Roodvonk: Bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag

Roodvonk is een bacteriële infectie waarbij vooral kinderen zijn getroffen. Enkele kenmerkende symptomen omvatten keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en een huiduitslag. Deze milde ziekte valt goed te behandelen met penicilline, een soort antibioticum. Een behandeling is wel nodig om ernstige en langdurige complicaties te vermijden. Via enkele maatregelen valt de ziekte te voorkomen, want voor de bacteriële infectie bestaat geen vaccin.

• Synoniemen roodvonk
• Epidemiologie bacteriële infectieziekte
• Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)
• Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via penicilline (antibioticum)
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen roodvonk

Roodvonk is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• febris scarlatinosa
• scarlatina
• scharlakenkoorts

Epidemiologie bacteriële infectieziekte

De ziekte treft voornamelijk kinderen tussen de twee en tien jaar, met een piek tussen drie- tot zesjarigen. Vooral tijdens de zomermaanden komt roodvonk voor. De infecties treden sporadisch of epidemisch op in residentiële instellingen zoals scholen, gevangenissen en militaire instellingen.

Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)

Roodvonk is een acute zeer besmettelijke ziekte, veroorzaakt door groep A-streptokokken, een soort bacterie die verantwoordelijk zijn voor een keel- of huidinfectie. Groep A-streptokokken bacteriën leven in de neus en keel van een patiënt. De verspreiding van de bacteriën gebeurt door druppelinfectie (hoesten of niezen) van een besmette patiënt. Komt iemand in contact met deze druppels via de mond, de neus of de ogen, dan loopt hij de infectie op. Ook het delen van bepaalde huishoudelijke artikelen zoals een glas of bord, resulteert in een besmetting. Roodvonk valt tot slot over te dragen door het aanraken van huidzweren die het gevolg zijn van een groep A-streptokokkeninfectie die de huid heeft aangetast. De patiënt is 10-21 dagen na het begin van de huiduitslag besmettelijk, tenzij hij een behandeling krijgt met het antibioticum penicilline.

Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag

De incubatietijd van de relatief milde ziekte bedraagt gemiddeld twee tot vier dagen na de besmetting van een streptokokkeninfectie (meestal in de keelholte).

Algemene symptomen en keelpijn

De ziekte begint meestal met koorts, keelpijn en slikproblemen. Ook rillingen, braken, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren en buikpijn treden op.

Kleurwijzigingen aan de tong

In het begin van de ziekte heeft de tong een witte coating waardoor prominente felrode papillen te zien zijn. Later verdwijnt de witte coating, waardoor de tong een ruw, felrood uiterlijk (felrode tong) krijgt (aardbeientong). Af en toe ontstaat een gele tong bij roodvonk. Tongbultjes en tongvlekken komen ook voor.

Huiduitslag

Ook verschijnt meestal de tweede dag van de ziekte een fijn uitziende huiduitslag op de hals, de oksels, de liezen, de borst, de ellebogen en de binnenkant van de dijbenen. Meestal komen de vlekjes niet voor op het gezicht, de handpalmen en de voetzolen, maar in sporadische gevallen behoort dit wel tot de mogelijkheden. De soms jeukende huiduitslag bestaat uit in elkaar vloeiende rode vlekken voorzien van ontelbare puntjes. De huid voelt hierdoor aan als schuurpapier en ziet eruit als rood kippenvel. Sommige patiënten mt roodvonk hebben een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes). De huiduitslag blijft meestal ongeveer vijf dagen aanwezig en wordt gevolgd door een uitgebreide vervelling van de huid. Het gezicht heeft een bleek en gespoeld uiterlijk.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van roodvonk gebeurt aan de hand van de typische klinische kenmerken en de cultuur van een keeluitstrijkje.

Differentiële diagnose

Roodvonk lijkt op het klinisch beeld van tal van mogelijke aandoeningen zoals:

• acute lupus erythematosus
• bijwerkingen van medicijnen
• complicaties van een abortus
• de ziekte van kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders)
• een longontsteking
• erythema infectiosum (milde ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• erythema toxicum (goedaardige huidaandoening bij baby's met witte papels, omringd door rode huid)
• exfoliatieve dermatitis (ontsteking met roodheid van de huid en met verlies van grote stukken huid over grote delen van het lichaam)
• faryngitis (een keelontsteking)
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• huidcomplicaties van de vijfde ziekte
• juveniele reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen op jeugdige leeftijd)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• mazelen (virale infectieziekte die gepaard gaat met symptomen aan de ogen (oogbindvliesontsteking) en een huiduitslag)
• rubella (rodehond met huiduitslag op het gezicht, de romp, de armen en de benen)
• secundaire syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• viraal exantheem

Behandeling via penicilline (antibioticum)

De behandeling van roodvonk gebeurt door middel van het geneesmiddel penicilline, wat een soort antibioticum is. Dit neemt de patiënt vier keer per dag via de mond (oraal) gedurende tien dagen. Patiënten die allergisch zijn voor penicilline, krijgen een behandeling met het medicijn erytromycine. Dankzij het nemen van deze medicijnen, voorkomt de patiënt veelal ernstige complicaties. Pijnstillers, bedrust en veel vocht om uitdroging (dehydratie) te voorkomen, zijn andere maatregelen om de ziekte te bestrijden.

Complicaties

Complicaties van roodvonk treden zelden op wanneer de patiënt een behandeling met antibiotica krijgt. Onbehandeld leidt roodvonk tot tal van mogelijke milde tot ernstige bijwerkingen:

• acute polyartritis
• acuut nierfalen
• artritis (een gewrichtsontsteking)
• bronchopneumonie (ontsteking van luchtpijpvertakkingen en longen)
• cervicale lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren in de nek)
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een hersenvliesontsteking (meningitis)
• een keelholte-abces
• een myocardiet
• een ontsteking van het hele hart (pancarditis)
• een peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen)
• een pneumonie (longontsteking)
• ethmoïditis (ontsteking van het zeefbeen)
• glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking)
• hepatitis (een leverontsteking)
• huidinfecties
• intracraniële veneuze trombose sinus
• osteomyelitis (een ontsteking van het beenmerg)
• otitis media (middenoorontsteking) en/of mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen ter hoogte van het gezicht)
• reumatische koorts (een ontstekingsziekte die het hart, de gewrichten, de huid en hersenen aantast)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• sinusitis
• uveïtis (een soort oogontsteking)
• vasculitis (een bloedvatontsteking)

Preventie

Bij een epidemie van roodvonk is het preventief gebruik van penicilline of erytromycine aanbevolen. De beste manier om een besmetting te voorkomen, is door vaak de handen te wassen (goede handhygiëne) (zeker bij een pijnlijke keel) en producten niet te delen. Voor roodvonk is geen vaccin beschikbaar. Kinderen met roodvonk of een keelontsteking blijven verder minstens 24 uur thuis na het opstarten van een antibioticakuur tegen roodvonk.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)