Levercirrose: symptomen, leverklachten, oorzaken en alcohol

Levercirrose symptomen variëren al naar gelang het stadium van de ziekte. Levercirrose (of kortweg cirrose) ontstaat langzaam en in het beginstadium heb je vaak niet of nauwelijks klachten. Levercirrose symptomen zijn onder meer een opgezette lever en (vage) buikpijn; misselijkheid en braken; verminderde eetlust en gewichtsverlies; algehele zwakte en vermoeidheid; geelzucht. Bij levercirrose is het leverweefsel dermate beschadigd, dat het niet meer kan herstellen of genezen. Levercirrose is een aandoening die langzaamaan ontstaat en waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel. Het gevolg is dat de lever steeds minder goed functioneert. Behandeling van levercirrose hangt af van de oorzaak. Levercirrose is een ernstige ziekte met een beperkte levensverwachting. Iemand die levercirrose heeft ontwikkeld door alcoholmisbruik, zal volledig moeten stoppen met het drinken van alcohol. Als hij hierin slaagt, zal de levensverwachting verbeteren.

• Wat is levercirrose?
• Oorzaken van levercirrose
• Levercirrose en alcoholgebruik
• Fors alcoholgebruik is schadelijk voor de lever
• Niet alle zware drinkers ontwikkelen levercirrose
• Levercirrose symptomen
• Complicaties
• Veel voorkomende complicaties
• Overige complicaties levercirrose
• Levercirrose stadia
• Stadium A of stadium 1
• Stadium B of stadium 2
• Stadium C of stadium 3
• Diagnose en onderzoek
• Lichamelijk onderzoek
• Beeldvormende onderzoek
• Leverbiopsie
• Levercirrose differentiaal diagnose
• Levercirrose behandeling
• Medische behandeling en leefstijl
• Levercirrose en voeding
• Prognose
• Levercirrose voorkomen

Wat is levercirrose?

Cirrose of levercirrose is een aandoening die langzaamaan ontstaat en waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel (fibrose), met als gevolg dat de lever op den duur niet meer naar behoren functioneert. Het littekenweefsel blokkeert de bloedstroom door de lever en vertraagt de verwerking van voedingsstoffen, hormonen, overtollig vet, alcohol,
nicotine, drugs, medicijnen en natuurlijk geproduceerde toxines. Het vertraagt ook de productie van eiwitten en andere stoffen die door de lever worden aangemaakt.

Oorzaken van levercirrose

Hepatitis C, vette lever en jarenlang alcoholmisbruik zijn de meest voorkomende oorzaken van levercirrose. Alles wat de lever kan beschadigen, kan op den duur levercirrose veroorzaken:

• Leververvetting, geassocieerd met obesitas en diabetes.
• Chronische virale infecties van de lever (hepatitis type B, C en D).
• Verstopping van de galwegen, waardoor de gal niet meer uit de lever afgevoerd kan worden en daardoor in het bloed terecht. Soms breidt de ontsteking, ook wel primaire biliaire cirrose (PBC) genoemd, zich uit in de rest van de lever.
• Herhaalde aanvallen van hartfalen waardoor vloeistoffen terugstromen in de lever.
• Bepaalde erfelijke ziekten, zoals: cystic fibrosis; glycogeenstapelingsziekten; Alpha-1-antitrypsine-deficiëntie, ook wel AAD, alfa-1, of A1AT-tekort genoemd, waarbij er een specifiek enzym in de lever afwezig is; ziekten veroorzaakt door abnormale leverfunctie, zoals hemochromatose en de ziekte van Wilson;
• Hoewel het minder waarschijnlijk is, kan levercirrose ook een reactie zijn op bepaalde geneesmiddelen, langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen, of parasitaire infecties.

Levercirrose en alcoholgebruik

Fors alcoholgebruik is schadelijk voor de lever

Langdurig excessief alcoholgebruik is schadelijk voor de lever, maar niet iedereen die gedurende langere tijd duchtig de fles aanspreekt krijgt levercirrose. Vrouwen die zware drinkers zijn, lopen een hoger risico dan mannen. Mensen met hepatitis B of hepatitis C, hebben meer kans op beschadiging van de lever als gevolg van alcohol.

Niet alle zware drinkers ontwikkelen levercirrose

Uit de literatuur blijkt dat ongeveer 1 op de 10 zware drinkers uiteindelijk cirrose ontwikkelt. Het neigt te ontstaan na 10 of meer jaren van zwaar drinken. Het is niet duidelijk waarom sommige mensen meer vatbaar zijn voor leverbeschadiging door fors alcoholgebruik. De vuistregel luidt: hoe zwaarder iemand drinkt, en hoe meer regelmatig hij drinkt, des te groter het risico op levercirrose. De schade van cirrose is gewoonlijk permanent en kan niet worden teruggedraaid.

Levercirrose symptomen

De symptomen van levercirrose variëren al naar gelang het stadium van de ziekte. In het beginstadium heeft de persoon vaak geen last van symptomen. Naarmate de ziekte verergert, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Een opgezette, vergrote lever en (vage) buikpijn-klachten.
• Verminderde eetlust.
• Gebrek aan energie (vermoeidheid).
  Gewichtsverlies of plotselinge gewichtstoename als symptoom van levercirrose / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
• Gewichtsverlies of plotselinge gewichtstoename.
• Kneuzingen.
• Vergeling van de huid of het wit van de ogen (geelzucht).
• Jeukende huid.
• Vasthouden van vocht (oedeem) en zwelling in de enkels, benen en buik (vaak een vroeg teken van levercirrose).
• Een bruine of oranje tint aan de urine.
• Licht gekleurde ontlasting.
• Uitgezette aders aan de buik (collaterale bloedvaten).
• Testisatrofie (verschrompeling van de weefsels in de teelballen ofwel het slinken van de teelballen).
• Kleine 'spinvormige' bloedvaatjes op de huid (spider naevi).
• Slokdarmvarices (aders langs de slokdarm zijn gestuwd).
• Verwardheid, desoriëntatie, de persoonlijkheid verandert.
• Bloed in de ontlasting.
  Terry's nagels / Bron: Hojasmuertas, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Misselijkheid en braken (overgeven).
• Koorts;
• Terry's nagels of Terry's nails: hierbij zijn alle nagels voor een groot deel wit verkleurd zijn met een rode, of roze, of bruine rand aan het eind van de nagel;
• Witte vlekjes op de nagel (leukonychia);
• Trommelstokvingers;
• Rode kleurverandering van de handpalm (erythema palmare).

Complicaties

Veel voorkomende complicaties

De volgende mogelijke complicaties kunnen zich voordoen:

• Portale hypertentie: een te hoge bloeddruk in de poortader.
• Ascites (buikwaterzucht of waterbuik): het aanwezig zijn van vocht in de buik.
• Encephalopatie: verminderde hersenfunctie, wat verward denken en andere mentale veranderingen tot gevolg kan hebben.
• oesophagusvarices (slokdarmvarices): gezwollen spataderen in de wand van de slokdarm.
• Het hepatopulmonale syndroom: verwijding van de bloedvaten in de longen en veranderingen in de bloedsomloop.

Overige complicaties levercirrose

Andere ernstige complicaties van levercirrose kunnen zijn:

• Nierfalen.
• Minder zuurstof in het bloed.
• Diabetes.
• Veranderingen in het bloedbeeld.
• Verhoogd risico op infecties.
• Overmatige bloeden en blauwe plekken.
• Borstvorming (gynaecomastie) bij mannen.
• Premature menopauze.
• Verlies van spiermassa en spierkrampen (bijvoorbeeld beenkrampen).

Levercirrose stadia

Er worden drie stadia van levercirrose onderscheiden:

Stadium A of stadium 1

Dit is het beginstadium. In principe is dit nog omkeerbaar. De littekenvorming kan langzaam minder worden als de achterliggende oorzaak van de leverziekte wordt weggenomen.

Stadium B of stadium 2

Dit is ernstiger en dit stadium is niet omkeerbaar. De lever is bij gevorderde levercirrose onvoldoende in staat om het aangetaste deel te compenseren, het kan zijn functie niet meer naar behoren uitvoeren.

Stadium C of stadium 3

Dit is zeer ernstig en het ziekteproces is onomkeerbaar. De lever is te veel aangetast en verliest daardoor zijn functie. Een levertransplantatie is vaak nog de enige mogelijke behandeling en de enige kans op genezing.

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk onderzoek

Op grond van de symptomen, het lichamelijk onderzoek en de anamnese, waarbij ook risicofactoren als alcoholmisbruik in aanmerking worden genomen, wordt vaak de diagnose gesteld. Bij het lichamelijk kan de arts een kleine, stevige lever voelen en soms zijne er ook kleine knobbeltjes op het oppervlak van de lever voelbaar. De resultaten van leverfunctietests zijn vaak normaal. Dit komt doordat de lever een enorme reservecapaciteit heeft.

Beeldvormende onderzoek

Beeldvormend onderzoek in de vorm van echografie of computertomografie (CT-scan) kan aantonen dat de lever is geslonken of een afwijkend, op levercirrose wijzend patroon heeft. Er kan aanvullend een leverscintigrafie worden verricht. Dit is een nucleair onderzoek, waarmee het functioneren van de lever kan worden beoordeeld en een afwijking in de lever kan worden vastgesteld.

Leverbiopsie

De diagnose levercirrose kan worden bevestigd middels een leverbiopsie. Hierbij wordt een weefselmonster van de lever afgenomen voor microscopisch onderzoek.

Levercirrose differentiaal diagnose

Differentiaal diagnostisch komen onder meer de volgende aandoeningen en ziekten in aanmerking:

• constrictieve pericarditis, een weinig voorkomende aandoening die kan voorkomen als het hartzakje of pericard langere tijd geïnfecteerd is;
• nodulaire regeneratieve hyperplasie (NRH) van de lever, een ernstige en potentieel dodelijke aandoening;
• obstructie onderste holle ader (vena cava inferior) of leverader (vena hepatica) door tumorgroei;
• sarcoïdose, een auto-immuunziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam;
• schistosomiasis, ook bekend als bilharzia, een ziekte die wordt veroorzaakt door parasitaire wormen in zoet water;
• syndroom van Budd-Chiari, een zeldzame aandoening die ontstaat doordat bloedstolsels de grote afvoerende leveraders geheel of gedeeltelijk afsluiten;
• trombose van de poortader (vena portae trombose); en
• vitamine A vergiftiging, arseen-vergiftiging, en vinylchloride toxiciteit.

Levercirrose behandeling

Medische behandeling en leefstijl

Een levercirrose heeft slechts een geringe kans op herstel. Er zijn behandelingen beschikbaar die de voortgang van het ziekteproces een halt toe kunnen roepen of kunnen vertragen en complicaties kunnen verminderen. De behandeling hangt af van de oorzaak van levercirrose. Zo moet de persoon die levercirrose heeft ontwikkeld ten gevolge van alcoholmisbruik, volledig stoppen met het drinken van alcohol. Dit is in feite de belangrijkste en ook enige grondige maatregel bij een patiënt die te veel alcohol gebruikt. Als hij erin slaagt abstinent te blijven, zal de levensverwachting verbeteren. Bij een persoon die hepatitis heeft, kan de arts steroïden of andere middelen voorschrijven. In ernstige gevallen kan levertransplantatie worden overwogen.

Levercirrose en voeding

Voorts is het verstandig aandacht te besteden aan het verbeteren of handhaven van de voedingstoestand en goede voeding. Patiënten met levercirrose kunnen ondervoed raken doordat ze te weinig eten als gevolg van gebrek aan eetlust, misselijkheid of een vol gevoel, door onvoldoende variatie in voedingsstoffen of door diarree (waarbij de darmen minder voedingsstoffen opnemen). Het kan ook zijn dat de lever minder voedingsstoffen krijgt aangevoerd en/of dat de lever voedingsstoffen niet goed kan omzetten en opslaan. Teneinde ondervoeding tegen te gaan, kun je extra koolhydraten en eiwitten gebruiken. Verder zijn voldoende vet, vitaminen en mineralen (eventueel aangevuld via supplementen) onmisbaar in je dagelijkse voeding. Als ondersteuning van je dieet, kan begeleiding van een diëtiste raadzaam zijn.

Prognose

Levercirrose kan niet worden genezen en het is daarom belangrijk om in een zo vroeg mogelijk stadium deze ziekte een halt toe te roepen. Het is veelal een progressief verlopende aandoening. Bij een patiënt die in een vroeg stadium van levercirrose radicaal stopt met het gebruik van alcohol, ontstaat mogelijk geen nieuw littekenweefsel, doch reeds gevormd littekenweefsel blijft aanwezig. In geval van ernstige complicaties zijn, zoals bloedbraken, vochtophoping in de buikholte of hersenfunctiestoornissen, is de prognose in de regel ongunstiger.

Levercirrose voorkomen

Er zijn verschillende manieren om het risico op het ontwikkelen van levercirrose te verminderen:

• Matig alcoholgebruik (tot 3 glazen per dag voor mannen, tot 2 glazen per dag voor vrouwen);
• Vermijd risicovol seksueel gedrag zoals onbeschermd seksueel contact met wisselende partners;
• Wees voorzichtig rond synthetische chemische stoffen, zoals schoonmaakmiddelen en pesticiden;
• Vaccinatie tegen hepatitis B;
• Eet een evenwichtig, vetarm dieet.

Lees verder

• Leverontsteking: symptomen en behandeling hepatitis A,B,C,D
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Leververvetting: symptomen vette lever of vervette lever
• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Frisdrank ongezond: frisdrank leidt tot een vervette lever