Borstvoeding: problemen met het toeschietreflex

Problemen rond het geven van borstvoeding worden vaak veroorzaakt door een niet goed werkend toeschietreflex. Vooral als je net begint met het geven van borstvoeding kan onwennigheid of schaamte vaak invloed hebben op het wel of niet slagen. Ook als je na een periode van alleen maar direct borstvoeding geven melk wilt afkolven, kan de productie ineens blokkeren. Hoe werkt het toeschietreflex precies en wat zijn mogelijke oplossingen als het niet goed functioneert?

Toeschietreflex

Borstvoeding geven is iets natuurlijks, het zit in je genen. Miljarden vrouwen hebben het gedaan. Toch is een goede begeleiding, geduld en vertrouwen onmisbaar voor het slagen ervan. Je kunt er tijdens je zwangerschap grote verwachtingen van hebben en toch is er een mogelijkheid dat het niet lukt. Vaak is een niet of slecht werkend toeschietreflex de oorzaak.

Tijdens de zwangerschap worden de melkkanalen in de borsten aangemaakt. Na de eerste maanden kan er al wat lichtgele vloeistof uitkomen, ‘colostrum’, de eerste dikke melk die de melkkieren aanmaken. Om elk melkkliertje zit een concentrisch spiertje. Als de baby geboren is en voor het eerst aangelegd wordt, wordt er een signaal verstuurd naar de hersenen. Dit zorgt ervoor dat het hormoon oxytocine in het bloed terecht komt, wat tot gevolg heeft dat de melkkliertjes in de borsten gaan samentrekken en de melk naar het reservoir achter de tepel wordt geduwd. Dit is het toeschietreflex, letterlijk ‘de spuitkracht van de borsten’. Het kan ervaren worden als een stekende pijn of tinteling of een gevoel van verlichting, maar er zijn ook vrouwen die helemaal niets voelen. Het oxytocine geeft tevens een tijdelijk loom gevoel tijdens het voeden. De natuur zorgt ervoor dat de moeder de rust voelt, die nodig is om te voeden.

Een goed werkend toeschietreflex is onmisbaar. Zonder TSR krijgt de baby alleen de voormelk en een kleine hoeveelheid melk dat aangemaakt worden tijdens het voeden. Dit bevat lang niet alle calorieën die het kindje nodig heeft en ook zal de melkproductie afnemen.

Makkelijk te beïnvloeden

Het opkomen van het toeschietreflex is een gevoelig proces, gedachten en gevoelens hebben er direct invloed op. Het toeschietreflex is namelijk niet alleen afhankelijk van het zuigen aan de tepel. Ook de gedachten aan je baby laten de melk toeschieten. Voor borstvoeding is ontspanning nodig. Het gevoelige systeem kan door allerlei emoties beïnvloed worden. Je schamen om met je borsten bloot te zitten, onbekendheid en angst voor het eerste toehappen, pijn tijdens het voeden, verdeelde aandacht voor je andere kinderen of kritiek van anderen maakt je onzeker en kan het toeschietreflex blokkeren. Omdat oxytocine gehinderd kan worden door spanning in je lichaam, kan het enige tijd duren voordat je baby echt kan gaan drinken. Ook later kunnen er allerlei oorzaken zijn van adrenaline door je lichaam. Bijvoorbeeld door stress of een gehaaste ochtend, je bent afgeleid doordat je met iemand in gesprek bent, je zit niet gemakkelijk of hebt het koud of bent dorstig. Ook kolven, na een periode van alleen maar direct borstvoeding geven, kan spanning geven en het resultaat: geen druppel melk komt er meer uit je borsten! Tenslotte heeft ook roken en een buitengewoon alcohol- en cafeïnegebruik invloed op het TSR.

Pavlov-reflex

Een hele goede oplossing voor het ‘toeschietprobleem’ geeft de bekende verloskundige Beatrijs Smulders in het boek ‘Veilig door de kraamtijd’. Zij raadt vrouwen aan een ‘Pavlov-reflex’ te creëren. Het gaat om het aanwennen van een vast borstvoedingsritueel voor en tijdens het voeden, dat zorgt voor rust en vertrouwen. Vooral in de eerste periode van het geven van borstvoeding is het belangrijk vaste terugkerende gewoontes aan te houden, omdat het toeschietreflex dan nog makkelijk beïnvloed kan worden.

Een paar voorbeelden:

• Drink vijf minuten voor het voeden een vol glas water en zorg ervoor dat er voldoende vocht klaarstaat voor tijdens het drinken.
• Zorg ervoor dat je niet gestoord kunt worden: deur dicht, telefoon uit.
• Zorg voor een rustige omgeving, bij voorkeur de slaapkamer. Ga niet voeden achter de computer of in gesprek met anderen.
• Zorg ervoor dat de kamer waar je voedt, verwarmt is.
• Zet je lievelingscd op en probeer helemaal te ontspannen.
• Wrijf voor het voeden even over je tepels. Dit wekt het toeschietreflex al een beetje op en kan ervoor zorgen dat het toeschietreflex sneller opkomt.
• Doe een rustige ademhalingsoefening en laat je schouders zakken.
• Leg je baby aan en probeer optimaal te genieten van het voeden.

Ook als je niet thuis voedt, kun je bepaalde rituelen aanhouden. Door steeds in je eigen ‘borstvoedingssfeer’ te komen, leert je lichaam dit te koppelen aan het voeden en schiet de melk vanzelf toe. Hoe langer je borstvoeding geeft, hoe makkelijker het toeschietreflex opgewekt zal worden en kun je ook makkelijker voeden in het openbaar of tegelijk in gesprek met anderen.

Andere tips

Als je zonder je baby melk afkolft, kan het lang duren voordat het toeschietreflex optreedt. Ook een andere omgeving (onbekende ruimte op je werk), mensen die in en uitlopen en de spanning of er wel voldoende melk beschikbaar is, kunnen gelijk invloed uitoefenen. Blijf dan ook rustig!

• Was je handen voor het kolven.
• Drink een glas water.
• Zorg voor een goede houding en een rustige omgeving.
• Houd je baby als mogelijk en anders een foto in de buurt.
• Zorg voor een aangename omgevingstemperatuur.
• Masseer vóór het kolven je borsten in de richting van de tepel of gebruik warme kompressen.
• Zorg voor een doek, dekentje of kledingstuk van je baby met zijn of haar geur.

Oxytocine neusspray

Als het toeschietreflex ondanks allerlei pogingen, te lang op zich laat wachten of helemaal niet meer komt, is het mogelijk een neusspray te gebruiken. Deze spray bevat het hormoon oxytocine, dat het TSR opwekt. Vraag er naar bij je huisarts of apotheker.

Een pijnlijk toeschietreflex

Het is ook mogelijk, (erge) pijn te ervaren samen met het opkomen van het toeschietreflex. Vooral tijdens de eerste dagen als de borsten flink gespannen zijn, kan dit als heel vervelend worden ervaren. Probeer toch te ontspannen. Andere tips zijn:

• Warmte zorgt ervoor dat de melk gaat stromen. Voor het voeden kun je je borsten in warm water houden, bijvoorbeeld onder de douche of boven de wastafel. Daarna aanleggen en het voeden gaat beter. Je kunt ook warme kompressen op je borsten leggen, voordat je gaat voeden.
• Kou zorgt er juist weer voor dat de melkproductie wat wordt afgeremd. Dus na het voeden kun je ijskoude washandjes of ijs in een washandje op je borsten leggen. Koolbladeren hebben hetzelfde effect.
• Draag een goede ondersteunende bh die niet afknelt en zorg voor een goede hygiëne.
• Laat de eerste melk eerst wegstromen of kolf af met de hand. Dit zorgt er ook voor dat je baby de hoeveelheid ook aan kan. Niet te veel, anders verhoog je je productie.