Onrechtmatige daad

Één van de belangrijkste bronnen van verbintenissenrecht is de onrechtmatige daad. De onrechtmatige daad is een veel voorkomend juridisch verschijnsel. Iedereen komt er minstens een keer mee in aanraking in de vorm als dader of als benadeelde. Een vordering op grond van een onrechtmatige daad wordt bij de civiele rechter in gesteld, met als doel schadevergoeding.

Wanneer is een daad onrechtmatig?

De gevallen wanneer een daad onrechtmatig is, zijn genoemd in 6:162 lid 2 BW. Let hier bij op dat onder 'daad' ook nalaten valt. Niet alleen 'doen' kan dus tot een onrechtmatige daad leiden.
Als onrechtmatige daad kan worden aangemerkt:

• Inbreuk op een recht, of
• Een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht, of
• Een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt

Een daad kan mogelijk onder meer dan één van deze rubrieken vallen, maar voor een vordering is één rubriek voldoende.

Inbreuk op een recht

Het begrip inbreuk op een recht kunnen we als volgt invullen.
De rechten waar inbreuk op gemaakt kan worden zijn:

1. Persoonlijkheidsrechten: vrijheid, eer, privacy, recht op leven, lichamelijke integriteit, etc.
2. Absolute rechten: eigendom, rechten op voortbrengselen van de geest, beperkte rechten
3. Rechten van de huurder en pachter

Bij 'inbreuk' kunt u denken aan het verrichten van daden die alleen de rechthebbende mag verrichten (bv. negeren auteursrecht) of het belemmeren van de rechthebbende in beschikking, gebruik of genot (bv. beschadigingen van een huis).
Let op: vorderingsrechten vallen niet onder de beschermde rechten. Indien u een vordering heeft op een ander in de zin van geldlening en de ander weigert/verzuimt te betalen, dan levert dit 'wanprestatie' op en geen onrechtmatige daad.

Een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht

Iedereen in Nederland moet zich aan de wetten houden zoals die in het wetboek staan, maar ook aan alle andere algemeen verbindende wettelijke voorschriften zoals gemeentelijke verordeningen. Het niet naleven van deze regels is een strijd met de wettelijke plicht en indien een ander daar schade door lijdt kan deze op grond van de onrechtmatige daad schadevergoeding vorderen van de dader.

Een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt

Zonder enige twijfel is dit de meest brede rubriek en voor de praktijk de meest belangrijke. De reden hier voor is dat het aan de omstandigheden van het geval ligt. We zouden de rubriek ook in de kern kunnen samenvatten als 'zorgvuldigheid'. Indien je niet zorgvuldig bent geweest en er ontstaat schade, dan val je onder deze rubriek. Verschaffen van misleidende informatie of gevaarzetting door een gat in de weg te maken en niet veilig afzetten met lint vallen zijn enkele voorbeelden.

Rechtvaardigingsgronden

De onrechtmatigheid van een gedraging die onder één of meer van de rubrieken valt kan weg genomen worden door de aanwezigheid van een omstandigheid, die zijn handeling/daad rechtvaardigt, ook wel een rechtvaardigingsgrond.