Lillo, van fort tot favoriete bestemming eendagstoeristen

Zin in een mix van cultuur en natuur? Begeef je dan naar Lillo in de Antwerpse haven en bezoek het oude fort, het pittoreske dorpscentrum, de mooie kerk, het Poldermuseum en het getijdenhaventje. Genoeg gezien? Geniet van het uitzicht op de overkant met het spookdorp Doel en waai eens lekker uit. Ga daarna terug naar het centrum en eet een hapje in een van de vele horecazaken die het minidorpje rijk is. Tijdens de zomermaanden kan je genieten van Lillo Boekendorp en van de voorbijvarende schepen. Lillo bevindt zich op zo'n vijftien kilometer van het centrum van Antwerpen. Om naar Lillo te gaan, neem je de havenweg (A 12) en daarna de afrit Doel, tolweg, Liefkenshoektunnel. Sla af voor de Liefkenshoektunnel, richting Lillo. Je komt uit in een piepklein dorpje met dito haventje. De tijd lijkt er wel te hebben stilgestaan. Plaats je auto op de ruime parking naast het douanekantoor en loop naar het centrum van het dorp.

Berendrecht - Zandvliet - Lillo

Fort Lillo

Lillo is eigenlijk geen op zichzelf staand dorp. Het maakt deel uit van de stad Antwerpen. Samen met BErendrecht en ZAndvliet vormt het het vroegere district Bezali, nu Berendrecht - Zandvliet - Lillo. Lillo, beter bekend als Fort Lillo of Lillo-Fort is slechts een klein deel van het eigenlijke Lillo. De rest van het dorp is verdwenen, in 1958 opgeofferd voor de uitbreiding van de haven.

Lindelo of Linlo

De allereerste gekende benaming "Lindelo" of "Linlo" kwam voor rond 840. De naam werd ontleend aan de plaats waar de eerste hoeve stond, op een hoger gelegen grond. Lindelo ter hoeve, afgekort Linlo. Later werd het "Lilloo" en daarna dus "Lillo".

Van vestingwerk tot beschermd monument

Rond 1650 beheersten Fort Lillo en Fort Liefkenshoek het scheepvaartverkeer van en naar Antwerpen. Deze fiscale barrières in de Schelde waren nadelig voor de handelspositie van Antwerpen en mede daardoor kon de haven van Amsterdam zo spectaculair groeien. In 1894, na in Franse, Oostenrijkse en Nederlandse handen te zijn geweest, werd Lillo als vestingwerk buiten gebruik gesteld. In 1981 werd het beschermd monument.

Een bezoekje aan Lillo

Sint-Benedictuskerk

Groot is Lillo niet, dus je bent snel rond. Midden in het dorp staat een mooie neogotische kerk uit de 19de eeuw, 1847 om precies te zijn, met op de toren een neoclassicistisch fronton. Ze werd later gerestaureerd wat de stad Antwerpen veel centjes kostte. Huwelijken en dopen worden er nu geregeld gevierd. Op de plaats van deze Sint-Benedictuskerk stond vroeger een gereformeerde kerk.

Louwke

Op het centrale plein staat een standbeeld van een oud vrouwtje. Het zou gaan om "Louwke van 't Licht", die vroeger in Berendrecht woonde. Louwke bediende in het haventje Frederik het seinlicht dat de schippers op de Schelde moest leiden. Het beeld is bedoeld als monument voor de gesneuvelden van beide wereldoorlogen.

Kazerneplein

De kazerne uit 1870 werd in 2005 omgebouwd tot appartementen. Napoleon wou van Antwerpen een "pistool maken gericht op Engeland". De kazerne en het kruitmagazijn zijn hier nog overblijfselen van. Het kruitmagazijn diende vroeger als opslagplaats voor vijftig ton buskruit. De muren zijn er drie meter dik. Het voormalig gemeentehuis werd gerestaureerd en omgedoopt tot Landshuis. Er zijn regelmatig exposities en culturele evenementen.

Getijdenhaven

In het haventje van Lillo liggen jachten en boten, maar aangezien het om een getijdenhaventje gaat, vallen deze met laag water droog. Na gekuierd te hebben door het kleine dorpje, kan men een hapje of een drankje nuttigen op één van de vele terrasjes en een wandelingetje maken op de dijk.

Commandeurshuis en Poldermuseum

Poldermuseum

Naast het Landshuis bevinden zich het Commandeurshuis en het Poldermuseum. Dit museum, dat officieel werd geopend in 1963, is gehuisvest in een voormalige beschuitenbakkerij. Getuige daarvan is nog de oorspronkelijke oven. Men kan er verder kennismaken met het verdwenen verleden van de polder. Men ziet er onder andere een oud klasje, een bakkerij en vele voorwerpen die destijds door de boeren gebruikt werden. Ook voorwerpen uit de verdwenen polderdorpen Wilmarsdonk en Oorderen kregen een plaatsje in de meer dan dertig zalen van het Poldermuseum. In 2017 onderging het Poldermuseum een grondige renovatie.

Grote Klos

Om de werking van het Poldermuseum te financieren, bracht brouwerij CyDraLe in samenwerking met het Poldermuseum in 2019 een nieuw bier op de markt. Het bier met een alcoholpercentage van toch wel 10,5% kreeg de naam Grote Klos en heeft op zijn etiket een tekening van de hand van Albert De Vree. Grote Klos was de bijnaam van ene Petrus Johannes Van Uffelen, geboren in 1881 in Zandvliet. Deze man verkocht klosjes garen, was duivelbezweerder en aflezer. Voor zijn brouwsels gebruikte hij verschillende kruiden. Een deel van deze kruiden zitten in het nieuwe bier van Lillo: ruwe berk, grote brandnetel, duizendguldenkruid, duivelsklauw, grote engelwortel, heermoes, kamille, maretak en salie. Het bier is te koop in het Poldermuseum en in diverse winkels in de Polderdorpen.

Lillo boekendorp

In juli en augustus tovert Lillo zich om tot boekendorp. Eenmaal per maand, telkens op zondag, is er dan een grote boekenverkoop langs de wandelpaden van het Kazerneplein. Meters en meters boeken liggen op je te wachten, van kookboeken tot kinderboeken over reisboeken, hobbyboeken en natuurlijk romans. Op het schrijverspodium dragen auteurs voor uit eigen werk. In het Landshuis en de Sint-Benedictuskerk zijn tentoonstellingen van schilderijen en kalligrafie. Zelf een standje huren kan natuurlijk ook.

Ruilbibliotheek

Lillo heeft wel iets met boeken. Het dorpje bezat immers ook een ruilbibliotheek, in het leven geroepen door de Stichting Hendrik Conscience en beheerd door Mevrouw Antoinette Pecher. In de ruilbibliotheek bracht je een gelezen boek binnen en ging je terug naar buiten met een ander boek naar keuze. De ruilbibliotheek vond je in de Tolhuisstraat, op het nummer 15. In 2017 sloot de ruilbibliotheek echter haar deuren en kwam er een einde aan dit sympathieke initiatief. Mevrouw Pecher zelf overleed in juni 2019.

Havencentrum

In het Havencentrum kan je de interactieve tentoonstelling over haven en transportwereld bezoeken. In de maritieme tuin van het Havencentrum pronkt de reddingsboot Vagant 2. Deze reddingssloep werd ingezet voor de windparkplatforms in de Noordzee. Naast de Vagant 2 komen er ook nog nieuwe zeeboeien, containervitrines, een containerklas, scheepsmotoren en een echte "blauwe steen" (arduinen boord van de Scheldekaaien). In de nieuwe klascontainer komen de betonnen Scheldemaquette en de scheepsmotor.

De Eenhoorn

Op de Scheldelaan staat een witte molen. Hij dateert uit 1735. Eerst stond deze molen in Lillo-Kruisweg. Dit deel van Lillo moest wijken voor de havenuitbreiding en de molen werd steen voor steen afgebroken en terug opgebouwd op de Scheldelaan. In 1990 werd hij zwaar beschadigd door een storm en pas tien jaar later terug gerestaureerd. De Eenhoorn heeft spijtig genoeg jaren stilgelegen, meer bepaald sinds 1966. In 2015 ging molenaar Frans Brouwers (69) zich terug om de witte molen bekommeren. Er werd een moerbalk vervangen en ook de vloer werd gerestaureerd. Vanaf september 2015 is de molen terug in gereedheid gebracht en wordt er weer graan gemalen. Geen graan voor menselijke consumptie, wel voor veevoeders.

Ganzenrijden en kindergansrijden

Zoals in elk polderdorp is er ook in Lillo een ganzenrijderstraditie. De volwassen mannen strijden er ieder jaar mee om een Koningskroon. Maar ook kinderen en vrouwen doen gretig mee aan de traditie. Zo is er ieder jaar op het Kazerneplein een middagje kindergansrijden. Kinderen van de leden van de Ware Gans ruilen wel het paard in voor een fiets. Toch is het niet minder serieus. Ook zij gaan voor de koningskroon! Na de kinderen zijn de vrouwen aan de beurt. Ook zij berijden een stalen ros. De inschrijvingen voor deze activiteiten gebeuren de dag zelf.

Nostalgie: veerdienst Lillo - Doel en nieuwe waterbuslijn Lillo - Fort Liefkenshoek

Van Pasen tot eind augustus was er tot in 2015 een gratis veerpont tussen Lillo en Doel. Op zondag, op feestdagen en op brugdagen voor of na een feestdag kon men lekker uitwaaien op de Schelde. Door het steeds toenemende vaarverkeer sprak men al jaren over het afschaffen van het veer. In 2016 was deze afschaffing een feit, ondanks het feit dat de veerpont voor vele toeristen in Doel en Lillo zorgde. Je kan nu dus alleen nog maar naar het spookdorp Doel kijken van op de oever. Soms wordt de veerpont nog eens ingelegd, voor speciale gelegenheden en op vraag van de omwoners. Ter gelegenheid van de Scheldewijding in augustus bijvoorbeeld mag het veerpont nog eens uitvaren voor een dag. De veerpont werd vanaf 21 juni 2019 vervangen door een verbinding van de waterbus tussen Lillo en Fort Liefkenshoek. Deze nieuwe waterlijn moet het toerisme in Lillo opnieuw aanzwengelen.

Weetjes over Lillo

• Het dorp werd bijna tweemaal van de kaart geveegd in de loop der tijden. Een eerste maal in 1584 toen Alexander Farnese de sluis en de dijken liet opblazen. Het dorp liep onder water en het duurde tot 1651 voor er terug activiteit was. De tweede maal was in 1831 toen België streed voor zijn onafhankelijkheid van de Nederlanden en het dorp weer onder water werd gezet. Gedurende zestien jaar moesten de inwoners van Lillo in hutten wonen, op een plaats die nog steeds "strooien dorp" wordt genoemd.
• Het Scheldedorpje Lillo werd mede daardoor pas onafhankelijk 9 jaar na de rest van België. Toen pas verdween de laatste Nederlandse vlag. Lillo heeft in die tijd zijn onafhankelijkheid niet gevierd. Dus deden ze dat in 2010 op ludieke wijze. Het pissijn naast het oude kruitmagazijn werd in ere hersteld. Het werd opgeblonken, op zijn oorspronkelijke plaats gezet en feestelijk ingehuldigd.
• In Zeeuws-Vlaanderen kent men het gezegde "van Lillo komen". Dit betekent dat men zich dom houdt. Men denkt dat dit gezegde ontstaan is omdat Lillo zo afgelegen lag in het havengebied en de inwoners dus dom bleven en niet op de hoogte waren van de laatste maatschappelijke ontwikkelingen.
• De inwoners van Lillo hebben de bijnaam Krabbenvangers. Zij zochten vroeger Scheldekrabben die ze daarna kookten en verkochten.

De toekomst van Fort Lillo

Wie Lillo-Fort nog in zijn huidige vorm wil aanschouwen, zal zich moeten haasten. Er liggen immers plannen op tafel voor het ombouwen van het dorpje. Er zouden opnieuw dijken worden aangelegd in de vorm van een ster, wat de vorm van het fort zou moeten accentueren. Het haventje zou worden gedempt en terug worden aangelegd buiten de nieuwe, nog aan te leggen Sigmadijk. Naast de nieuwe haven zou een loodsgebouw komen met horecazaak op de gelijkvloerse verdieping en een panoramisch zicht op Schelde en dorp. De auto's zouden buiten het autovrije dorp moeten geparkeerd worden en men zou naar het dorp moeten via twee passerellen. De geplande werken hadden rond 2011 klaar moeten zijn maar anno 2020 is er nog niet veel veranderd aan het minidorpje. Inwoners van Lillo zijn niet onverdeeld akkoord met dit plan. Het ontwerp van David Verhoestraete en Sofie Depauw heeft in december 2010 wel de vierjaarlijkse Prijs voor Architectuur gewonnen. Hiermee sleepten ze 5000 euro in de wacht.

Lillo walhalla voor Pokémonjagers!

Pokémonjagers

In de zomer van 2016 ontstond de hype van het Pokémonjagen. In het minuscule dorpje Lillo zaten niet minder dan twintig soorten Pokémons. Het dorp werd dus regelmatig overspoeld door Pokémonjagers. Op sommige dagen kon je in Lillo over de koppen lopen. Eind augustus 2016 werd er zelfs even een avondklok ingesteld zodat de inwoners van Lillo rustig zouden kunnen slapen! Anno 2020 komen er nog steeds Pokémonjagers van heinde en verre de rust van het vredige Lillo geregeld verstoren, want Lillo is echt wel een Pokemondorp.

Misverstand

De hele heisa rond Lillo zou begonnen zijn door een misverstand. In het begin van de zomer van 2016 werd er een bericht de wereld in gezonden als zouden er in Lille (bij Herentals) veel Pokémons te vinden zijn. Maar door een fout werd het Lillo en haastten alle mensen zich naar daar. Aangezien de hype van de Pokémons nog steeds niet over is, blijven de mensen op de rare wezentjes jagen in Lillo.

Lillo in een internationale thriller!

De Zuid-Afrikaanse schrijfster Chanette Paul schreef een thriller uit twee delen "Offerlam" en "Offerande" waarin Lillo een rol kreeg. Haar verhaal begint in Zuid-Afrika, neemt de lezer dan mee naar Congo en eindigt in België. In "Offerlam" spelen Brugge, Damme en Leuven een grote rol. In "Offerande" zijn het Leuven en Gent. En de ontknoping, die heeft te maken met, of all places ... Lillo! Vooral het kruitmagazijn maakte een grote indruk op de schrijfster. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat Pieter Aspe mee zou geschreven hebben aan de thrillers maar toen die paste, schreef Chanette Paul hem alleen.