De biometrische irisscan, iriscode en irisherkenning

De biometrische wetenschap speurt voortdurend het menselijke lichaam af naar unieke, meetbare eigenschappen. Inmiddels zijn diverse unieke, fysieke of gedragskenmerken gemeten, zoals de iris van het oog. De iris biedt wat unieke eigenschappen betreft veel meer zekerheid door zijn grote hoeveelheid herkenningspunten, dan bijvoorbeeld een vingerafdruk doet. De biometrische irisscan, wat is dat precies en hoe gaat het in zijn werk? In het maatschappelijk verkeer, maar zeker in de opsporing geeft een irisscan extra mogelijkheden qua persoonsherkenning. Waar ligt de grens om dit toe te passen, wanneer is de techniek scannen op afstand mogelijk maakt?

• Biometrische irisherkenning met behulp van een scan
• Het menselijk oog: de cornea, iris en pupil
• De persoonsgebonden iris
• Een aantal voordelen van de biometrische irisscan
• De iriscode en de irisscanner
• De irisscan en het strafrecht

Biometrische irisherkenning met behulp van een scan

De biometrie legt meetbare, unieke, fysieke eigenschappen of gedragskenmerken van de mens vast. Aan de hand van deze unieke, lichamelijke kenmerken kan een persoon (individu) met precisie worden herkend. Te denken valt aan gelaatskenmerken, het oor, de handpalm en de wijze van lopen of typen. De bekendste biometrische ontdekking is de vingerafdruk. De wetenschap is altijd op zoek naar andere onveranderlijke kenmerken van het menselijke lichaam. Voortdurende ontwikkelingen in de technische wetenschap helpen bij die zoektocht. Een recente biometrische ontdekking is de iris. Om het proces van persoonsherkenning via de iris te kunnen volgen, is wat kennis van sommige delen van het menselijk oog vooraf onontbeerlijk.

Het menselijk oog: de cornea, iris en pupil

Het zichtbare deel van het oog bestaat uit een aantal onderdelen. Die onderdelen zijn:

• de cornea of het hoornvlies;
• de iris of regenboogvlies;
• de pupil;
• de oogbol.

De cornea is het voorste deel van de oogbol en ligt voor de iris. Het is een glanzende, volkomen doorzichtige vlies. De iris of het regenboogvlies is de zichtbare gekleurde cirkel op het oog. De kleur van de iris wordt in het dagelijks leven gebruikt om de kleur van de ogen aan te geven. De iris heeft twee spieren om de pupil te manipuleren, zoals - ter vergelijking - de sluiter van een camera doet. Die twee spieren heten de kringspier en de radiale spier. In het midden van de iris staat de pupil. Het is een ronde, zwarte punt. De pupil kan door de twee spieren van de iris (bijvoorbeeld onder invloed van het licht of medicijngebruik) groter of juist kleiner worden gemaakt. Dit heet pupildilatatie.

De persoonsgebonden iris

Een iris heeft als groot voordeel dat het persoonsgebonden is. Het kan niet zomaar worden verwijderd of aan een ander worden doorgegeven. Het kan veranderen door letsel, ziekte of kunstmatig gemanipuleerd worden zoals met gekleurde contactlenzen, maar van nature is de iris fysiek onveranderlijk. Heldere contactlenzen of een bril hebben geen invloed op irisherkenning. Ons DNA bepaalt in de moederschoot wat de kleur van de irissen zal zijn. Het pigment melanine bepaalt of de irissen bruin (meer melanine) of blauw zijn (minder melanine). De kleur en de gedetailleerde patroonvorming van de iris is een ingewikkelde materie. De textuur van de iris is niet genetisch bepaald, maar willekeurig. De textuur maakt een iris nog eens extra uniek.

Een aantal voordelen van de biometrische irisscan

Het menselijk oog heeft een aantal voordelen, wat de identiteitsvaststelling betreft:

• het oog wordt door een vlies beschermd tegen vormen van slijtage (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de vingertoppen);
• de iris heeft slechts twee spieren. Het gezicht telt meer dan veertig spieren. Het hebben van minder spieren betekent minder kans op vervormingen bij het te scannen object;
• elke iris is uniek;
• het patroon van de iris staat na de tiende levensmaand vast en verandert daarna niet meer;
• het bezwaar van sommige personen om geen hulpmiddelen te willen aanraken, die door anderen zijn gebruikt gaat niet op. Het is voor een irisscan ook niet nodig om het gehele gezicht te tonen (alleen de ogen);
• blinden kunnen via een irisscanner geïdentificeerd worden, mits zij irissen hebben.
• scanners kunnen statisch of mobiel worden ingezet;
• de iris heeft veel meer herkenningspunten dan een vingerafdruk of een gezicht.

Is een retinascan hetzelfde als een irisscan?

Neen, een retinascan is niet hetzelfde als een irisscan. Beide termen worden weleens per abuis door elkaar gehaald. Een retinascan maakt namelijk gebruik van het unieke patroon van de bloedvaten achter het oog.

De iriscode en de irisscanner

Het herkennen van een iris gaat kort gezegd als volgt. Afbeeldingen van de iris worden omgezet naar een iriscode. De nieuwe iriscode kan dan worden ingelezen en vergeleken met de aanwezige iriscode(s) in de desbetreffende databank. Het is een veilig en fraudebestendig systeem. Het patroon bevat veel details en daardoor is de iriscode lang en lastig te kraken.

Hoe werkt het scannen precies?

Een irisscan maakt een afbeelding met een hoge resolutie van één of beide ogen. Met behulp van speciale software worden de irissen geïsoleerd en digitaal bewerkt om de werking van de pupillen uit te schakelen (pupildilatatie) en om bijvoorbeeld wimpers weg te werken. Elke iris heeft putjes, strepen en gleuven. Het irisherkenningssysteem maakt gebruik van rond de 240 herkenningspunten om de afbeelding om te zetten in een iriscode (een bit-patroon). Hierbij gebruikt men een wiskundige formule (een algoritme). De iriscode kan in een databank worden opgeslagen. Bij een controle - toegangsidentificatie - vindt opnieuw een irisscan plaats en vergelijkt de computer de iriscode met de andere aanwezige iriscode(s).

De irisscan en het strafrecht

In 2014 heeft de overheid de strafbaarstelling van fraude met identiteitsbewijzen door invoering van artikel 231a wetboek van strafrecht (WvSr) als strafbaar feit verruimd. Fraude met identiteitsbewijzen is vaak de voorloper van ernstige strafbare feiten zoals witwassen, terrorisme en mensensmokkel. De overheid is er op bedacht dat een toename in het gebruik van biometrische identiteitsgegevens een toename van fraude met identiteitsbewijzen kan betekenen. De wetgever heeft daarom artikel 231a WvSr in het leven geroepen om fraude met biometrische kenmerken/persoonsgegevens aan te pakken.

De irisscan in de opsporing

In diverse landen is de irisscanner in de opsporing van verdachten al in gebruik. In Nederland is dat (nog) niet het geval. Er is niet of nauwelijks sprake van een lichamelijke inbreuk, omdat de camera geen contact maakt met het lichaam. Toch vinden sommige mensen een irisscan een ernstige (toekomstige) inbreuk op de privacy. Een irisscan is door zijn vele herkenningspunten accurater dan een vingerafdruk bijvoorbeeld. Wat zijn de mogelijkheden wanneer de techniek zover is dat op afstand of met behulp van een drone een iris kan worden gescand en toegevoegd aan een database? Surveillance van grote groepen mensen lijkt een sciencefictionverhaal, maar in feite is een dergelijke scenario al een tijd in ontwikkeling. Waar de grenzen wat toepassing betreft gelegd moeten worden, dienen wij nu te beantwoorden.

Lees verder

• Vingerafdrukken in een databank: Hoe regelt de wet dat?