Hoofdschimmel, tinea capitis: symptomen en behandeling

Hoofdschimmel of tinea capitis symptomen zijn afhankelijk van de soort schimmel en de specifieke afweerreactie van de patiënt. Hoofdschimmel, ook wel tinea capitis of ringworm genoemd, wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie op het behaarde hoofd, de wenkbrauwen en de wimpers. Hoofdschimmel komt vooral bij kinderen voor. Volwassenen worden zelden geïnfecteerd. De infectie kan zich op verschillende manieren manifesteren, variërend van een oppervlakkige schilfering van de hoofdhuid tot het ontstaan van kale plekken (alopecia) en diepe abcessen (kerion). Tinea capitis moet altijd systemisch worden behandeld met antischimmelpillen. Lokale middelen zoals antischimmel-shampoo kunnen wel toegevoegd worden aan de behandeling. De prognose varieert en is afhankelijk van de ernst van de schimmelinfectie, maar verbetert zodra een kind in de puberteit terechtkomt.

• Wat is hoofdschimmel?
• Besmetting
• Wie krijgen er last van?
• Oorzaak en ontstaan van een schimmelinfectie op het hoofd
• Infectie
• Verschillende schimmelsoorten
• Symptomen van hoofdschimmel
• Verschillende vormen hoofdschimmel
• Onderzoek en diagnose
• Microscopisch - en laboratoriumonderzoek
• Differentiële diagnose
• behandeling van tinea capitis
• Antischimmelkuur
• Andere maatregelen
• Prognose
• Preventie van ringworm van de hoofdhuid

Wat is hoofdschimmel?

Er worden verschillende benamingen gebruikt voor het ziektebeeld ‘tinea capitis’, zoals ‘ringworm’ en ‘hoofdschimmel’. Ringworm verwijst naar de cirkelvorm van de aangedane plekken op het hoofd. Schimmelinfecties kunnen op verschillende delen van de huid voorkomen. Tinea capitis is een ziekte die wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie op het behaarde hoofd, de wenkbrauwen en de wimpers. Een schimmelinfectie op het hoofd komt vooral bij kinderen voor. Vanaf de puberteit is de kans op besmetting zeer klein. Mogelijk hangt dit samen met opgebouwde immuniteit - ofschoon er geen levenslange immuniteit bestaat - of een veranderde samenstelling van de vetzuren op de huid. Het talg van volwassenen bevat een hogere vetzuurconcentratie bevat, wat een schimmelwerend effect heeft.

Besmetting

Tinea capitis is zeer besmettelijk. De schimmel verspreidt zich via de loslatende huidschilfertjes van mensen of dieren, die last hebben van een schimmelinfectie. De incubatieperiode is 10 dagen tot 3 weken.

Wie krijgen er last van?

Tinea capitis of hoofdschimmel wordt vooral bij kinderen gezien, zowel jongens als meisjes. Vanaf de puberteit is de kans op besmetting klein en dit komt waarschijnlijk als gevolg van een veranderde samenstelling van de vetzuren op de huid. Opgebouwde immuniteit speelt mogelijk ook een rol.

Oorzaak en ontstaan van een schimmelinfectie op het hoofd

Infectie

Iedereen komt in aanraking met huidschimmels, aangezien ze overal aanwezig zijn. Wanneer de schimmel de huid en haarzakjes binnendringt en zich uitbreidt, is er sprake van een infectie. Meestentijds beschermt de huid tegen infecties, maar wanneer de huid geïrriteerd is door veel wassen met zeep of shampoo kunnen beschermende vetzuren verdwijnen waardoor de kans op een schimmelinfectie toeneemt. Ouderen, patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) en mensen met verminderde weerstand zijn gevoeliger voor een schimmelinfectie.

Verschillende schimmelsoorten

Er worden verschillende soorten schimmelsoorten die klachten op het behaarde hoofd kunnen veroorzaken onderscheiden. Deze kunnen worden ingedeeld in twee groepen:

• Ectothrix-infecties: schimmels die aan de buitenkant van de haarschacht blijven en in het haarzakje; de sporen bevinden zich op het haar. Dit leidt na verloop van tijd tot vernietiging van het haarzakje, waardoor de haren brozer worden en afbreken.
• Endothrix-infecties: schimmels die de haarschacht ingroeien; de schimmels bevinden zich binnen in de haar.

Hoofdschimmel wordt veroorzaakt door de schimmelsoorten die behoren tot de geslachten Microsporum en Trichophyton, afkomstig van mens (antropofiel), dieren (zoöfiel) of grond (geofiel). Antropofiele schimmelinfectie zijn besmettelijker dan zoöfiele schimmelinfectie. Zoöfiele schimmelinfecties hebben op hun beurt vaker de neiging te gaan ontsteken.

Symptomen van hoofdschimmel

De symptomen zijn afhankelijk van de soort schimmel en de specifieke afweerreactie van de patiënt. Er zijn inflammatoire en niet-inflammatoire en diepe en oppervlakkige vormen van hoofdschimmel. Bij een bepaalde inflammatoire vorm kunnen er zelfs kleine, gele, schotelvormige, samenvloeiende korsten ontstaan. Hoofdschimmel gaat vaak gepaard met jeuk en soms met kaalheid (alopecia), doordat de haren boven de huid afbreken. Er kan op de behaarde hoofdhuid droge schilfering optreden, wat een op roos gelijkend beeld geeft (zie foto bovenaan het artikel). Hoofdschimmel kan tevens gladde, kale plekken veroorzaken. Soms zijn puistjes zichtbaar. In het overgrote deel van de gevallen gaat het om een oppervlakkige infectie.

Verschillende vormen hoofdschimmel

De infectie kan zich op verschillende manieren manifesteren, variërend van een oppervlakkige schilfering van de hoofdhuid tot het ontstaan van kale plekken (alopecia) en diepe abcessen (kerion). De zes belangrijkste vormen zijn:

Onderzoek en diagnose

Microscopisch - en laboratoriumonderzoek

Diagnostiek vindt plaats op klinisch beeld, microscopisch onderzoek, aangevuld met laboratoriumonderzoek. Er wordt bij vermoeden van hoofdschimmel altijd een Wood's lamp onderzoek uitgevoerd. De schimmels zullen in verschillende kleuren oplichten (fluorescentie); een negatieve uitslag sluit echter een schimmelinfectie niet uit. Voorts zal bij patiënten een kweek van de schimmel worden verricht om de diagnose te bevestigen en vast te stellen om welke schimmel het gaat. Om dit onderzoek uit te kunnen voeren zal de huisarts of de dermatoloog enkele haren en huidschilfers afnemen. Het wegnemen van een stukje weefsel voor microscopisch onderzoek (biopsie) is zelden nodig.

Differentiële diagnose

Er zijn een aantal aandoeningen die veel gelijkenis kunnen vertonen met tinea capitis, waaronder:

• alopecia areata;
• atopisch eczeem;
• bijwerkingen van medicijnen;
• id-reactie (auto-eczeem, een eczeemachtige uitslag van de huid als reactie op een andere ontsteking elders op de huid);
• impetigo of krentenbaard;
• pediatrische syfilis;
• plaque psoriasis;
• pustuleuze psoriasis;
• subacute cutane lupus erythematosus (SCLE)
• trichotillomanie (dwangmatig haren trekken).

behandeling van tinea capitis

Antischimmelkuur

Een schimmelinfecties op het behaarde hoofd dient in alle gevallen zo snel mogelijk te worden behandeld, teneinde besmetting van anderen in te perken en om mogelijke blijvende kaalheid te voorkomen. De behandeling van hoofdschimmel bestaat uit een antischimmelkuur. Welk type geneesmiddel gekozen wordt, is mede afhankelijk van de soort schimmel die is aangetroffen. Verder wordt dagelijks wassen met een antischimmel shampoo aangeraden om verspreiding van schimmelsporen te voorkomen. Het kan een aantal maanden duren voordat er weer haargroei optreedt op de aangedane plekken.

Andere maatregelen

Andere familieleden en huisdieren moeten worden onderzocht en zo nodig meebehandeld. Dit zal helpen om herbesmetting te voorkomen. Het worden aangeraden om geen handdoeken, kammen, hoeden, of andere persoonlijke items met andere familieleden te delen. Je kunt kammen en borstels van de besmette persoon steriliseren door ze een tijdje in bleekwater te leggen.

Prognose

Ringworm geneest heel langzaam. Het kan meer dan een maand duren voordat er enige verbetering zichtbaar is. Wees geduldig en blijf trouw alle medicijnen nemen zoals voorgeschreven. Mogelijk zal de arts na vier tot zes weken de hoofdhuid willen controleren om te zorgen dat de infectie geneest.

Hoofdschimmel is hardnekkig. Het is moeilijk om er van te genezen. Het is ook mogelijk dat het weer terugkomt. Recidieven stoppen echter vaak in de puberteit. Langetermijngevolgen zijn mogelijk kale plekken of littekens.

Preventie van ringworm van de hoofdhuid

Aangezien vooral kinderen vatbaar zijn voor hoofdschimmel, is het belangrijk om kinderen in te lichten over de risico's van het delen van haarborstels en andere persoonlijke items, zoals handdoeken. Regelmatig wassen, handen wassen, en andere normale hygiënische maatregelen kunnen helpen bij het voorkomen van de verspreiding van de infectie.

Lees verder

• Voetschimmel (tinea pedis): symptomen, oorzaak & behandeling
• Schimmelnagels behandelen: wat te doen aan kalknagels?
• Hoofdroos: behandeling (anti-roosshampoo) en symptomen
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Korstjes op hoofdhuid met schilfers en jeuk: oorzaken