Rationeel Emotieve Therapie (RET): 5 G's en ABC-schema RET

Rationeel Emotieve Therapie (RET): 5 G's en ABC-schema RET Het ABC-schema van de Rationeel Emotieve Therapie (RET) en de 5 G's, het Nederlandse model van het ABC-schema van de RET, zijn belangrijke hulpmiddelen om rationeel te leren denken. De Rationeel Emotieve Therapie of Rationeel-emotieve gedragstherapie (RET/REBT) gaat ervan uit dat het niet omstandigheden en situaties zijn die mensen in de problemen brengen, maar de wijze waarop wij ze interpreteren. Onze houding ten opzichte van de situatie bepaalt hoe we ons voelen en gedragen. Door onnauwkeurigheden en onjuistheden in onze gedachten op te sporen en deze te vervangen door rationele gedachten, is het mogelijk om een meer realistische kijk op onszelf en onze omgeving te krijgen. We zullen hierdoor beter functioneren. Aan de hand van het ABC-schema van de RET demonstreren we hoe 'de werkelijkheid' ontstaat en dit wordt uitgewerkt in een voorbeeld met de 5 G's, het Nederlandse model van het ABC-schema van Albert Ellis.

De grondlegger van de Rationeel Emotieve Therapie (RET): Albert Ellis

Inspiratie

De Amerikaanse psycholoog Albert Ellis (1913 - 2007, zie foto inzet) is de grondlegger van de Rationeel Emotieve Therapie (RET). De RET gaat er van uit dat het niet situaties zijn die mensen nare gevoelens bezorgen, maar dat de wijze waarop we denken daaraan ten grondslag ligt. Ellis liet zich in zijn denken inspireren door onder andere Marcus Aurelius en Epictetus. Van de Romeinse filosoof-keizer Marcus Aurelius (121-180 na Chr.) zijn de woorden:
Keizer Marcus Aurelius / Bron: Joris, Wikimedia Commons (Publiek domein)Keizer Marcus Aurelius / Bron: Joris, Wikimedia Commons (Publiek domein)
"Doe je oordeel weg, en weg is je gevoel 'ik ben benadeeld'. Neem dat gevoel weg en weg is het nadeel zelf."¹

Van de Griekse wijsgeer Epictetus (50-130 na Chr.) zijn de gevleugelde woorden:
"Het zijn niet de gebeurtenissen waarvan mensen geheel van streek raken, het is de manier waarop ze tegen gebeurtenissen aankijken."

Kwintessens van de RET

En zo is het maar net. Het zijn niet de problemen zèlf die het ons zo moeilijk maken en die ons in de problemen brengen, maar de manier waarop we tegen de problemen aankijken, de wijze waarop we ze interpreteren. Verander de wijze waarop we tegen gebeurtenissen aankijken en onze gevoelens en gedrag zullen meeveranderen. Dat is de kwintessens van de RET.

Doelen van de Rationeel Emotieve Therapie (RET)

Hoofddoel en subdoelen

Het hoofddoel van de RET is dat mensen 'gelukkig leven'. Dit hoofddoel valt uiteen in drie subdoelen. Ten eerste wil de RET dat doel bereiken door mensen rationeler te laten denken. Een rationele gedachte heeft twee kenmerken:
  • een rationele gedachte is zo veel mogelijk overeenkomstig de werkelijkheid; en
  • ze helpt doelen te bereiken die we ons gesteld hebben.

Juiste gevoelens op het juiste moment

In de tweede plaats is de RET er op gericht dat mensen de juiste gevoelens op het juiste moment ervaren. Dat klinkt geprogrammeerd, maar Ellis gaat er van uit er drie soorten gevoelens zijn waarvan alleen de laatste niet-constructief is:
  • positieve gevoelens; blij, opgewekt, tevreden, vrolijk, ontspannen.
  • normale negatieve gevoelens; teleurgesteld, verdrietig, boos, gespannen.
  • negatieve, abnormale gevoelens; depressief, agressief, paniek, zeer angstig.

De abnormale negatieve gevoelens komen voort uit allerlei absolutistische, dwingende en moet-achtige gedachten. Passen we deze gedachten aan, dan zullen we misschien nog wel verdrietig zijn naar aanleiding van een bepaalde gebeurtenis maar we schieten niet door naar een depressie of een paniekaanval.

Functioneler en effectiever gedrag

Ten derde is het de bedoeling van de RET dat mensen functioneler en effectiever gedrag gaan vertonen. Onder niet-functioneel en niet-effectief gedrag verstaat Ellis gedrag dat destructief is en zich tegen het leven keert, zoals verslavingsgedrag of vermijdingsgedrag. Gedrag dat ons gevoel van welzijn ondermijnt en een gelukkig leven in de weg staat.

Het ABC-schema van de RET

Het gaat er bij de RET dus om dat mensen een realistischer kijk op zichzelf en hun omgeving krijgen die hen in staat stellen om de door hen gewenste doelen in het leven te bereiken, zoals 'gelukkig worden'. Aan de hand van het ABC-schema van de RET zal ik demonstreren hoe 'de werkelijkheid' ontstaat:
  • A staat voor Activerende gebeurtenis (feiten);
  • B staat voor je cognities of opvattingen (Beliefs);
  • C staat voor Consequentie.

In het leven van een mensenkind doen zich feitelijke gebeurtenissen voor (A), die door iedereen weer anders geïnterpreteerd worden aan de hand van cognities (B). Hieruit ontstaan emotionele en gedragsmatige gevolgen (reacties). Het gevoel en gedrag van een individu wordt dus niet direct bepaald door de situatie waarin hij verkeert, maar veeleer door de manier waarop hij tegen de situatie aankijkt of door de betekenis die hij aan de situatie geeft. Een gedachte gaat aan het gevoel vooraf.

5 G's / Bron: Martin Sulman5 G's / Bron: Martin Sulman

De 5 G's: gebeurtenis, gedachten, gevoelens, gedrag en gevolgen

Er is door Bartelds een Nederlands model ontwikkelt van het ABC-schema van Ellis, de 5 G's genaamd.² De 5 G's zijn:
  1. Gebeurtenis;
  2. Gedachten;
  3. Gevoelens;
  4. Gedrag;
  5. Gevolgen.

Casus

We werken de 5 G's uit aan de hand van een voorbeeld:
  • G1: Een man van 30 jaar verliest door de recessie zijn job als magazijnmedewerker.
  • G2: 'Ik ben een waardeloos persoon'; 'Ik vind nu vast geen baan meer'; 'Ik kan nooit rondkomen van een uitkering'; 'Ze moeten altijd mij hebben'; 'Het is vreselijk dat ik geen baan meer heb'; 'Ik ben altijd de pineut'.
  • G3: Depressief, het gevoel nergens voor te deugen, waardeloos te zijn.
  • G4: Lethargisch, lang op bed blijven liggen, lusteloos, laat sociale contacten versloffen.
  • G5: Zoekt niet naar ander werk; sociale contacten verwateren; verwaarlozing van zijn omgeving.

Denkpatronen zijn veranderbaar / Bron: Wavebreakmedia/Shutterstock.comDenkpatronen zijn veranderbaar / Bron: Wavebreakmedia/Shutterstock.com

RET: Denkpatronen zijn veranderbaar

We hebben gezien dat er een evidente relatie is tussen gevoelens en gedachten en dat we door het veranderen van onze opvattingen en de manier waarop we gebeurtenissen interpreteren, onze gevoelens kunnen veranderen. Mensen zijn in staat om hun cognities en denkpatronen te veranderen. Mensen kunnen cognitieve vaardigheden aanleren om problemen op te lossen en ongewenste negatieve gevoelens te voorkomen of te bestrijden. Door op een methodische wijze irrationele gedachten op te sporen en aan te pakken, kan blijvende verandering bereikt worden. Op den duur zullen de rationele gedachten die daarvoor in de plaats gesteld worden een ingeslepen gedachtepatroon worden. Realistisch denken is aan te leren!

RET: Het veranderen van denkpatronen

De werkwijze van de RET kan globaal in een drietal fasen worden onderverdeeld:
  1. het opsporen van belemmerende of storende gedachten en van de gevolgen daarvan voor het gevoel en het gedrag;
  2. het formuleren van nieuwe gedachten; en
  3. het aanleren van nieuwe gedachten en van de daarbij behorende nieuwe gevoelens en gedragingen.

Stap 1: opsporen van irrationele gedachten

De meeste mensen denken niet dat ze denken, ze denken alleen maar. In de eerste fase zullen mensen zich bewust moeten worden van het feit dat ze doorlopend denken en dat gedachten vooraf gaan aan gevoelens. Heel veel gedachten zijn 'automatische gedachten'. Het is van belang storende gedachten op te sporen. Let daarbij vooral op de eerder genoemde absolutistische, dwingende en moet-achtige gedachten. Absolutistische gedachten zijn te herkennen aan de woorden 'altijd' en 'nooit'. In de casus: 'Ik ben altijd de pineut'; 'Ze moeten altijd mij hebben' of 'Ik heb ook nooit eens geluk'. Dwingende gedachten zijn vaak te herkennen aan het opleggen van en verplichting aan het leven, jezelf of een ander. Bijvoorbeeld: 'Een ander moet van mij houden'. Moet-achtige gedachten kenmerken zich door het moeten, het jezelf iets opleggen. Bijvoorbeeld: 'Ik moet de garantie hebben dat je veel van mij houdt en nooit zult verlaten.'

Een terzijde over het laatste voorbeeld: 'Ik moet de garantie hebben dat je veel van mij houdt en nooit zult verlaten.' Ik wil hierbij duidelijk maken dat het er bij de RET niet om gaat de moraal van iemand te veranderen of bespreekbaar te maken, maar wel de dogma's en moet-achtige gedachten die daaraan ten grondslag (kunnen) liggen. Een persoon die vanuit zijn christelijke visie het huwelijk ziet als een verbintenis tussen een man en een vrouw tot de dood hen scheidt, hoeft zijn moraal geenszins ter discussie te stellen, maar wel zal er gezocht worden naar eventuele dwangmatige aspecten in zijn redenering. In het genoemde voorbeeld zou een rationele gedachte kunnen zijn: 'Het zou mooi zijn (of: het is mijn verlangen) als je van mij houdt en mij nooit zal verlaten'.

Het volgende schema is een hulpmiddel om rationele van irrationele gedachten te onderscheiden. Rationele gedachten zijn:
  • logisch consistent;
  • flexibel;
  • wensend;
  • willen;
  • stellend/bewerend;
  • voorwaardelijk.

Irrationele gedachten daarentegen zijn:
  • logisch inconsistent;
  • rigide;
  • eisend/wetmatig;
  • moeten;
  • winnend/dogmatisch;
  • onvoorwaardelijk.³

Stap 2: het formuleren van nieuwe gedachten

Nadat de irrationele gedachten zijn opgespoord, worden in deze stap de irrationele gedachten uitgedaagd en vervangen door nieuwe, rationele gedachten. Het maken van nieuwe gedachten teneinde nieuwe gevoelens en nieuw gedrag mogelijk te maken, gebeurt aan de hand van vragen en argumenten van de RET-therapeut. Hij probeert de cliënt duidelijk te maken dat diens irrationele gedachte in feite niet veel meer is dan een vooronderstelling die bewezen moet worden en anders afgedaan moet worden als irrationeel. Het gaat om het ontkrachten en ontmaskeren van disfunctionele gedachten. De volgende vragen kunnen daarbij gesteld worden:
  • Is deze gedachte waar? Met daarbij de subvragen: Waarom is dit zo? Weet ik dat zeker? Hoe weet ik dat zeker? Is dat altijd zo? Is dat voor iedereen geldend?
  • Helpt deze gedachte mij? Voel ik me door deze gedachte beter? Bereik ik mijn doel door deze gedachte?

Nadat de irrationele gedachten weerlegd zijn, kan de cliënt met behulp van de therapeut deze vervangen door rationele. Het is de bedoeling dat de nieuwe denkgewoonten wortel schieten en beklijven. Dit kan door te blijven oefenen en door het invullen van ABC-schema's als huiswerkopdracht.

Stap 3: het aanleren van nieuwe gedachten en ander gedrag

Om de nieuwe, rationele gedachten te laten beklijven, is het nodig dat de cliënt zich gedurende enige tijd in overeenstemming met de nieuwe gedachten gaat gedragen. Gedachteverandering gaat steeds gepaard met oefeningen voor gedragsverandering, totdat de nieuwe B's en C's een geheel zijn in het reactiepatroon van de cliënt. Dit kan door het consequent invullen van ABC-formulieren naar aanleiding van bepaalde situaties en door zelfcoaching: jezelf door een moeilijke situatie heen loodsen door middel van effectieve gedachten. De therapie wordt afgesloten met een plan wat de cliënt kan doen wanneer hij weer dreigt terug te vallen in oud gedrag.

RET verduidelijkt aan de hand van een casus

Toelichting van de casus

Casus: Marije, een jongevrouw van middent wintig, heeft last van sociale angst. Ze vermijdt sociale situaties zoals feestjes, recepties, vergaderingen (als dat mogelijk is) en zelfs het praten met vreemden. Dit belemmert haar in haar dagelijks leven en het is van invloed op haar zelfvertrouwen en haar contatcten en relaties. Marije heeft besloten om hulp te zoeken bij een RET-therapeut om haar gedachtenpatronen te veranderen en haar sociale angst te overwinnen.

Fase 1: Opsporen van belemmerende gedachten en gevolgen

Tijdens de eerste fase van de RET zal de therapeut met Marije werken aan het identificeren van haar belemmerende gedachten en de gevolgen daarvan voor haar gevoel en gedrag. De therapeut moedigt Marije aan om bewust te worden van haar gedachten en de negatieve invloed ervan op haar sociale angst. Marije realiseert zich dat ze vaak denkt dat mensen haar beoordelen, dat ze zich belachelijk zal maken of dat anderen haar niet aardig zullen vinden. Deze gedachten veroorzaken bij haar gevoelens van angst en onzekerheid, en leiden tot vermijdingsgedrag.

Fase 2: Formuleren van nieuwe gedachten

In de tweede fase van de RET zal de therapeut samen met Marije werken aan het formuleren van nieuwe, helpende gedachten die haar angst verminderen. De therapeut helpt Marije om haar negatieve gedachten uit te dagen en alternatieve perspectieven te ontwikkelen. Ze onderzoeken samen bewijsmateriaal voor en tegen haar negatieve overtuigingen. Marije beseft dat ze geen controle heeft over de gedachten en meningen van anderen en dat haar angst gebaseerd is op onrealistische aannames. Ze formuleert nieuwe gedachten, zoals "Ik kan mezelf zijn en mensen zullen me accepteren zoals ik ben" en "Het is oké om fouten te maken, dat maakt me menselijk."

Fase 3: Aanleren van nieuwe gedachten, gevoelens en gedragingen

In de derde fase van de RET zal de therapeut Marije begeleiden bij het aanleren van nieuwe gedachten, gevoelens en gedragingen die haar sociale angst verminderen. Marije oefent met het herkennen van haar negatieve gedachten en het vervangen ervan door de nieuwe, helpende gedachten. Ze oefent ook met het bewust veranderen van haar gedrag, zoals het actief deelnemen aan sociale situaties waar ze zich normaal gesproken terugtrekt. De therapeut ondersteunt Marije bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen en het opbouwen van positieve ervaringen in sociale situaties.

Beschrijving van het therapeutische proces

In de loop der therapie zal Marije bemerken dat haar angst afneemt naarmate zij meer een meer de nieuwe, rationele gedachten hanteert en positieve ervaringen heeft. Zij zal leren om haar denkpatronen bewust te beïnvloeden en te kiezen voor gezonde en rationele gedachten die haar het vertrouwen schenken om sociale situaties met meer moed tegemoet te treden.

Het uiteindelijke doel der RET-behandeling voor Marije is om haar sociale angst te bedwingen en haar alledaags functioneren te verbeteren. Door het opsporen van belemmerende en irrationele gedachten, het smeden en het aanleren van nieuwe gedachten, gevoelens en gedragingen, zal Marije haar sociale angst te boven komen en zelfvertrouwen ontwikkelen.

Naarmate de therapie vordert en zij steeds meer stappen maakt, zal Marije gewaarworden dat zij bedrevener wordt in het herkennen van haar negatieve gedachten en deze om te buigen naar realistischere en constructieve gedachten. Stapsgewijs zal zij steeds meer controle verwerven over haar angstige reacties en de moed vinden om geleidelijk aan sociale situaties aan te gaan, die zij voorheen bevreesdelijk vermeed.

De therapeut zal Marije bijstaan in het vormen van positieve belevenissen in sociale omstandigheden en het versterken van haar gevoel van zelfvertrouwen. Dit omvat onder andere de geleidelijke confrontatie met steeds grotere uitdagingen, zoals conversaties voeren met onbekenden of deelnemen aan groepsactiviteiten. De therapeut zal haar aanmoedigen om haar nieuwe gedachten, gevoelens en gedragingen in praktijk te brengen en gedurende dit proces de nodige ondersteuning bieden.

Het aanleren van nieuwe gedachten, gevoelens en gedragingen vereist tijd en uitvoerig oefenen. Een dergelijk veranderproces vraagt om volharding en doorzettingsvermogen. Het is wezenlijk dat Marije geduldig blijft en zichzelf de ruimte gunt om te evolueren en te groeien. Fouten maken is onvermijdelijk en dat mag Marije ook weten. De therapeut zal haar voorzien van hulpmiddelen en technieken die zij ook na de therapie kan aanwenden om haar sociale angst onder controle te houden en haar gevoel van welzijn te bevorderen.

Dankzij de RET-behandeling zal Marije uiteindelijk in staat zijn om sociale situaties met meer zelfvertrouwen tegemoet te treden en haar angsten te overwinnen. Zij zal haar leven kunnen leiden zonder beperkt te worden door sociale angst en vermogen vinden om gezonde en bevredigende relaties op te bouwen.

Noten:
  1. Marcus Aurelius: Persoonlijke notities; Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Simone Mooij-Valk; 4e druk 2006, p. 87.
  2. A.J. Bartelds: Het sociale-competentiemodel en de kinder- en jeugdpsychotherapie ~ Ontstaan, betekenis, stand-van-zaken, toekomst; Kinder- en Jeugdpsychotherapie, augustus 2001, jaargang 28, nr. 2.
  3. Gidia Jacobs: Rationeel-emotieve therapie ~ Een praktische gids voor hulpverleners; Bohn Stafleu van Loghum, Houten/Diegem, 1998, p.134.

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Rationeel-Emotieve TherapieRationeel-Emotieve TherapieIedereen komt in zijn leven hindernissen tegen. De reactie hierop verschilt echter van mens tot mens. Deze reactie kan r…
Moeten maakt gek: boek over RET (rationeel emotieve therapieMoeten maakt gek: boek over RET (rationeel emotieve therapieMoeten maakt gek is een boek van Albert Ellis en Wouter Backx. De ondertitel luidt: 'pak zelf uw emotionele problemen aa…
Wat is rationeel-emotieve therapie en wat kun je ermee?Wat is rationeel-emotieve therapie en wat kun je ermee?Rationeel-emotieve therapie, kortweg RET, is een vorm van psychotherapie en valt binnen de subgroep cognitieve gedragsth…
Cognitief gedragstherapeutische benaderingCognitief gedragstherapeutische benaderingTegenwoordig worden er steeds meer nieuwe benaderingen gebruikt binnen de hulpverlening. Eén hiervan is de cognitief ged…

Acht levensfasen/ontwikkelingsfasen van de mens: EriksonAcht levensfasen/ontwikkelingsfasen van de mens: EriksonAcht levensfasen c.q. ontwikkelingsfasen van de mens (ontwikkelingsfasen kind tot en met volwassenheid en ouderdom) volg…
De psychoanalyse van FreudDe psychoanalyse van FreudSigismund Schlomo Freud (Freiberg, Moravië, 6 mei 1856 – Londen, 23 september 1939) was een zenuwarts en psychiater uit…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: OnurCaliskan6, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • A.J. Bartelds: Het sociale-competentiemodel en de kinder- en jeugdpsychotherapie ~ Ontstaan, betekenis, stand-van-zaken, toekomst; Kinder- en Jeugdpsychotherapie, augustus 2001, jaargang 28, nr. 2.
  • Gidia Jacobs: Rationeel-emotieve therapie ~ Een praktische gids voor hulpverleners; Bohn Stafleu van Loghum, Houten/Diegem, 1998.
  • J.C.R.M. Verhulst: RET: Gezond verstand als therapie; Amsterdam, Swets & Zeitlinger, 1991.
  • Learnit. Wat houdt de RET-methode precies in? https://www.learnit.nl/blog/wat-houdt-de-ret-methode-in (ingezien op 8-6-2023)
  • Marcus Aurelius: Persoonlijke notities; Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Simone Mooij-Valk; 4e druk 2006.
  • http://www.coachsing.nl/content/view/24/16/
  • Afbeelding bron 1: Joris, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Martin Sulman
  • Afbeelding bron 3: Wavebreakmedia/Shutterstock.com
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 21-09-2023
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.