Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet

Een maagzweer is een zweer van de maagwand (ulcus ventriculi) of twaalfvingerige darm (ulcus duodeni), het eerste deel van de dunne darm. Het wordt veroorzaakt door een verstoring van het evenwicht tussen slijm die de maagwand en de twaalfvingerig darm beschermd en zuurproductie van de maag. Veel voorkomende klachten zijn pijn of een vervelend gevoel in de bovenbuik. Sommige mensen hebben aanvankelijk niet door dat ze kampen met een maagzweer. De belangrijkste symptomen maagzweer zijn het optreden van pijn enkele uren na een maaltijd of pijn tijdens het eten, pijn in de bovenbuik en zuurbranden. Des te hoger de zweer in de maag is gelegen, des te eerder keert de pijn terug. Zuurremmende middelen kunnen uitkomst bieden. Ook doet de patiënt er verstandig aan om een aantal leefregels in acht te nemen, welke de kans op een maagzweer verkleinen en de genezing bevorderen.

• Wat is een maagzweer?
• Oorzaken van een maagzweer
• Risicofactoren
• Maagzweer symptomen en klachten
• Complicaties maagzweer
• Bloeding
• Maagperforatie
• Vernauwde maaguitgang
• Onderzoek en diagnose
• Maagzweer behandeling met medicatie
• Maagzweer: medicijnen
• Nieuw geneesmiddel: RHB-105
• Operatie bij een maagzweer
• Maagzweer: gezond eten en leven
• Plantengeneeskunde bij maagzweer
• Kamille-bloesem
• Zoethout
• Rucola tegen maagzweren
• Koolsap
• Prognose en preventie van maagzweren
• Preventie

Wat is een maagzweer?

Een maagzweer is een zweer van de maagwand of twaalfvingerige darm, dat is het eerste deel van de dunne darm. De maag produceert zuur ten behoeve van de spijsvertering en ten einde ziektekiemen te bestrijden. Om te voorkomen dat dit zuur de maag, de twaalfvingerige darm en de slokdarm aantasten, worden deze organen beschermd door een slijmlaag. Als de balans tussen de zuur- en de slijmproductie verstoord raakt, dan kan de wand van deze organen ontstoken en beschadigd raken. Aanvankelijk is de beschadiging oppervlakkig, doch wanneer de aantasting voortduurt kan een soort krater ontstaan: een zweer (zie afbeelding bovenaan artikel). Er worden twee peptische zweren onderscheiden:

• een maagzweer; en
• een zweer aan de twaalfvingerige darm.

De laatste komen vaker voor en dan vooral op relatief jongere leeftijd bij mannen. Maagzweren komen voornamelijk voor bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar. In Nederland heeft maar liefst één op de vijf patiënten met maagklachten een maagzweer.

Oorzaken van een maagzweer

De mogelijke oorzaken van een maagzweer zijn:

• roken;
• alcohol;
  Koffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwan
• infectie met de Helicobacter pylori bacterie: een veel voorkomende bacteriële infectie - het is onbekend hoe de bacterie wordt overgedragen, waarschijnlijk door ontlasting en speeksel in onhygiënische omstandigheden;
• erfelijke factoren;
• medicijnen, zoals langdurig gebruik van aspirine of non-steroïeontstekingsremmers, ook wel NonSteroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAID): diclofenac, flurbiprofen, ibuprofen, indometacine, ketoprofen, meloxiam, nabumeton, naproxen, piroxicam, sulindac;
• mogelijk cafeïne, in koffie, thee en cola.

Risicofactoren

Naast het nemen van bepaalde pijnstillers, waaronder aspirine, heb je in de volgende gevallen een verhoogd risico op maagzweren:

• Roken kan het risico van maagzweren bij mensen die besmet zijn met H. pylori verhogen.
• Alcohol drinken. Alcohol kan de slijmlaag van de maag irriteren en eroderen en het verhoogt de hoeveelheid maagzuur die is geproduceerd.
• Stress en spanning veroorzaken geen peptische zweren, maar kunnen de aandoening wel verergeren, zo neemt men thans aan.
• Kruidig voedsel eten.

Maagzweer symptomen en klachten

Veel mensen met een maagzweer ervaren in het geheel geen klachten. Ook kan het zijn dat ze het vervelende en nare gevoel afdoen als verstopping. De klachten, signalen en ziekteverschijnselen van een maagzweer kunnen zijn:

• pijn enkele uren na een maaltijd of pijn tijdens het eten*;
• pijn (of naar gevoel) in de bovenbuik;
  Gewichtsverlies / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
• maagkrampen;
• zuurbranden (pyrosis), brandend maagzuur;
• opboeren (ructus);
• misselijkheid en soms overgeven, braken;
• soms ernstige bloedingen (zichtbaar als zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting);
• mogelijk bloedbraken, bloed spugen;
• pylorusstenose (een vernauwing van de pylorus, de maaguitgang, waardoor voedsel zich ophoopt)
• een vol gevoel;
• verlies van eetlust en gewichtsverlies, afname van gewicht.

(*) De pijn verdwijnt vaak na het gebruik van voedsel, dat immers het maagzuur vervangt. Als je maag enkele uren na een maaltijd weer leeg is, keert de pijn weer terug. Omdat in dat geval het hongergevoel duidelijker aanwezig is, spreekt men ook wel van hongerpijn. Des te hoger de zweer in de maag is gelegen, des te eerder keert de pijn terug.

Complicaties maagzweer

Bloeding

Een mogelijke complicatie is een bloeding van een nabijgelegen bloedvat. In ernstige gevallen kan dit leiden tot bloedbraken, of het bloed wordt via het spijsverteringskanaal afgevoerd en dit leidt tot de bovengenoemde zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting. In minder ernstige gevallen kan dit verschijnselen veroorzaken die horen bij bloedarmoede (anemie):

• vermoeidheid, gevoel van slapte, flauw voelen;
  Vermoeidheid als gevolg van een maagzweer / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
• bleke huid, bleke huiskleur;
• kortademigheid, snel buiten adem bij lichte inspanning;
• hartkloppingen;
• oorsuizen;
• duizeligheid.

Maagperforatie

Soms kan de zweer de maagwand of de wand van de twaalfvingerige darm perforeren. Door een maagperforatie komt maagzuur in de buikholte terecht. Dit veroorzaakt hevige pijn. Er kan buikvliesontsteking (peritonitis) ontstaan. De symptomen van deze aandoening zijn:

• doorlopende, constante hevige buikpijn;
• koorts, verhoging;
• het opzwellen van de buik, een opgezwollen buik;
• misselijkheid en braken, overgeven.

Vernauwde maaguitgang

Sporadisch leidt een maagzweer tot een pylorusstenose: een vernauwing van de pylorus, de maaguitgang, waardoor voedsel zich ophoopt en de maag zich niet meer kan legen. Symptomen van deze aandoening zijn:

• een opgeblazen gevoel na het eten;
• enkele uren na de ingenomen maaltijd, onverteerd voedsel overgeven;
• misselijkheid;
• dyspepsie: een ongemakkelijk en vervelend gevoel rond de maag;
• gewichtsverlies.

Onderzoek en diagnose

In het ziekenhuis wordt je bij vermoeden van een maagzweer onderzocht middels endoscopie. Er worden dan biopten (stukjes weefsel) afgenomen voor onderzoek. Onderzoek moet uitwijzen of de Helicobacter pylori bacterie de boosdoener is of dat er wellicht sprake is van maagkanker.

Maagzweer behandeling met medicatie

Maagzweer: medicijnen

Behandeling van de maagzweer gebeurt doorgaans met geneesmiddelen die de zuurproductie remmen, zogenaamde antacida (zuurbindende middelen). Ook moet de onderliggende oorzaak worden bestreden. Zo wordt Helicobacter pylori bestreden met antibiotica en indien pijnstillers de oorzaak zijn van een zweer, dan moet de persoon zo mogelijk met het gebruik ervan stoppen.

Nieuw geneesmiddel: RHB-105

RHB-105 is een nieuwe en gepatenteerde orale combinatietherapie van twee antibiotica en een protonpompremmer (dat is een geneesmiddel die de maagzuurproductie in de maag vermindert) in een alles-in-een pil die in principe voorgeschreven kan worden voor de behandeling van H. pylori-infectie. H. pylori bacteriële infectie is een belangrijke oorzaak van chronische gastritis (maagslijmvliesontsteking), maagzweren en maagkanker. Onderzoek naar dit middel heeft positieve resultaten laten zien. De studie toonde een algehele slagingspercentage van 89,4% in het uitroeien van H. pylori, terwijl de standaardbehandeling een slagingspercentage heeft van 70%. Het is anno 2024 nog niet duidelijk wanneer RHB-105 in Nederland op de markt komt.

Operatie bij een maagzweer

Een maagzweer is meestal goed te behandelen is met medicijnen. In hardnekkige gevallen of bij complicaties zoals een maagbloeding of maagperforatie, is een maagoperatie nodig. Een maagoperatie kan bestaan uit het doorsnijden van bepaalde zenuwvertakkingen naar de maag, waardoor er minder maagzuur wordt geproduceerd en de maagzweer kan genezen. Dit wordt 'vagotomie' genoemd. Soms wordt ervoor gekozen om een deel vand e maag weg te nemen, een zogeheten 'maagresectie'. Het deel van de maag waar het zuur wordt geproduceerd, wordt dan weggehaald.

Maagzweer: gezond eten en leven

De patiënt doet er verstandig aan een aantal leefregels in acht te nemen om de kans op een maagzweer te verkleinen en de genezing te bevorderen. Roken verzwakt het maagslijmvlies en daarom is stoppen met roken aanbevolen. Ook is het belangrijk om stress en spanning zo veel mogelijk te vermijden en te zorgen voor voldoende rust en ontspanning. Stress kan namelijk de klachten verergeren. Voorts is het verstandig om gezond, gevarieerd en vezelrijk te eten. Hierbij kan de 'Schijf van Vijf' van het Voedingscentrum als uitgangspunt dienen. Zorg ook voor regelmaat en voldoende lichaamsbeweging door dagelijks ten minste een half uur matig-intensief te bewegen, zoals wandelen en fietsen. Wees matig met voedingsmiddelen die maagklachten kunnen verergeren, zoals alcohol, koffie, thee, chocola en pepermunt. Vermijd grote en vette maaltijden. Neem de tijd voor iedere maaltijd en kauw het eten goed. Neem geen eten meer na drie uur voor het slapen gaan.

Plantengeneeskunde bij maagzweer

Kamille-bloesem

Kamille-bloesem werkt aantoonbaar ontstekingsremmend en krampstillend en is daarom geschikt voor het verlichten van maag-darmklachten. Je kunt het als thee toedienen. Schenk 150 ml kokend water over 3 theelepels gedroogde bloemen en laat dit vervolgens 5 tot 10 minuten afgedekt trekken. Drink dagelijks 3 tot 4 koppen.

Zoethout

Zoethout wordt geadviseerd bij zweren aan maag en twaalfvingerige darm. De zoethoutwortel is vooral interessant vanwege zijn werking tegen bacteriën en virussen. De ontstekingsremmende en antioxidatieve eigenschappen (dat wil zeggen dat ze de oxidatie of roesten van celwanden kunnen voorkomen of vertragen), zijn bij experimenten aangetoond.

Rucola tegen maagzweren

Uit onderzoek met ratten is gebleken dat rucola of raketsla (Eruca sativa) goed werkzaam kan zijn tegen maagzweren. In het onderzoek werden extracten van deze eenjarige plant die behoort tot de Kruisbloemenfamilie gebruikt. Het anti-maagzweer effect is mogelijk door prostaglandine gemedieerde activiteit (prostaglandine is een hormoonachtige stof die door het menselijk lichaam zelf wordt aangemaakt en die de maagwand beschermt tegen de zure maaginhoud) en/of door middel van zijn antioxiderende eigenschappen. (Bron: ScienceDaily, 7 mei 2009)

Koolsap

Koolsap bevat verbindingen die maagzweren kunnen helpen voorkomen en genezen. Kool is ook rijk aan vitamine C, dat vergelijkbare beschermende eigenschappen lijkt te hebben. Vitamine C is een antioxidant waarvan is aangetoond dat het H. pylori-infecties helpt voorkomen en behandelen. Infecties met deze lastpak zijn de meest voorkomende oorzaak van een maagzweer.

Prognose en preventie van maagzweren

Als de onderliggende oorzaak van maagzweren succesvol is behandeld, is de prognose uitstekend. Om te voorkomen dat een maagzweer terugkomt, kun je het beste geen alcohol meer drinken, niet meer roken en eventuele uitlokkende voedingsmiddelen vermijden. Ook wordt langdurig gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) afgeraden.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen de vorming van een maagzweer mogelijk voorkomen:

• Praat met je arts over alternatieve pijnmedicatie zoals paracetamol, in plaats van NSAID-medicijnen.
• Bespreek met je arts beschermende maatregelen als je niet kunt stoppen met het gebruik van NSAID's.
• Neem NSAID's in de laagst effectieve dosis en bij een maaltijd.
• Stop met roken.
• Drink alcohol met mate of vermijd het volledig.

Lees verder

• Maagzweer klachten: maagpijn, rugpijn, misselijk en boeren
• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Maagslijmvliesontsteking (gastritis): symptomen, behandeling
• Gezonde voeding bij een maagzweer: wat eten en drinken?
• Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik