt gaat eerst plat op de rug liggen op een röntgentafel, waarna de arts een röntgenfoto neemt. Daarna gaat hij op een zijde liggen. De arts voegt voorzichtig een klysmakatheter in het rectum waarbij hij gebruikmaakt van een glijmiddel zodat dit makkelijker verloopt. Deze katheter is verbonden met een zak waarin zich een vloeistof met bariumsulfaat bevindt. Dit contrastmateriaal belicht specifieke gebieden in de dikke darm, waardoor de arts een duidelijk beeld krijgt van de dikke darm. Daarna stroomt het barium langzaam in de dikke darm, hetgeen soms voor de patiënt een gevoel geeft dat hij zich moet ontlasten, maar ook algemeen ongemak, een gevoel van volheid en matige tot ernstige krampen komen hierbij voor. Het is daarom aanbevolen dat de patiënt lang en diep ademhaalt om zich tijdens het onderzoek te ontspannen. De arts neemt röntgenfoto’s nadat het barium in de darm aanwezig is. Aan het uiteinde van de klysmakatheter pompt de arts een soort ballon op zodat het barium in de dikke darm blijft. De arts controleert de stroming van het barium op een röntgenscherm. Soms plaatst de arts een kleine hoeveelheid lucht in de dikke darm om deze te vergroten, waardoor een scherper beeld ontstaat. De patiënt plaatst zich tijdens het onderzoek in op vraag in meerdere posities, en af en toe moet hij even de adem inhouden gedurende enkele seconden om wazige beelden te voorkomen. Vervolgens verwijdert de arts de klysmakatheter nadat de röntgenfoto’s zijn genomen. Daarna krijgt de patiënt een ondersteek of gaat hij op het toilet zitten, zodat hij de darmen leegt en zoveel mogelijk barium uit het lichaam verdwijnt. Hierna neemt de arts mogelijk nog één of twee röntgenfoto’s, wat dan gekend is als een dubbel contrastonderzoek.

Na het onderzoek

De ontlasting is nog wit tot enkele dagen na het onderzoek. Het is bijgevolg belangrijk dat de patiënt voldoende vocht drinkt gedurende twee tot vier dagen na het onderzoek. Eventueel schrijft de arts een laxeermiddel voor wanneer de patiënt klaagt over harde ontlasting.

Resultaten onderzoek van dikke darm en rectum

Normale resultaten

Het barium vult de dikke darm gelijkmatig, met een normale darmstructuur en -positie en in de darm zijn geen blokkades aanwezig.

Abnormale resultaten

Abnormale testresultaten wijzen mogelijk op:

• (darm)instulping waarbij een hoger gelegen deel zich in een lager gelegen deel als in een schede instulpt
• de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
• divertikels (uitstulpingen van de dikke darm)
• een verstopping van de dikke darm (de ziekte van Hirschsprung)
• kanker in de dikke darm (dikkedarmkanker) of het rectum (rectumkanker)
• poliepen (kleine goedaardige steelvormige slijmvliesgezwellen)
• een volvulus (darmknoop: verdraaiing in darm met obstipatie, misselijkheid en pijn)

Risico’s en bijwerkingen speciale röntgenfoto

Het onderzoek werkt via straling maar de patiënt is slechts mild blootgesteld aan de röntgenstralen. Daarnaast gebruikt de arts de kleinst nodige hoeveelheid. (Mogelijk) zwangere vrouwen en kinderen zijn wel gevoeliger voor röntgenfoto’s dus zij krijgen het onderzoek mogelijk niet. Een zeldzame, maar ernstig risico dat gepaard gaat met een bariumklysma is een colonperforatie waarbij een gat ontstaat in de dikke darm bij het inbrengen van de klysmakatheter. Een andere bijwerking is constipatie of fecale impactie (vastzittende droge en harde brok ontlasting).