Peniskanker: symptomen en behandeling kanker aan de penis

Peniskanker: symptomen en behandeling kanker aan de penis Peniskanker symptomen bestaan uit een slecht genezend zweertje en een zwelling van de penis. Zweertjes of knobbeltjes op de penis die zich vormen bij peniskanker, doen meestal geen pijn. Peniskanker is een zeldzame aandoening die zich meestal in de eikel manifesteert. Het doet zich vrijwel uitsluitend voor bij onbesneden mannen in de leeftijd van 50 tot 80 jaar. Roken is een niet te onderschatten risicofactor. Smegma heeft geen carcinogene eigenschappen. Wel leidt ophoping van smegma tot irritatie en zelfs ontsteking van de voorhuid en glanspenis en deze ontstekingen vergroten vermoedelijk de kans op peniskanker. Behandeling van peniskanker bestaat bij vroegtijdige diagnose uit een penisbesparende behandeling door middel van behandeling met contactlaser. Nabehandeling kan bestaan uit bestraling. De prognose van peniskanker is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte wordt vastgesteld.

Wat is peniskanker?

Peniskanker is een verzamelnaam voor alle kankers aan de penis. Peniskanker manifesteert zich vaak op de eikel en het heeft een bloemkool- of kratervormig aspect. Het is een langzaam groeiende kankersoort. Als het niet behandeld wordt, kan het zich verspreiden naar regionale klieren. Een persoon die een zere of pijnlijke plek heeft op de penis, doet er verstandig aan contact op te nemen met de huisarts.

Synoniemen

De medische term voor peniskanker is peniscarcinoom.

Hoe vaak komt kanker aan de penis voor en wie krijgen het?

De incidentie van peniskanker is 1 op 100.000 in Nederland. Het komt het meest voor bij mannen in de leeftijd 50-80 jaar. Het komt vrijwel niet voor voor bij mannen die besneden zijn, dus bij wie de voorhuid is verwijderd. Deze ingreep wordt circumcisie genoemd. Peniskanker doet zich vooral voor bij mannen bij wie de voorhuid niet teruggeschoven kan worden, fimosis genoemd. Dit komt omdat de eikel niet goed schoon kan worden gehouden, waardoor smegma zich ophoopt onder de voorhuid. Smegma is huid- en talgafscheiding en vocht dat zich kan ophopen onder de voorhuid van de penis. Smegma heeft geen kankerverwekkende eigenschappen, maar smegma kan leiden tot irritatie en zelfs ontsteking van de voorhuid en glanspenis en vermoedelijk geven deze ontstekingen wel een verhoogd risico op peniskanker.

Oorzaken en risicofactoren

De precieze oorzaak van peniskanker is niet bekend, maar er wel zijn enkele factoren die het ontstaan ervan vergroten.

Smegma

Wanneer smegma niet regelmatig wordt verwijderd, vergroot dit de kans op balanitis (ontsteking van de eikel of glanspenis). Mogelijkerwijs wordt door zo'n ontsteking het risico op het ontstaan van peniskanker groter. Het in acht nemen van een goede hygiëne is belangrijk in het voorkomen van peniskanker. Een goede hygiëne leidt duidelijk tot vermindering van het aantal gevallen peniskanker. Het schoonmaken van de eikel en de voorhuid kan het beste onder de douche gebeuren met schoon water.

Roken is een risicofactor voor peniskanker / Bron: Geralt, PixabayRoken is een risicofactor voor peniskanker / Bron: Geralt, Pixabay

Roken

Roken is ook een risicofactor. Chemische stoffen in tabak beschadigen cellen in de penis, waardoor het risico op het krijgen van kanker door beschadigingen in het DNA toeneemt.

HPV-infectie

Voorts verhoogt infectie met het humane papilloma virus (HPV) de kans op deze kankersoort. In 27-71% van de gevallen wordt een verband gevonden met een HPV-infectie, meestal betreft het de hoogrisico-subtypen HPV-16 of -18.¹

Peniskanker symptomen

Slecht genezend zweertje

De helft van de patiënten heeft een zwelling van de penis en een derde heeft een slecht genezende zweer of ulcus. Door fimosis of voorhuidsvernauwing kan het echter aan het zicht zijn onttrokken. In dat geval heeft de persoon vaak klachten in de vorm van bloederige afscheiding en pijn. Als de kanker is doorgegroeid, kunnen er klachten bij het plassen of urineren ontstaan (mictieklachten). Ook kunnen de lymfeklieren in één of beide liezen vergroot zijn. Een uitstrijkje zal moeten uitwijzen of er sprake is van kanker of dat er een infectie in het spel is.

Huidveranderingen

Meestal is het eerste teken van peniskanker een verandering in de huid van de penis, vaak op de eikel of op de voorhuid (bij onbesneden mannen), maar het kan ook elders op de penis voorkomen. Mogelijke symptomen zijn:

Zweertjes of knobbeltjes die zich vormen bij peniskanker, doen meestal geen pijn. Het is belangrijk een arts te raadplegen bij elke vorm van nieuwgroei of andere afwijkingen op je penis, ook al is het niet pijnlijk.

Zwelling

Zwelling op het einde van de penis, vooral wanneer de voorhuid vernauwd is, is een ander symptoom van peniskanker die kan optreden.

Onderhuidse knobbels in de liesstreek

Als de kanker zich verspreidt, reist het vaakst langs de lokale lymfeklieren in de lies. De lymfeklieren in de lies kunnen opzwellen. Als ze zijn gezwollen, kunnen de lymfeknopen worden gevoeld als bultjes onder de huid. Gezwollen lymfeklieren betekent echter niet per se dat kanker zich heeft verspreid. Lymfeklieren zwellen vaak op als reactie op een infectie. De huid in en rond de peniskanker kan geïnfecteerd raken, wat kan leiden tot zwelling van de nabijgelegen lymfeklieren, zelfs als de kanker niet is uitgezaaid.

Onderzoek en diagnose

In grofweg 95% van de gevallen gaat het bij peniskanker om een plaveiselcelcarcinoom, welke uitgaat van de huid van de voorhuid (het preputium), de eikel (glans penis) of de sulcus coronarius (het gebied van de penis meteen achter de eikelrand op de overgang naar de stam van de penis).

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts stelt gerichte vragen over je klachten en neemt je medische voorgeschiedenis in ogenschouw. De arts zal ook het genitale gebied zorgvuldig onderzoeken op mogelijke tekenen van peniskanker of andere gezondheidsproblemen. Hij kijkt naar afwijkingen van de huid, zweertjes en andere verdachte plekken. De arts kan tevens de lymfeklieren in de liesstreek bekijken bevoelen en om te zien of ze zijn gezwollen. Bij vermoeden van peniskanker, is biopsie en soms ook beeldvormend onderzoek nodig.

Biopsie

De diagnose wordt gesteld op basis van een biopsie, waarbij een stukje weefsel wordt weggenomen en microscopisch wordt onderzocht. Hierbij kan ook een voorstadium van kanker, een premaligne afwijking genoemd, worden vastgesteld. Ook kunnen andere huidafwijkingen worden uitgesloten, zoals lichen sclerosus. Dit is een chronische ontsteking van de huid, waarbij er grijsachtige witte vlekken of vlekjes op het einde van de penis of de voorhuid ontstaan. Bij opgezwollen lymfeklieren in de lies, zal tevens een lymfklierbiopsie worden uitgevoerd.

CT-scan bij peniskanker / Bron: IStock.com/Pavel LosevskyCT-scan bij peniskanker / Bron: IStock.com/Pavel Losevsky

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan bestaan uit computertomografie (CT-scan) of magnetic resonance imaging (MRI-scan).

Peniskanker behandeling

Een operatie is meestal de eerste stap bij het behandelen van peniskanker. Als de diagnose vroegtijdig is gesteld, dan kan ingezet worden op een penisbesparende behandeling door middel van behandeling met contactlaser. De kans dat de kanker terugkeert is in deze gevallen circa 15%. Ook na vele jaren kan de kanker terugkeren. Langdurige follow-up is derhalve geboden. Bij ernstige gevallen is een penisbesparende behandeling niet verantwoord vanwege het grote risico op recidief of op uitzaaiing en zal men overgaan op operatief ingrijpen, hetgeen wil zeggen dat de penis gedeeltelijk of geheel wordt geamputeerd.

Chirurgie bij peniskanker

Reconstructie
In de meeste gevallen kan het verwijderde deel van de penis gereconstrueerd worden met behulp van bijvoorbeeld een huidtransplantaat. Op deze manier probeert de chirurg de negatieve gevolgen zoveel mogelijk te beperken. De plas- en seksuele functies kunnen behouden blijven. Als de tumor te groot is, is een penis-sparende operatie helaas niet mogelijk en kan het nodig zijn om de hele penis te verwijderen.

Schildwachtklierprocedure
Voorafgaand aan de operatie kan een schildwachtklierprocedure worden uitgevoerd. Dit helpt bij het opsporen van (minimale) uitzaaiingen in de lymfeklieren. Als er uitzaaiingen worden gevonden in de schildwachtklier of als er al sprake is van uitzaaiingen, kan een lymfeklieroperatie in de lies en soms in het bekken noodzakelijk zijn. Bij deze operatie worden alle lymfeklieren, inclusief de aangetaste lymfeklieren, verwijderd.

Lymfeklieroperatie
Als er uitzaaiingen worden gevonden in een lymfeklier in de lies, wordt meestal een aanvullende lymfeklieroperatie in de lies en soms in het bekken aanbevolen, omdat er vaak meerdere uitzaaiingen aanwezig zijn. Tijdens deze operatie worden alle lymfeklieren in het betreffende gebied chirurgisch verwijderd. In sommige gevallen kan dit worden gedaan met behulp van een operatierobot. Na de operatie plaatst de uroloog meestal een tijdelijke drain om wondvocht en lymfevocht direct na de operatie af te voeren. Deze drain wordt meestal na enkele dagen verwijderd.

Opnameduur en controle
Na de operatie aan de penis en de schildwachtklierprocedure verblijf je meestal slechts één nacht in het ziekenhuis en kun je de volgende dag alweer naar huis. Na een lymfeklieroperatie is de opname meestal drie dagen. Je krijgt afspraken voor de resultaten van het verwijderde weefsel en voor controle van de operatiewond. Ook na de operatie zullen er regelmatige controles plaatsvinden om te controleren of de kanker niet terugkomt.

Nabehandeling van peniskanker met radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.comNabehandeling van peniskanker met radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.com

Bestraling als nabehandeling

Na een operatie kan bestraling op de liezen worden gegeven als aanvullende behandeling, teneinde de kans op uitzaaiingen te verminderen of kleine uitzaaiingen in de lymfeklieren te vernietigen. Nabehandeling met radiotherapie (bestraling) kan de kans op terugkeer verminderen, doch het heeft vaak als nadelig effect oedeem (= de aanwezigheid van vocht) van benen en onderbuik).

Chemotherapie

Soms wordt vóór de operatie chemotherapie gegeven om de tumor te verkleinen, zodat de chirurg deze beter kan verwijderen. Chemotherapie kan ook worden ingezet wanneer genezing niet meer mogelijk is, bijvoorbeeld bij uitzaaiingen buiten de liesklieren. In dat geval is de behandeling palliatief en gericht op het verminderen van de klachten en het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Prognose van peniskanker: overlevingskansen

De prognose is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte wordt vastgesteld. Het blijkt dat de vijfjaarsoverleving meer dan 80% is. Voor kanker die nog steeds beperkt is tot de penis (zoals stadium I en II van peniskanker), is de vijfjaarsoverleving ongeveer 85%. Als de kanker is uitgezaaid naar de nabijgelegen weefsels of lymfeklieren (zoals stadium III en sommige stadium IV kanker), is de vijfjaarsoverleving ongeveer 59%. Als de kanker is uitgezaaid naar afgelegen delen van het lichaam, is de vijfjaarsoverleving ongeveer 11%.

Noot:
  1. Prof. dr. C.J.H. van de Velde e.a. (red.). Oncologie. Bohn Stafleu van Loghum, Houten, achtste herziene druk, 2011, pag.492-493.

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Peniskanker: Symptomen aan huid en knobbeltjes op penisPeniskanker: Symptomen aan huid en knobbeltjes op penisPeniskanker, ook gekend als peniscarcinoom, is kanker die begint in de penis, een orgaan dat deel uitmaakt van het manne…
Witte plek op penis/witte plekjes voorhuid: lichen sclerosusWitte plek op penis/witte plekjes voorhuid: lichen sclerosusEen witte plek op de penis of meerdere witte plekjes op de voorhuid kan wijzen op lichen sclerosus. Dit is een weinig vo…
Penis: functie, anatomie en aandoeningen van de penisPenis: functie, anatomie en aandoeningen van de penisDe penis is het mannelijke geslachtsorgaan en bereikt zijn volledige lengte tijdens de puberteit. Naast zijn seksuele fu…
Voorhuid: problemen met de voorhuid en ontsteking/infectieVoorhuid: problemen met de voorhuid en ontsteking/infectieDe voorhuid of het preputium is de voorste huidplooi die de eikel of glanspenis bedekt. Zonder regelmatige (dagelijkse)…

Vaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognoseVaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognoseVaginakanker symptomen zijn onder meer waterige afscheiding of bloedverlies na de geslachtsgemeenschap. Als de kanker zi…
Gebroken been, wat nu?Gebroken been, wat nu?Gebroken been herkennen. Als je je been gebroken hebt, kun je er niet meer op staan. Vaak ligt het been in een vreemde s…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/RicardoImagen
  • American Cancer Society. Signs and Symptoms of Penile Cancer. https://www.cancer.org/cancer/penile-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-symptoms.html (ingezien op 31-1-2017)
  • AVL. Chirurgie bij peniskanker. https://www.avl.nl/alles-over-kanker/overzicht-van-alle-behandelingen/chirurgie-bij-peniskanker/ (ingezien op 19-5-2023)
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk 2006.
  • Kanker. Peniskanker. https://www.kanker.nl/kankersoorten/peniskanker/algemeen/wat-is-peniskanker (ingezien op 13-10-2022)
  • Van Howe RS, Hodges FM. The carcinogenicity of smegma: debunking a myth. J Eur Acad Dermatol Venereol 2006;20(9):1046-54.
  • Prof. dr. C.J.H. van de Velde e.a. (red.). Oncologie. Bohn Stafleu van Loghum, Houten, achtste herziene druk, 2011.
  • UMCG. Peniskanker: behandeling. https://www.umcg.nl/-/peniskanker-behandeling (ingezien op 19-5-2023)
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: IStock.com/Pavel Losevsky
  • Afbeelding bron 3: Adriaticfoto/Shutterstock.com
Reactie

Jordi, 09-02-2010
Beste dokter,
ik heb een bultje op mijn penis en weet niet wat het is. ik heb even op google gezocht en ik denk dat ik misschien wel kanker heb. ik heb namelijk:
-witte puntjes/puistjes (al heel lang)
-een knobbeltje op penis
-knobbeltje in lies (lymfesysteem denk ik)

en al deze dingen zouden op kanker kunnen uitwijzen. er staat ook dat dit meestal voorkomt bij mannen in de 50 en ik ben 17. zou dit ook bij mij het geval kunnen zijn? ik durf het niet tegen mijn ouders te zeggen, en ook niet naar de dokter te gaan.

mvg,

jordi Reactie infoteur, 13-02-2010
Hallo Jordi,

Ik kan mij voorstellen dat je je zorgen maakt als je denkt wat abnormaals waar te nemen aan je geslachtsdeel. Ik wil hier een paar opmerkingen over maken. Allereerst zij gezegd dat ten minste ongeveer 1/5de van de mannen witte puntjes onder aan de eikel heeft. Dit is heel normaal en begint inj de pupertijd.

Netdokter schrijft hier het volgende over deze zogenaamde pukkeltjes op je penis:
"Je kunt langs de rand van je eikel een krans van kleine, glanzende pukkeltjes hebben: een parelketting ofwel pearly penile papules. Dit klinkt misschien mooi, maar de meeste jongens zijn er niet zo blij mee. Ze vinden het lelijk, of zijn bang dat hun sekspartner het lelijk vindt. Een parelketting komt vaak voor, zo'n 20 tot 50% van alle jongens en mannen hebben het. Het is volstrekt onschuldig en je hoeft er verder niets aan te doen. Dat kan zelfs niet, het hoort gewoon bij je, en je vriendin zal er heus niet op afknappen."

Over het knobbeltje op je penis het volgende. Dit kan een verstopte talgklier zijn. Een verstopte talgklier (atheroomcyste) kan overal voorkomen waar talgkliertjes zijn - in feite overal op de huid, vaak op de meer behaarde lichaamsdelen. (http://www.netdokter.nl/index.cfm?act=thema.tonen&thema=2&subthema=17&info=205)

Netdokter schrijft hierover:
"Iets anders is talgklierbobbeltjes. Alle jongeren hebben die, en jongens meestal ook op hun penis en ballen. De talgklieren die daar zitten scheiden talg af, een soort vet dat bedoeld is om de huid soepel te houden. Bij extra talgklierproductie, bij voorbeeld in de puberteit, kunnen er dan kleine, wittige bultjes ontstaan. Dit heeft niets te maken met slecht wassen of te vet eten, en er is verder niets aan te doen. Ga er vooral niet aan peuteren of krabben, want dan wordt het meestal niet mooier. Als er een of meer echt grote exemplaren tussen zitten kun je vragen of je huisarts ze weghaalt. Maak er verder geen punt van want het is heel normaal." (http://www.netdokter.nl/index.cfm?act=thema.tonen&thema=2&subthema=17&info=205)

Een talgkliertje in de lies kan ook verstopt raken.

Maar hoe het ook zij, het kan nooit kwaad een afspraak te maken met je huisarts. In de eerste plaats ben ik geen arts, alleen een arts kan een diagnose stellen en daarvoor is het nodig dat je bij de arts langsgaat zodat hij/zij lichamelijk onderzoek kan verrichten. Je hoeft je voor hem of haar niet te schamen en gekke of domme vragen bestaan niet.

Mijn advies luidt dus: bel je huisarts op en maak een afspraak.

Mvg, Tartuffel

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 19-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.