Hersenschudding: Mild hersenletsel door stoot tegen schedel

De meest voorkomende en minst ernstige vorm van een hersenverwonding is gekend als een hersenschudding. Een hersenschudding treedt op wanneer het hoofd plotseling een (bewegend) object aanraakt met als gevolg een acute functiestoornis van de hersenen. Vooral bij contactsporten of een auto-ongeval krijgt iemand sneller te maken met een hersenschudding. Hoofdpijn en een veranderde alertheid of een verlies van bewustzijn zijn enkele symptomen van een hersenschudding. De tekenen van een hersenschudding treden niet altijd direct op na het letsel. Rust en medische observatie zijn vaak nodig. Deze meestal tijdelijke symptomen verdwijnen spontaan, waardoor patiënten herstellen al duurt dit soms wel lang. Bij andere patiënten blijven de symptomen van een hersenschudding erg lang of voor altijd aanwezig.

• Synoniemen hersenschudding
• Oorzaken: Hoofdletsel door val, klap of stoot tegen schedel
• Risicofactoren mild hersenletsel
• Symptomen aan geheugen en gedrag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling door rust en observatie
• Prognose
• Preventie van letsel aan hersenen

Synoniemen hersenschudding

'Commotio cerebri', 'concussio cerebri', 'contusio' en 'contusie' zijn de vier medische benamingen voor een hersenschudding.

Oorzaken: Hoofdletsel door val, klap of stoot tegen schedel

Een hersenschudding is het gevolg van een (harde) val, een klap of stoot tegen de schedel. Ook een val op de stuit of een val op de voeten is een risicofactor voor een hersenschudding, want hierbij gaan trillingen via de wervelkolom naar de schedel. Door de grote schokkende beweging van de hersenen ontstaat een acute functiestoornis in de hersenen.

Risicofactoren mild hersenletsel

Bepaalde factoren maken iemand meer kwetsbaar voor de gevolgen van een hoofdletsel. Deze omvatten:

• mensen van 65 jaar of ouder
• patiënten die antistollingsmiddelen nemen, zoals Warfarine of aspirine, om bloedstolsels te voorkomen
• patiënten die bepaalde (contact)sporten beoefenen zoals rugby, voetbal, wielersport, boksen en gevechtssporten (en die geen geschikte veiligheidsuitrusting dragen)
• patiënten die in een verkeersongeval (auto-ongeval of fietsongeluk) of arbeidsongeval terechtkomen
• patiënten die door een aandoening sneller bloeden, zoals bij hemofilie
• patiënten die eerder al een hersenoperatie gehad hebben
• patiënten waarbij het bloed sneller stolt zoals bij de aandoening trombofilie

Symptomen aan geheugen en gedrag

Milde hersenschudding

De symptomen van een milde hersenschudding ontstaan soms meteen na een hoofdletsel maar het duurt soms ook even vooraleer de symptomen verschijnen. Sommige symptomen duren slechts enkele seconden; anderen blijven hangen. Symptomen van een mildere hersenschudding zijn toegespitst op het gedrag en geheugen, en daarnaast treden lichamelijke kenmerken op.

Gedrag
Volgende gedragswijzigingen zijn mogelijk bij een hersenschudding:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven
• onhandigheid
• sufheid
• traagheid in reactie
• verwardheid
• wijzigingen in het gedrag of de persoonlijkheid

Geheugen
Geheugengerelateerde tekenen van een hersenschudding omvatten:

• concentratieproblemen
• desoriëntatie
• geheugenverlies (amnesie) van de gebeurtenissen vóór het letsel of vlak daarna
• niet helder denken

Lichamelijk
Deze lichamelijke kenmerken treden op bij een hersenschudding:

• convergentie-insufficiëntie (dichtbij zien gaat moeilijk)
• druk in het hoofd voelen
• dubbelzien (diplopie) (oogproblemen door hersentrauma)
• duizeligheid
• een dof gevoel in het hoofd
• een verlies van bewustzijn gedurende een vrij korte periode
• een verminderde oog-handcoördinatie
• een wazig gezichtsvermogen
• evenwichtsproblemen
• gevoeligheid voor geluid (hyperacusis)
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• het koud of warm hebben
• het zien van lichtflitsen of sterren (fotopsie)
• hoofdpijn
• misselijkheid en overgeven
• moeilijk om wakker te worden of blijven
• nekpijn
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• slaapstoornissen zoals slaapzucht
• tunnelzicht (verlies van het perifere gezichtsvermogen)
• vermoeidheid

Een verlies van alertheid (bewusteloosheid) komt af en toe voor tijdens een korte tijdsperiode. De duur van de bewusteloosheid geeft een idee over de ernst van de hersenschudding. Een hersenschudding leidt evenwel niet altijd tot een verlies van bewustzijn. De meeste patiënten vallen nooit flauw (flauwvallen). Zij zien bijvoorbeeld alles in het wit, in het zwart, of zien sterren verschijnen. Soms heeft een patiënt een hersenschudding zonder dat hij dit beseft.

Ernstige hersenschudding

Volgende symptomen wijzen op een ernstig hoofdletsel of een ernstige hersenschudding waarvoor medische hulp vereist is:

Gedrag
Deze ernstige gedragsproblemen treden op:

• (ernstige) verwardheid
• ongepaste emotionele reacties, zoals plotseling lachen of huilen
• veranderingen in de alertheid
• verwardheid die niet weggaat

Lichamelijk
Volgende lichamelijke klachten wijzen op een ernstige hersenschudding:

• (ernstige) slaapstoornissen
• bewusteloosheid voor een langere periode of aanhoudende bewusteloosheid (coma)
• een onduidelijke spraak
• een verminderde coördinatie
• epileptische aanvallen
• gevoelloosheid
• herhaaldelijk braken of misselijkheid
• ongebruikelijke oogbewegingen (nystagmus: wiebelogen)
• plotselinge doofheid in één oor of beide oren
• spierzwakte aan één of beide zijden
• verschillende pupilgroottes van de ogen (anisocorie)
• wandel- of evenwichtsproblemen (ataxie)
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een hersenschudding is niet altijd eenvoudig om te diagnosticeren. Hoewel een patiënt mogelijk een zichtbare snede of blauwe plekken op het hoofd heeft, is een hersenschudding aan de buitenkant niet altijd te identificeren. Soms treden de symptomen immers pas na dagen of weken na het letsel op. De arts voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek waaruit eventuele veranderingen in de pupilgrootte van de patiënt en wijzigingen in het denkvermogen, de coördinatie en de reflexen aanwezig zijn.

Diagnostisch onderzoek

De arts zet mogelijk een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje), een CT-scan van het hoofd en/of een MRI-scan van de hersenen in bij aanhoudende aanvallen.

Behandeling door rust en observatie

Een hoofdletsel dat de oorzaak is van een hersenschudding, treedt vaak op met een letsel aan de nek en rug. Bij het verplaatsen van mensen met een hoofdletsel is bijgevolg voorzichtigheid geboden. Kinderen krijgen steeds een grondig onderzoek bij de aanwezigheid van een hersenschudding, en daarna observeren artsen hen gedurende 24 uur. Hierbij kijkt de arts of gedragswijzigingen of andere medische problemen optreden. Zeker bij jonge kinderen is dit belangrijk omdat ze soms nog niet zo communicatievaardig zijn om te vertellen wat ze voelen. Bij volwassenen is een nauwkeurige observatie eveneens aanbevolen. Zowel volwassenen als kinderen volgen bovendien tips van de arts met betrekking tot het mogelijk hervatten van activiteiten en sporten. Een ziekenhuisverblijf is aangewezen bij ernstige symptomen van het hoofdletsel, wanneer een schedelbreuk aanwezig is of wanneer een bloeding aanwezig is onder de schedel of in de hersenen. Fysieke en mentale rust is tot slot de meest geschikte manier om de hersenen te laten herstellen van een hersenschudding.

Prognose

Langzaam herstel

Het kost vaak meerdere weken tot zelfs maanden om te herstellen van een hersenschudding. Gedurende die tijd is de patiënt minder tolerant ten opzichte van lawaai, heeft hij lichte hoofdpijn, is hij duizelig of is hij (extreem) vermoeid. Soms ziet hij bovendien wazig. Daarnaast treden in die periode ook geheugenproblemen en gedragswijzigingen op. Zo heeft de patiënt problemen met taken die geheugen of concentratie vereisen. Hij is tevens teruggetrokken, en snel de concentratie kwijt of verward. Het herstelproces van deze problemen gebeurt langzaam. Het is bijgevolg nodig om in deze periode te kunnen op vrienden en familie voor het nemen van belangrijke beslissingen.

Blijvende schade

Sommige patiënten herstellen niet als gevolg van een hersenschudding. Het risico op deze blijvende veranderingen in de hersenen is hoger na meer dan één hersenschudding. Bij meer ernstige hoofdletsels treden soms epileptische aanvallen op. De arts schrijft hiervoor anti-epileptica voor. Een meer ernstig traumatisch hersenletsel leidt tot vaak vele neurologische problemen.

Preventie van letsel aan hersenen

Niet alle hoofdletsels vallen te voorkomen. Wel is het nodig om de veiligheid te waarborgen door bijvoorbeeld veiligheidsuitrusting altijd te gebruiken tijdens activiteiten waarbij een hoofdletsel mogelijk is. Hierbij valt te denken aan veiligheidsgordels, fiets- of motorhelmen, … Alcohol drinken en rijden met de fiets of auto gaan evenmin samen en verhogen eveneens de kans op het krijgen van een hersenschudding.

Lees verder

• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• Desoriëntatie: Oorzaken en behandeling gedesoriënteerd zijn
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen
• EHBO bij een hersenschudding en hersenkneuzing