Meningeoom: Tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen

Een meningeoom is een tumor die zich vormt op de hersen- en ruggenmergsvliezen, in medische termen gekend al de 'meningen'. Deze langzaam groeiende tumor die voornamelijk ontstaat vanuit het spinnenwebvlies (middelste hersenvlies), is meestal goedaardig, al ontaardt deze soms in kanker. Symptomen komen vrijwel niet voor bij deze aandoening, waardoor een behandeling niet altijd vereist is. Chirurgie en soms radiotherapie zijn behandelingsmethoden wanneer bij de patiënt toch symptomen optreden, zoals problemen met het gezichtsvermogen, persoonlijkheidsveranderingen en zwakte. Af en toe veroorzaakt een groeiende of kwaadaardige tumor toch problemen en komt een patiënt hieraan te overlijden.

• Schrijfwijze
• Epidemiologie meningeoom
• Oorzaken en risicofactoren meningeomen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chirurgie en/of radiotherapie
• Complicaties
• Prognose tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen

Schrijfwijze

De schrijfwijze van een meningeoom is soms anders, met name 'meningioom' of in het meervoud: 'meningiomen'. De correcte termen die het Coëlho medisch zakwoordenboek hanteert zijn echter 'meningeoom' en 'meningeomen'.

Epidemiologie meningeoom

In het centraal zenuwstelsel is een meningeoom het vaakst voorkomend type tumor. De jaarlijkse incidentie schommelt tussen 1,3 en 7,8 op 100.000 personen. Vrouwen, vooral van middelbare leeftijd, zijn dubbel zo vaak dan mannen getroffen door deze tumor. De meeste patiënten krijgen de diagnose van een meningeoom tussen de leeftijd van dertig en zeventig jaar. Bij kinderen komt een meningeoom zelden tot stand. Meningeomen komen tot slot vaker voor in Afrika dan in Noord-Amerika of Europa.

Oorzaken en risicofactoren meningeomen

Een meningeoom is een vaatrijk gezwel, dat meestal uitgaat van het arachnoïd (spinnenwebvlies: middelste hersenvlies). Meningeomen bevinden zich veelal op het oppervlak van de hersenen, met name op het gewelfde schedeldak of op de schedelbasis.

Het is anno oktober 2020 niet goed duidelijk hoe een meningeoom tot stand komt. Wel zijn enkele bekende risicofactoren bekend voor deze tumor zoals:

• borstkanker
• de blootstelling aan bestraling aan het hoofdgebied
• een hoofdletsel: Een hoofdletsel is mogelijk een risicofactor; meningeomen komen voor op plaatsen waar schedelbreuken (breuken in schedel door hoofdtrauma) zijn opgetreden.
• hormonen: Vrouwen krijgen vaker te maken met de tumor; bijgevolg spelen vrouwelijke mogelijk een rol in de totstandkoming van een meningeoom.
• leeftijd: De incidentie van meningeomen neemt toe met de leeftijd (des te ouder, des te hoger de kans)
• neurofibromatose type 2, een genetische aandoening

Symptomen

Meningeomen hebben de neiging om heel langzaam te groeien, waardoor de symptomen geleidelijk ontstaan. Meningeomen groeien vaak naar binnen, waardoor druk op de hersenen of het ruggenmerg ontstaat. De symptomen hangen af van de locatie en grootte van de tumor. De meest voorkomende symptomen die bij een meningeoom optreden zijn:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• concentratieproblemen
• een doof gevoel
• een verlies van geur
• epileptische aanvallen
• geheugenverlies
• gehoorverlies
• hoofdpijn die verergert
• misselijkheid en braken
• persoonlijkheidsveranderingen
• pijn aan de wervelkolom
• problemen met het gezichtsvermogen zoals een wazig gezichtsvermogen, dubbelzien (diplopie), exoftalmie (uitpuilende ogen), hemianopsie (uitval van een deel van het gezichtsveld) of nystagmus (wiebelogen)
• spraakproblemen
• urine-incontinentie
• verwardheid
• zwakte in armen of benen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een meningeoom gebeurt meestal pas wanneer de patiënt tekenen vertoont van de tumor. De arts voert enkele beeldvormende onderzoeken van de hersenen uit zoals een MRI-scan en/of een CT-scan. Hierdoor is de arts in staat om de juiste locatie alsook de grootte van het meningeoom te bepalen. Af en toe is een biopsie nodig, waarbij een arts een deel van de tumor of de volledige tumor verwijdert om uit te maken of deze goedaardig of kwaadaardig is.

Behandeling via chirurgie en/of radiotherapie

Wanneer de patiënt geen tekenen vertoont van een meningeoom, voert de arts een waakzaam beleid uit. Hij test de patiënt nog wel regelmatig door het nemen van een hersenscan. Zo is hij in staat om de eventuele groei van de tumor op te volgen. Groeit de tumor erg snel of ontwikkelt de patiënt symptomen, dan is een operatie nodig. De arts voert hierbij een craniotomie uit. Dit houdt in dat hij een stukje bot van de schedel verwijdert, zodat hij toegang krijgt tot het aangetaste hersengebied. Daarna verwijdert de arts de tumor of zoveel mogelijk delen van de tumor. Vervolgens vervangt hij het bot dat hij in het begin van de ingreep verwijderd heeft. Niet altijd is een tumor even toegankelijk voor de arts, omdat deze op een 'slechte' locatie gepositioneerd is. Indien de tumor slecht of niet bereikbaar is, krijgt de patiënt radiotherapie. Deze behandeling via bestraling verkleint de tumor en voorkomt tevens dat het meningeoom blijft groeien. Daarnaast is radiotherapie inzetbaar om kankercellen te doden als de tumor kwaadaardig is. Radiotherapie is tot sluit bruikbaar op tumorgebieden die niet te verwijderen zijn met een operatie.

Complicaties

Meestal zijn meningeomen goedaardig, maar een klein aantal meningeomen zijn kwaadaardig, groeien snel en verspreiden zich tevens naar andere hersendelen, de longen of andere lichaamsstructuren. Soms komt een patiënt te overlijden als gevolg van een tumor die zich verspreid heeft.

Prognose tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen

Wanneer een meningeoom volledig verwijderd is, is de prognose uitstekend. De vijfjaarsoverleving voor typische meningeomen bedraagt meer dan 80%. De vijfjaarsoverleving is echter lager (60%) indien de patiënt lijdt aan een kwaadaardig meningeoom. De vooruitzichten zijn ook minder goed bij een atypisch meningeoom; dit is een tumor waarbij de arts niet goed in staat is om uit te maken of deze goed- of kwaadaardig is.