Keratosis pilaris: Huidaandoening met rode bultjes op huid

Keratosis pilaris is een veel voorkomende goedaardige huidaandoening, waarbij de hoorncellen van de haarzakjes niet goed uitrijpen. Deze huidziekte, die zich vooral presenteert bij patiënten die hiervoor gevoelig zijn, kenmerkt zich door het ontstaan van kleine ruwe bultjes op voornamelijk de bovenarmen en bovenbenen, maar ze zijn ook mogelijke op andere locaties. Dankzij enkele op de huid aangebrachte crèmes en vochtinbrengende lotions verminderen de klachten van een rode, ruwe huid. De huidaandoening verschijnt vooral in de kindertijd en heeft een chronisch karakter, waarbij de symptomen soms verdwijnen en dan weer terug verschijnen. Dankzij enkele preventieve zelfzorgmaatregelen voorkomt de patiënt ernstige symptomen van de huidziekte.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Opbouw van keratine
• Risicofactoren keratosis pilaris
• Symptomen: Kleine, rode bultjes op huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling chronische huidziekte
• Prognose milde huidaandoening
• Preventie: Huid voldoende vochtig houden

Epidemiologie

Ongeveer één op de vier mensen in Nederland lijdt aan keratosis pilaris (anservel). De huidziekte komt vooral voor in de kindertijd bij zowel jongens als meisjes. De symptomen van de huidaandoening verergeren meestal tijdens de winter doordat zich minder vocht in de lucht bevindt, terwijl de klachten in de zomer verminderen of afwezig zijn. De ziekte komt tot slot het vaakst voor bij de Keltische bevolking.

Oorzaken: Opbouw van keratine

Keratosis pilaris is het gevolg van een opeenhoping van keratine, het eiwit dat de huid tegen infecties en andere schadelijke stoffen beschermt. Door de keratineopbouw vormt zich een prop die de opening van een haarfollikel blokkeert. Het is echter anno oktober 2020 niet bekend waarom de opbouw van keratine precies gebeurt. Genetische factoren spelen wellicht ook een rol.

Risicofactoren keratosis pilaris

Deze huidziekte die veel in families voorkomt, verschijnt vaker bij patiënten met:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• een zeer droge huid
• hooikoorts
• ichthyosis vulgaris (huidziekte met droge, schilferende huid)

Symptomen: Kleine, rode bultjes op huid

Locatie

De symptomen van keratosis pilaris zijn vooral zichtbaar op de huid van de achterkant (strekzijde) van de bovenarmen, de bovenbenen en/of de billen. Af en toe is het gezicht aangetast, waardoor de huidarts de huidletsels verwart met acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren). Ook bestaan zeldzame varianten van keratosis pilaris die de wenkbrauwen, de hoofdhuid, of het hele lichaam aantasten. De uitgebreidheid van keratosis pilaris is voor elke patiënt weer anders.

Klinische presentatie

Kleine huidkleurige tot rode bultjes die lijken op “kippenvel” bevinden zich op de huid. Deze ruwe bultjes, die aanvoelen als “schuurpapier”, zijn erg klein, namelijk ongeveer de grootte van een zandkorrel. Bij een aantal patiënten zijn sommige bultjes rood en/of gezwollen. Dit is het gevolg van bacteriën die zich in de slecht rijpende haarzakjes bevinden, wat zorgt voor een kleine ontsteking of infectie. De patiënt heeft bij de huidziekte meestal geen pijn, branderige gevoelens, jeuk of andere klachten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De dermatoloog (huidarts) bekijkt de huid van de patiënt en is aan de hand van de klinische symptomen in staat om de diagnose van keratosis pilaris te stellen. Hij hoeft hiervoor geen bijkomende onderzoeken uit te voeren.

Differentiële diagnose

Het klinisch beeld van keratosis pilaris lijkt op volgende huidaandoeningen:

• acne vulgaris
• atopische dermatitis (eczeem)
• eruptieve donshaar cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam)
• eruptieve vellus haar cysten
• erythromelanosis follicularis faciei et colli
• folliculitis (ontsteking van de haarzakjes met pijn en ontsteking aan de huid)
• ichthyosis vulgaris
• keratosis follicularis (ziekte van Darier): aandoening met symptomen aan huid, nagels en slijmvliezen
• keratosis pilaris atrophicans faciei
• keratosis pilaris rubra
• lichen nitidus (huidaandoening met vele glanzende bultjes)
• lichen spinulosus
• milia (huidaandoening met kleine bultjes op het gezicht)
• perforerende folliculitis
• pityriasis rubra pilaris (huidaandoening met huiduitslag aan hele lichaam)
• trichostasis spinulosa
• ulerythema ophryogenes (ulerythema)
• xerose
• ziekte van Kyrle (huidaandoening met jeukende huidletsels)

Behandeling chronische huidziekte

Niet altijd is een behandeling vereist voor de goedaardige huidziekte. Een topische huidbehandeling is voor sommige patiënten wel nodig omdat de huid erg ruw aanvoelt. De patiënt is bijgevolg gebaat bij hydraterende (vochtinbrengende) lotions die hij aanbrengt op de huid. Deze bieden een kalmerend huideffect en verbeteren tevens het uiterlijk van de huid. Huidcrèmes die ureum, melkzuur, glycolzuur, salicylzuur, tretinoïne of vitamine D bevatten, verzachten bovendien de huid, want deze bevatten hoornoplossende stoffen (keratolytica). Soms zet de huidarts steroïde crèmes om de roodheid te verminderen. Indien de patiënt niet gebaat is bij de lotions of crèmes, dan zet de arts soms een laserbehandeling of microdermabrasie in om de roodheid en ontsteking te verminderen. Mogelijk zijn wel meerdere sessies nodig voor de laserbehandeling van keratosis pilaris.

Prognose milde huidaandoening

Dankzij de topische crèmes en lotions verbeteren de symptomen binnen enkele maanden. De huidziekte heeft wel een chronisch karakter waardoor de patiënt levenslang af en toe kampt met periodes van de kleine huidbultjes als gevolg van keratosis pilaris.

Preventie: Huid voldoende vochtig houden

Keratosis pilaris is niet te voorkomen, maar een vochtige huid vermindert wel de effecten van de huidziekte. Enkele eenvoudige maatregelen maken de huid comfortabel.

• beperken van de blootstelling aan water (maximaal tien minuten)
• bultjes niet openkrabben of niet wrijven op de ruwe huid
• geparfumeerde huidverzorgingsproducten of andere irriterende stoffen vermijden
• lauw of warm water gebruiken in plaats van heet water voor het baden en douchen
• puur en onbewerkt voedsel met voldoende vitamine A en C eten
• royaal dikke hydraterende crème op de huid aanbrengen
• strakke kledij vermijden
• vocht aan de lucht in het huis toevoegen met behulp van een luchtbevochtiger
• zeep met olie of vet gebruiken (droge, harde zeep vermijden)

Lees verder

• Ruwe (schrale) huid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Kippenvel (pilo-erectie): Oorzaken van bultjes op huid