Weke sjanker: Bacteriële infectie met genitale zweren
Een weke sjanker is een acute seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door de bacterie Haemophilus ducreyi. De bacteriële infectie kenmerkt zich door pijnlijke genitale zweren, vaak in combinatie met vergrote lymfeklieren in de lies. Zowel mannen als vrouwen zijn getroffen door een weke sjanker, maar het klinisch beeld is wel verschillend. Deze zeer besmettelijke ziekte is wel te genezen met behulp van antibiotica. De vooruitzichten zijn dan ook zeer goed, al is een nauwkeurige opvolging nodig, zeker ook bij HIV-patiënten omdat bij hen het genezingsproces trager verloopt.
Synoniemen weke sjanker
Een weke sjanker, dat niet zo bekend is in geïndustrialiseerde landen, is ook gekend als "chancre", "chanker", “chancroïd”, "zachte sjanker" of "ulcus molle".
Epidemiologie bacteriële infectie
Hoewel een weke sjanker een minder voorkomende oorzaak is van genitale zweren dan het
herpes simplex type 2 (HHS V-2), is de
seksueel overdraagbare aandoening wijdverspreid in delen van Afrika en Azië. In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte zelden voor, tenzij mensen reizen naar partners in endemische gebieden. Wereldwijd lijden circa zeven miljoen mensen aan een weke sjanker. Niet-blanke, onbesneden mensen zijn daarnaast vaker getroffen. Vrouwen maken slechts 10% uit van het totale aantal patiënten, omdat ze vaak asymptomatische dragers zijn van de ziekte. Jongere seksueel actieve mensen tussen 15-30 jaar zijn het vaakst aangetast door een weke sjanker. Epidemiologische studies in Afrika hebben tot slot een verband tussen genitale ulcera (zweren in het genitale gebied) als gevolg van een sjanker, en het verwerven van een
hiv-infectie aangetoond.
Oorzaken
De bacterie
Haemophilus ducreyi veroorzaakt een zachte sjanker. De
overdracht van deze zeer besmettelijke infectie verloopt via seks.
Symptomen: Pijnlijke genitale zweer of zweren
De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de symptomen) van een weke sjanker bedraagt één tot veertien dagen.
Mannen
Op de plaats van de besmetting vormt zich een klein, rood bultje dat zich binnen de dag verder ontwikkelt tot een zweer van variabele grootte (3 mm tot 5 cm). De zweer ontwikkelt zich op de voorhuid, op de groef achter het hoofd van de penis, op de schacht, het hoofd of de opening van de penis of op het scrotum (balzak). Deze genitale zweer is
pijnlijk, bloedt gemakkelijk, voelt zacht aan en heeft een scherpe begrenzing met een onregelmatige rand. De basis van de zweer is bovendien bedekt met een grijs of geelachtig materiaal. Ongeveer de helft van de mannelijke patiënten ontwikkelt uiteindelijk één zweer, terwijl bij de andere helft meer dan één zweren verschijnen.
Vrouwen
Mannen ontwikkelen relatief vaak één zweer, terwijl bij vrouwen sneller vier of meer zweren verschijnen. Verschillende zweren fuseren hierbij dan tot een voortvretend letsel. Bij vrouwen zijn de grote schaamlippen, de kleine schaamlippen, de binnenkant van de dijen of het perineum (gebied tussen vagina en anus) het meest getroffen. Bij vrouwen ontstaan op de schaamlippen zogenaamde “kuszweren” (kissing ulcera). Dit houdt in dat aan de tegenoverliggende schaamlip die getroffen is, een zweer ontstaat. Soms blijven de letsels hierbij onopgemerkt. De enige mogelijk merkbare tekenen van een weke sjanker zijn een pijnlijke geslachtsgemeenschap en
plasproblemen. Binnen één tot twee weken na het verschijnen van de symptomen, ontwikkelt de helft van de patiënten inguïnale lymfadenopathie (
gezwollen lymfeklieren aan de lies). De gezwollen
lymfeklieren die meestal aan één kant verschijnen, ontwikkelen zich mogelijk verder in grote
abcessen. De gezwollen lymfeklieren in de lies en de abcessen zijn soms gekend als “bubo”, een symptoom dat ook voorkomt bij de
pest.
Diagnose en onderzoeken
De arts kijkt grondig naar de zweer of zweren en identificeert eventueel de gezwollen lymfeklieren. Het is belangrijk om een weke sjanker te onderscheiden van andere genitale ulceraziekten zoals
syfilis en
genitale herpes (zweren op de genitaliën door het herpesvirus). De patiënt lijdt evenwel meestal wel aan een co-infectie, want vaak heeft hij eveneens syfilis en/of herpes simplex. Een
bloedonderzoek bevestigt de diagnose, maar is wel moeilijk. Daarom neemt de arts eveneens uitstrijkjes van de zweer en zuigt hij materiaal op uit de lokale lymfeknopen.
Behandeling via antibiotica
De behandeling van een weke sjanker bestaat uit
antibiotica. Drie tot zeven dagen na het opstarten van de antibioticabehandeling, keert de patiënt terug naar de arts voor een controlebezoek. Als de zweren namelijk reageren op de medicijnen, verloopt de behandeling succesvol. Verder krijgen sekspartners een onderzoek en zo nodig ook een behandeling De arts volgt HIV-geïnfecteerde patiënten voorts nauwgezet op omdat de letsels bij hen veelal trager genezen. Meervoudige doseringsschema's zijn nodig bij HIV-patiënten omdat mislukte behandelingen gerapporteerd zijn bij een eenmalige dosis therapie. De patiënt heeft tot slot geen seksueel contact tot ten minste één week nadat de behandeling succesvol verlopen is.
Prognose ziekte
Een weke sjanker verbetert soms spontaan binnen één tot drie maanden. Sommige patiënten hebben dan wel al die maanden last van pijnlijke zweren en pusvorming dat uit de abcessen komt. Een behandeling met antibiotica geneest daarom de aandoening snel, en resulteert tevens in zeer weinig littekenvorming.
Complicaties seksueel overdraagbare aandoening
Complicaties zijn urethrale fistels en
littekensop de voorhuid van de penis bij onbesneden mannen. HIV-patiënten met een weke sjanker herstellen ook, maar bij hen is het herstelproces wel langer. Tot slot krijgen patiënten soms opnieuw de ziekte (herinfectie).