Primaire slaapstoornis (insomnia/slapeloosheid)

De primaire slaapstoornis (insomnia) is een aandoening waar vrij veel mensen mee te kampen hebben. Centraal staan slaapproblemen zoals slapeloosheid, moeite met doorslapen en moeite met inslapen. Deze slaapklachten veroorzaken ook problemen in het dagelijks functioneren overdag. De primaire slaapstoornis kan onder andere behandeld worden met medicatie, cognitieve gedragstherapie en neurofeedback training.

Primaire slaapstoornis

De primaire slaapstoornis, ook wel primaire insomnia genoemd, heeft de laatste tijd veel aandacht gekregen omdat het een groeiend en complex probleem is. Slapeloosheid is een stoornis die niet altijd herkend wordt en hierdoor dikwijls ondergediagnosticeerd is. Dat is zeer spijtig want geschat wordt dat circa 10 tot 20% van de mensen aangeeft last van slapeloosheid te hebben en dikwijls de bijbehorende beperking van het functioneren overdag te ervaren. De primaire slaapstoornis lijkt vaker bij vrouwen voor te komen en neemt toe met de leeftijd.


Opvallend is het verschil tussen wat mensen ervaren aan slaapklachten en objectieve metingen van de slaap (polysomnografische slaapmetingen). Men denkt vaak dat er meer afwijkingen te zien zijn op de polysomnografische metingen dan er werkelijk te zien zijn. In sommige gevallen is er zelfs een complete afwezigheid van objectieve afwijkingen in contrast met de subjectieve rapportages van de persoon met slaaproblemen. Dit wordt ook wel paradoxale insomnia genoemd.

De factoren die het meest bijdragen aan de klinische significantie van de aandoening zijn de ernst, frequentie, duur en de gevolgen voor het dagelijks functioneren. Met name de frequentie en duur van de klachten bepalen de ernst van de slaapstoornis. Over het algemeen wordt van een primaire slaapstoornis gesproken wanneer men minstens drie maal in de week last van slapeloosheid heeft.

Slaapproblemen worden dikwijls getriggerd door voorbijgaande stressfactoren zoals belangrijke werkbesprekingen en problemen in de relationele sfeer. De slaapproblemen gaan over het algemeen weer over wanneer de stressors verdwenen zijn of wanneer de persoon in kwestie zich effectief aangepast heeft aan de stressor.

Hersenactiviteit en slaapproblemen

Mensen met klachten van slapeloosheid verschillen op diverse gebieden van mensen zonder slapeloosheidklachten. Zo vertonen mensen met slapeloosheid verhoogde niveaus van betagolven in de hersenen tijdens het in slaap vallen. Hiernaast vertonen zij eveneens een lager niveau van alfagolven in de hersenen overdag en tijdens het in slaap vallen. Bij het in slaap vallen is er geen sterke afname in alfagolven te zien zoals bij mensen zonder slaapproblemen. Wat betreft andere hersengolven zijn er ook afwijkingen aan te wijzen.

Samengevat lijken mensen met slapeloosheid een slaappatroon te hebben dat tegenovergesteld is aan het slaappatroon van normale slapers. De mensen met slapeloosheid klachten lijken in een verhoogde staat van alertheid te verkeren tijdens de slaap.

Behandelen primaire slaapstoornis

Medicatie, met name hynotica en benzodiazepines, kan helpen bij mensen met kortdurende slapeloosheidklachten. Wanneer er echter sprake is van chronische slapeloosheid lijkt cognitieve gedragstherapie de voorkeur te genieten. Hierbij wordt aandacht besteed aan inefficiënte slaaphygiëne, aangeleerde stress en disfunctionele gedachtenschema's. Na acht weken behandeling is er sprake van een zowel subjectieve als objectieve verbetering van de slaapklachten. Er bestaat echter ook een groep mensen bij wie deze aanpak niet werkt en voor wie een alternatieve behandeling noodzakelijk is

Neurofeedback training

Neurofeedback trainig is een relatief jonge behandelmethode waarbij men de hersengolfactiviteit in kaart brengt. Het idee is dat men doordat men ziet wat de hersengolven doen de hersenactiviteit dusdanig kan veranderen dat men de hersengolven die verband houden met bepaalde klachten onderdrukt en de golven die de klachten verminderen juist de versterken. Hoewel er nog maar beperkt onderzoek uitgevoerd is naar neurofeedback training voor de primaire slaapstoornis zijn de resultaten veelbelovend.

Lees verder

• Slaapproblemen bij kinderen: in- en doorslaapproblemen
• Slaapproblemen bij kinderen: overmatig slapen (hypersomnie)
• Primaire hypersomnia