Schadelijke gevolgen roken / risico van voortijdige sterfte

Schadelijke gevolgen roken / risico van voortijdige sterfte Iemand die zijn leven lang rookt, heeft 50% kans vroegtijdig te overlijden aan een aandoening veroorzaakt door dat roken. Er is een sterke relatie aangetoond tussen roken en doodsoorzaken als hart- en vaatziekten en longkanker. In 2006 overleden in Nederland meer dan 19.000 mensen van 20 jaar en ouder aan de directe gevolgen van roken. 25% van alle rokers zal circa 10 jaar eerder dood gaan. Roken is zelfs in Nederland de belangrijkste oorzaak van voortijdige sterfte.

Schadelijke gevolgen roken


Longkanker / Bron: Muratart/Shutterstock.comLongkanker / Bron: Muratart/Shutterstock.com

Oorzakelijk verband tussen roken en veelvoorkomende doodsoorzaken

Er bestaat een causale relatie tussen roken en veelvoorkomende doodsoorzaken als hart- en vaatziekten en longkanker. Uit onderzoek blijkt dat van 18% van de rokers die overlijden, longkanker de belangrijkste doodsoorzaak is. Niet-rokers sterven slechts in 2% van de gevallen aan deze vorm van kanker. Van de 100.000 manlijke rokers tussen de 35 en 69 jaar, krijgen jaarlijks circa 200 personen longkanker. Bij de niet rokers zijn dit er slechts 8!

Kennishiaten

Een grootschalig onderzoek in Amerika in 2007 toonde aan dat er bij rokers grote kennishiaten bestaan over de gevaren en de risico's van het roken.[2] Dit ondanks grote inspanningen om het publiek te informeren over de gevaren van het roken in de afgelopen 40 jaar. Twee op de drie rokers bij voorbeeld onderschatten de kans op het ontwikkelen van longkanker in vergelijking met een niet-roker en vier op de tien gaan er ten onrechte van uit dat het ontwikkelen van longkanker meer samenhangt met de genen dan iets anders. Bovendien bleek uit de enquête dat ongeveer een derde van de rokers denkt dat bepaalde activiteiten, zoals lichaamsbeweging en het nemen van vitaminen, de gevolgen van roken ongedaan kan maken.

Cognitieve dissonantie

Deskundigen geloven dat deze misvattingen rokers ervan weerhouden te stoppen met roken. Deze misvattingen komen deels voort uit gebrekkige kennis, doch ik vermoed dat cognitieve dissonantie hierin ook een belangrijke rol speelt. Cognitieve dissonantie is een psychologische term die een situatie aanduidt waarbij sprake is van een intrapsychisch conflict tussen twee onverenigbare opvattingen, attitudes en/of gedragingen die een onaangename spanning en onvrede veroorzaakt. Men probeert in alle gevallen deze dissonantie (tegenstrijdigheid) tussen cognities en gedrag te verminderen teneinde deze spanning op te heffen. Een roker kan zijn opvattingen veranderen en stoppen met roken, maar hij kan zich ook afsluiten van alle negatieve informatie over roken of gaan rationaliseren en op die manier zijn gedrag rechtvaardigen. We geven een voorbeeld van een dergelijk proces bij een roker:

  • Situatie: Man, 40 jaar, rookt vanaf zijn 15e levensjaar, thans zo'n 20 sigaretten per dag.
  • Cognitieve dissonantie: Hij krijgt te horen dat bij 18% van de rokers longkanker de primaire oorzaak is. Er ontstaat spanning tussen deze opvatting en zijn rookgedrag.
  • Oplossing: Hij verwerpt de opvatting dat hij bij die 18% kan horen. Hij denkt dat je er ook genetische aanleg voor moet hebben en hij kent niemand in zijn familie die gestorven is aan longkanker. Bovendien werd zijn opa die zijn hele leven heeft gerookt maar liefst 85 jaar.

Voldoende kennis of gebrek aan kennis? Over de schadelijke effecten van roken

Dijkstra schrijft in zijn artikel 'Beïnvloeding van rookgedrag' dat "de meeste rokers zich bewust [zijn] van de gezondheidsschade van roken, waardoor informatiecampagnes in Nederland waarschijnlijk weinig effect hebben".[3] Ik durf dat aan de hand van het Amerikaanse onderzoek te betwijfelen. Ik denk dat veel rokers niet of onvoldoende bekend zijn met veel van de schadelijke effecten van roken en de kans die ze lopen om voortijdig te sterven aan een ellendige ziekte. Hoeveel rokende Nederlands zullen weten dat:
  • het risico voor het krijgen van longkanker voor een persoon die gedurende 20 jaar twee pakjes sigaretten per dag rookt, 60 tot 70 maal zo hoog is als voor iemand die nooit een sigaret heeft aangeraakt;
  • roken samen met alcohol de belangrijkste factoren zijn die bijdragen aan het ontstaan van hoofd-halstumoren, welke 5% van alle tumoren uitmaken;
    Roken in combinatie met alcohol draagt bij aan de kans op hoofd-halstumoren / Bron: Istock.com/karelnoppeRoken in combinatie met alcohol draagt bij aan de kans op hoofd-halstumoren / Bron: Istock.com/karelnoppe
  • ongeveer 30% van de kankers wordt veroorzaakt door roken en dat de vormen van kanker die met roken samenhangen door de bank genomen een slechte prognose hebben;
  • roken een risicofactor is voor het ontwikkelen van coronarialijden (slagaderverkalking) en andere vaataandoeningen;
  • er een duidelijk verband is tussen roken en het ontstaan van COPD (chronische bronchitis en emfyseem);
  • er duidelijk door roken veroorzaakte mondaandoeningen zijn zoals onder andere verkleuring van gebitselementen, aandoeningen van het tandvlees en plaveiselcelcarcinoom (slokdarmkanker);
  • er ook samenhang is tussen roken en versterkte rimpeling en veroudering van de huid;
  • er een grotere kans is op gestoorde wondgenezing;
  • vrouwen een vervroegde menopauze hebben;
  • mannen een gestoorde functie van het sperma hebben en erectieproblemen kunnen ontwikkelen;
  • rokers twee tot drie keer zo veel kans hebben om psoriasisklachten te ontwikkelen, alsook meer kans hebben op bepaalde andere huidaandoeningen;
  • roken de kans op reumatoïde artritis (RA) verhoogd;
  • roken de functie van de schildklier beïnvloedt;
  • roken een verhoogd risico geeft op het ontstaan en verloop van de ziekte van Crohn;
  • dat roken een negatieve invloed heeft op het ziekteverloop van diabetes mellitus;
  • er een verband is tussen roken en de ontwikkeling van een aantal oogaandoeningen zoals cataract (staar) en maculadegeneratie;
  • er ook een grotere kans is op gehoorverlies.[4]

Deze lijst met ziekten en aandoeningen die samenhangen met roken is niet uitputtend. En dan hebben we ook nog niet de invloed van roken op de sportieve prestaties besproken. Op basis van het Amerikaanse onderzoek - waarom zou de situatie in Amerika op dit gebied veel anders zijn dan in Nederland? - ga ik er vanuit dat er bij de Nederlandse rokers grote leemtes zijn wat betreft hun kennis van de risico's van het roken. Ik geloof dat informatiecampagnes kunnen bijdragen om deze leemtes op te vullen en rokers veel meer bewust te maken van de schadelijke effecten van hun gedrag, waardoor het tegelijkertijd steeds moeilijker wordt om de cognitieve dissonantie op te heffen door rationalisaties. Hierbij geldt dat de effecten groter zullen zijn naarmate de campagne langduriger loopt, rokers intensief worden blootgesteld aan de informatie (hoge frequentie) en de campagne een groot bereik heeft via radio, televisie, internet, gedrukte media, billboards, enz.

Stoppen met roken / Bron: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.comStoppen met roken / Bron: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.com

Stoppen met roken

Eén ding staat als een paal boven water: stoppen met roken is de beste remedie om de schadelijke effecten van roken te voorkomen. Het sterftecijfer onder ex-rokers blijkt uit grootschalig onderzoek net zo hoog te zijn als dat van niet-rokers.[5] Ook indien er reeds sprake is van gezondheidsschade of hoge ouderdom, is stoppen met roken zinvol. Doen dus!

Roken versnelt begin maculadegeneratie

Maculadegeneratie is een aandoening van het centrale gedeelte van het netvlies, de macula lutea, of gele vlek. Vaak wordt maculadegeneratie 'slijtage' van het netvlies genoemd. Ex-rokers en rokers ontwikkelen jaren eerder neovasculaire leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) dan mensen die nooit hebben gerookt. Dit blijkt op basis van een retrospectieve cohortstudie die gepubliceerd is in JAMA Ophthalmology (2015; epub 17 februari). LMD is de belangrijkste oorzaak van blindheid bij ouderen in de ontwikkelde landen.

Roken tijdens adolescentie leidt tot aandachtsproblemen

Roken heeft een direct effect op zich nog ontwikkelende hersenen tijdens de adolescentie en leidt tot aandachtsproblemen. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam onder 2.635 eeneiige tweelingparen uit het Nederlands Tweelingen Register (NTR). Deze studie richtte zich op eeneiige tweelingen van wie de een rookt en de ander niet. Tot nu toe was bekend dat mensen met aandachtsproblemen zoals ADHD meer (gaan) roken. Nu blijkt dus dat de relatie tussen aandachtsproblemen en roken ook andersom geldt. De resultaten van het onderzoek zijn vandaag verschenen in het vaktijdschrift Biological Psychiatry. Het verschil in aandachtsproblemen tussen rokers en niet-rokers bleef zichtbaar tot op volwassen leeftijd. Dat suggereert dat roken tijdens de adolescentie de aandacht blijvend negatief beïnvloedt. (medicalfacts.nl, 4 juli 2014.)

Noten:
  1. R. Doll, R. Peto, J. Boreham, and I. Sutherland.BMJ 2004; 328: 1519.
  2. http://www.medicalnewstoday.com/articles/88655.php
  3. Dijkstra, A.: 'Beïnvloeding van rookgedrag' in Knol, K. et al: Tabaksgebruik: gevolgen en bestrijding; Lemma BV, Utrecht, 2005, p. 341.
  4. Knol, K. et al: Tabaksgebruik: gevolgen en bestrijding; Lemma BV, Utrecht, 2005.
  5. LaCroix, A.Z., Lang, J., Scherr, P., et al: Smoking and mortality among older men and woman in three communities; N Engl J Med 1991;324:1619-25.

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Stoppen met roken – 5 tipsStoppen met roken – 5 tipsHet is intussen al even geleden, maar op 1 juli 2008 is door heel Nederland definitief het rookverbod ingegaan. Verboden…
Stoppen met roken: Hoe stop ik met roken?Als je stopt met roken heb je daar veel voordelen van. Maar hoe stop je met roken? In dit artikel worden verschillende m…
Waarom stoppen met roken?Waarom stoppen met roken?" Roken is schadelijk voor de gezondheid ". Dit is een bekende verklaring voor iedere roker. Iedereen weet dat roken van…
Gevolgen van roken; de getallenGevolgen van roken; de getallenIn Nederland rookt ongeveer 27% van de bevolking. Iedereen weet dat roken slecht is voor de gezondheid, maar toch blijkt…

Kun je als ouders voorkomen dat je kind drugs gaat gebruikenmijn kijk opKun je als ouders voorkomen dat je kind drugs gaat gebruikenDagelijks komen er talloze hulpvragen bij de jeugdzorg binnen. Wachtlijsten nemen toe. Waar ligt dat toch aan? De mensen…
Cocaplant is geen cocaïneCocaplant is geen cocaïneIn 1961 bracht de Conventie inzake Verdovende Middelen van de Verenigde Naties het cocablad onder in dezelfde categorie…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Comfreak, Pixabay
  • http://www.medicalnewstoday.com/articles/88655.php
  • Knol, K. et al: Tabaksgebruik: gevolgen en bestrijding; Lemma BV, Utrecht, 2005
  • LaCroix, A.Z., Lang, J., Scherr, P., et al: Smoking and mortality among older men and woman in three communities; N Engl J Med 1991;324:1619-25
  • Lucas Mevius. Roken versnelt begin maculadegeneratie. Ned Tijdschr Geneesk. 2015;159:C2503
  • R. Doll, R. Peto, J. Boreham, and I. Sutherland. BMJ 2004; 328: 1519
  • Medicalfacts.nl
  • Afbeelding bron 1: Muratart/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 2: Istock.com/karelnoppe
  • Afbeelding bron 3: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.com
Reacties

Peter, 05-03-2012
Dat onderzoek is vast niet gedaan door een wiskundige. 100.000 x 0,998^34 = 93419. Dat wilt dus zeggen dat na 34 jaar, 6% van de rokers longkanker krijgt. Om op de 18% te komen, zal de gemiddelde roker dus een jaartje of 100 moeten worden. Dat is ver boven het gemiddelde van de mens.
Dat is nu het vervelende van "onderzoeken" over onderwerpen waar de onderzoekers fel voor danwel tegen het onderwerp zijn. Aan dit soort fouten kunnen we natuurlijk makkelijk herkennen dat het onderzoek onzin is. Maar helaas is niet iedereen even goed in wiskunde, dus nemen een hoop mensen deze rommel voor waar aan. Reactie infoteur, 05-03-2012
U hebt in uw berekening geen rekening gehouden met het voorkomen van longkanker naar leeftijd. In de tekst wordt gesproken over manlijke rokers tussen de 35 en 69 jaar. De cijfers liggen anders bij 70+ plussers.

Maggy, 02-06-2011
Vreemde kansberekening: Iedereen is sterfelijk. Kans op sterven is 100%. Iedereen die rookt loopt risico op sterven aan gevolgen van actief roken. Wie niet rookt loopt dat risico voor 0%. Maar loopt mogelijk risico tgv passief meeroken. Over wat voor risico de schrijver van dit artikel het in de inleiding heeft is me een raadsel Reactie infoteur, 02-06-2011
Bedankt voor de opmerking. Het gaat om voortijdige sterfte a.g.v. roken. Ik heb de zin gewijzigd in: "Iemand die zijn leven lang rookt, heeft 50% kans vroegtijdig te overlijden aan een aandoening veroorzaakt door dat roken."

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 29-04-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Verslaving
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.