Alvleesklierkanker: symptomen, oorzaken en behandeling

Alvleesklierkanker: symptomen, oorzaken en behandeling Bij alvleesklierkanker zit er een kwaadaardig gezwel bij de alvleesklier. Alvleesklierkanker kent verschillende symptomen. De precieze oorzaak van alvleesklierkanker is onbekend. Alvleesklierkanker wordt ook wel alvleeskliercarcinoom of pancreascarcinoom genoemd. De alvleesklier speelt een belangrijke rol bij de spijsvertering. Het verraderlijke is dat alvleesklierkanker vaak in een laat stadium ontdekt wordt. Er ontstaan in de regel pas klachten als de tumor een ander orgaan heeft geïnfiltreerd of is doorgegroeid in de omliggende zenuwbanen. Alvleesklierkanker kan op verschillende manieren worden behandeld. Doordat alvleesklierkanker meestal pas ontdekt op het moment dat er al uitzaaiingen zijn, is genezing vaak niet meer mogelijk. Patiënten met alvleesklierkanker hebben een geringe overlevingskans, met een 5-jaarsoverleving van minder dan 5%. Palliatieve behandelingen worden vaak toegepast bij alvleesklierkanker om symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren.
Alvleesklierkanker / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.comAlvleesklierkanker / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.com

Alvleesklier

De alvleesklier (pancreas) is een langwerpige, 15 cm lange klier die boven in de buikholte ligt. De alvleesklier bestaat uit een caput (hoofd), een corpus (lichaam) en een cauda (staart). De alvleesklier produceert enzymen die nodig zijn voor de vertering van voedsel en een aantal hormonen die de stofwisseling, het spijsverteringsproces en het functioneren van de darmen beïnvloeden. Zo maakt de alvleesklier bijvoorbeeld de hormonen insuline en glucagon aan. Insuline regelt de glucosestofwisseling en speelt een rol bij de vetstofwisseling. Glucagon heeft in tegenstelling tot insuline een bloedsuikerverhogende werking.

Alvleesklierkanker

Bij alvleesklierkanker zit er een kwaadaardig gezwel of tumor bij de alvleesklier. Er worden verschillende vormen van alvleesklierkanker onderscheiden. De meest voorkomende vorm - 95% van de gevallen - wordt adenoomcarcinoom genoemd. Dit betreft kanker van de afvoerbuisjes. In twee derde deel van de gevallen ontstaat deze tumor in de kop van de alvleesklier, ’pancreaskopcarcinoom’ genoemd. De tumor kan door de wand van de alvleesklier heen groeien. Doorgroei in het omliggende weefsel en aangrenzende organen is dan mogelijk. Alvleesklierkanker kan ook metasteren of uitzaaien naar de regionale lymfeklieren en via het bloed kunnen er uitzaaien ontstaan in botten, lever of longen.

Vóórkomen alvleesklierkanker

Jaarlijks worden in Nederland bij ongeveer 1.670 mensen alvleesklierkanker vastgesteld. Alvleesklierkanker treft ongeveer twee keer zoveel mannen als vrouwen en bijna altijd na de leeftijd van 45 jaar.

Oorzaken alvleesklierkanker

Alvleesklierkanker ontstaat wanneer cellen in de alvleesklier zich ongecontroleerd gaan delen waardoor een gezwel of tumor ontstaat. Kwaadaardige tumoren (kanker) kunnen omliggende weefsels en organen infiltreren en aldaar ook gaan groeien. Ook kunnen zij metasteren (uitzaaien). De precieze oorzaak van pancreaskanker is onbekend. Wel zijn er een aantal risicofactoren aan te wijzen.

Risicofactoren

Roken, alcohol en andere factoren

Roken is de belangrijkste risicofactor voor alvleesklierkanker. Het roken van sigaretten verdubbelt ruwweg het risico op alvleesklierkanker. Mensen met diabetes (suikerziekte) of chronische pancreatitis (chronische ontsteking van de alvleesklier) hebben ook een verhoogd risico.

Overgewicht / Bron: Istock.com/VladimirFLoydOvergewicht / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
Leeftijd (alvleesklierkanker komt vaker voor boven 50 jaar), mannelijk geslacht (het komt bijna twee keer zo vaak voor bij mannen), en familiale voorgeschiedenis (het komt in bepaalde bevolkingsgroepen vaker voor) zijn andere risicofactoren voor pancreaskanker. Voorts zijn een vetrijk dieet, overgewicht en zwaarlijvigheid en overmatig drankgebruik risicofactoren.

Risico's verminderen

Niet roken, matig alcoholgebruik, het hebben van een gezond gewicht, en het eten van een plantaardig dieet met een laag vetgehalte verminderen het risico op alvleesklierkanker.

Symptomen van alvleesklierkanker

Verschijnselen

Het verraderlijke is dat alvleesklierkanker vaak in een laat stadium ontdekt wordt. Er ontstaan in de regel pas klachten als de tumor een ander orgaan heeft geïnfiltreerd of is doorgegroeid in de omliggende zenuwbanen. De klachten zijn afhankelijk van de plaats en de grootte van de tumor. Veelvoorkomende symptomen van alvleesklierkanker zijn:
  • verminderde eetlust;
  • misselijkheid;
  • zeurende pijn boven of midden in de buik en/of in de rug;
  • een verstoord ontlastingspatroon;
  • gewichtsverlies;
  • het ontstaan van diabetes of snelle verslechtering van reeds bestaande diabetes.

Geelzucht of icterus

Als de tumor de grote galbuis afsluit, kan er geelzucht optreden. Bij afsluiting van de grote galbuis of andere galwegen is de ontlasting vaak dun en lichtgekleurd of wit en de urine erg donker.

Klachten in een later stadium

In een later stadium van de ziekte kunnen de volgende klachten ontstaan:

Complicaties

Gevorderde alvleesklierkanker kan complicaties veroorzaken, zoals:

Gewichtsverlies

Een aantal factoren kan gewichtsverlies bij mensen met alvleesklierkanker veroorzaken. De kanker zelf kan leiden tot gewichtsverlies. Misselijkheid en braken veroorzaakt door behandelingen van kanker of door een tumor die op je buik drukt, kan het moeilijk maken om te eten. Als je steeds misselijk bent, krijg je vaak geen hap door je keel. Je lichaam kan ook moeite hebben om voedingsstoffen uit voedsel te halen, omdat je alvleesklier niet voldoende spijsverteringssappen aanmaken.

Geelzucht

Alvleesklierkanker kan de levergalgang blokkeren en geelzucht veroorzaken. Symptomen zijn gele huid en ogen, donkergekleurde urine en lichtgekleurde ontlasting. Geelzucht treedt meestal op zonder buikpijn.

Pijn

Een groeiende tumor kan druk uitoefenen op de zenuwen in je buik en pijn veroorzaken of verergeren.

Darmobstructie

Alvleesklierkanker die groeit in of drukt op de dunne darm (twaalfvingerige darm) kan de stroom van verteerd voedsel van de maag naar je darmen blokkeren (darmobstructie).

CT-scan / Bron: IStock.com/Pavel LosevskyCT-scan / Bron: IStock.com/Pavel Losevsky

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk - en beeldvormend onderzoek

Naast een anamnese en lichamelijk onderzoek, kan beeldvormend onderzoek worden uitgevoerd om de diagnose van alvleesklierkanker te kunnen stellen. Deze onderzoeken omvatten:
  • Echografie: onderzoek met behulp van geluidsgolven.
  • CT-scan: met een computertomograaf kunnen organen en/of weefsel zeer gedetailleerd in beeld worden gebracht.
  • Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP): met behulp van een röntgenapparaat en een endoscoop met camera worden de galwegen en de afvoerwegen van de alvleesklier in beeld gebracht.
  • MRI (Magnetic Resonance Imaging): met behulp van deze techniek worden dwars- of lengtedoorsneden van het lichaam zichtbaar, waardoor de tumor en eventuele uitzaaiingen in beeld worden gebracht.
    MRI-scan / Bron: Istock.com/© james steidlMRI-scan / Bron: Istock.com/© james steidl
  • Endo-echografie: hierbij wordt een endoscoop via de mond ingebracht en met dit onderzoek wordt de ligging, de grootte en de mate van doorgroei van de tumor in de omgeving van de alvleesklier in kaart gebracht.
  • Laparoscopie: soms kan deze kijkoperatie onder narcose waarbij via kleine sneetjes in de buik een kijkbuis (laparoscoop) in de buikholte wordt ingebracht nodig zijn. Met dit onderzoek kunnen eventuele uitzaaiingen worden vastgesteld en een biopsie (het wegnemen van een klein stukje weefsel) worden genomen voor nader onderzoek.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen qua symptomen gelijkenis vertonen met alvleesklierkanker en worden daarom beschouwd als differentiële diagnose:

Stadia van alvleesklierkanker

Bij alvleesklierkanker zijn er vier stadia. Het stadium is van belang voor de behandeling en de prognose.

StadiumOmschrijving
Stadium 1Kanker is beperkt tot de pancreas en kan worden verwijderd met een operatie. Stadium IA: de tumor is maximaal 2 cm groot. Stadium IB: de tumor is groter dan 2 cm.
Stadium 2Kanker heeft zich verspreid buiten de alvleesklier naar nabijgelegen weefsels en organen en kan zijn verspreid naar de lymfeklieren. In dit stadium kan een operatie mogelijk zijn om de kanker te verwijderen.Stadium IIA: De alvleesklierkanker is uitgezaaid naar dichtbij liggende weefsels en organen, maar nog niet naar de lymfeklieren. Stadium IIB: Kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren en mogelijk naar dichtbij liggende organen.
Stadium 3Kanker heeft zich verspreid buiten de alvleesklier om de grote bloedvaten rond de alvleesklier en kan verspreid zijn naar de lymfeklieren. Operatie is al dan niet mogelijk om de kanker in dit stadium te verwijderen.
Stadium 4Kanker is uitgezaaid naar verre locaties voorbij de pancreas, zoals de lever, longen en het buikvlies (peritoneum). Chirurgie is geen optie in dit stadium van de ziekte.

Behandeling alvleesklierkanker

Palliatieve behandeling

Doordat alvleesklierkanker meestal pas ontdekt op het moment dat er al uitzaaiingen zijn, is genezing vaak niet meer mogelijk. De behandeling van alvleesklierkanker is daarom doorgaans palliatief. Een palliatieve behandeling is erop gericht de ziekte zo veel mogelijk af te remmen en de klachten te verminderen.

Behandelmethoden

Alvleesklierkanker kan op verschillende manieren worden behandeld, alleen of in combinatie:
  • Operatie: de tumor en het omringende weefsel worden hierbij zoveel mogelijk verwijderd. Vaak wordt de Whipple operatie uitgevoerd, waarbij de chirurg het deel van de alvleesklier verwijderd waarin de tumor zit en de twaalfvingerige darm, de galblaas en een groot deel van de grote galbuis. Tegenwoordig kan de maag bij deze operatieve ingreep meestal worden gespaard. Een operatie wordt meestal uitgevoerd als curatieve (= op genezing gerichte) behandeling.
  • Endoscopisch plaatsen van een buisje (stent of endoprothese): de stent zorgt ervoor dat de galweg openblijft.
  • Chemotherapie (kankerremmende medicijnen): wordt vaak ingezet bij alvleesklierkanker als palliatieve behandeling om de ziekte te remmen.
    Radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.comRadiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.com
  • Radiotherapie (bestraling): dit is meestal een palliatieve behandeling, gericht op pijnbestrijding of het stoppen van het bloedverlies.
  • Coeliacus-block: ter bestrijding van hevige pijn wordt een zenuwknoop aangeprikt en lamgelegd.
  • Om pijn te bestrijden kunnen diverse pijnstillers worden voorgeschreven.

Afzien van behandeling

Er kan ook worden afgezien van (verdere) behandeling als blijkt dat de belasting voor de patiënt te groot is en de mogelijke bijwerkingen van de interventie niet (meer) opwegen tegen de te verwachte resultaten.

Prognose en overleving

Over het algemeen worden mensen die behandeld konden worden middels een operatie, vaak langer dan degenen die niet operatief behandeld konden worden. De vijfjaarsoverlevingskans voor mensen met stadium IA alvleesklierkanker is ongeveer 14%. Voor fase IB kanker, is de vijfjaarsoverleving ongeveer 12%. Voor fase IIA is de vijfjaarsoverleving ongeveer 7%. Voor fase IIB is dit ongeveer 5%. De vijfaarsoverleving voor fase III pancreaskanker is ongeveer 3%. Fase IV alvleesklierkanker heeft een vijfjaarsoverleving van ongeveer 1%. Toch zijn er vaak behandelingsopties beschikbaar voor mensen in dit stadium.

Preventie

Er bestaat geen foolproof methode om alvleesklierkanker te voorkomen, maar bepaalde leefstijlkeuzes kunnen het risico aanzienlijk verminderen. Hier zijn enkele belangrijke preventieve maatregelen:

Stoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.comStoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com

Stoppen met roken

Roken is de belangrijkste vermijdbare risicofactor voor alvleesklierkanker. Het stoppen met roken is een cruciale stap om het risico op alvleesklierkanker te verminderen.

Gezond dieet en gewichtsbeheersing

Het behouden van een gezond gewicht en het in acht nemen van een gezond en gevarieerd dieet met veel fruit, groenten en volle granen kan het risico op alvleesklierkanker verminderen. Beperk de consumptie van bewerkt en rood vlees, evenals suikerhoudende dranken.

Matig alcoholgebruik

Overmatig alcoholgebruik is in sommige studies gekoppeld aan een verhoogd risico op alvleesklierkanker. Het wordt aanbevolen om in het geheel geen alcohol te drinken, dit geldt voor zowel vrouwen als mannen.

Chemische blootstelling op de werkplek verminderen

Het vermijden van blootstelling aan specifieke chemicaliën op de werkplek kan het risico op alvleesklierkanker verminderen.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Alvleesklierkanker: verschijnselen en behandelingAlvleesklierkanker: verschijnselen en behandelingEen groot deel van sterfte aan kanker is te wijten aan alvleesklierkanker. Dit komt doordat deze vorm van kanker meestal…
AlvleesklierkankerAlvleesklierkankerIn Nederland krijgen er ongeveer 1500 mensen per jaar te maken met alvleesklierkankerpatiënten. Deze vorm van kanker tre…
Alvleesklierkanker: symptomen, diagnose en behandelingAlvleesklierkanker: symptomen, diagnose en behandelingAlvleesklierkanker is een zeer ernstige vorm van kanker. Jaarlijks worden ongeveer 2.200 mensen getroffen door deze ziek…
Alvleesklierkanker: oorzaak, symptomen, behandelingAlvleesklierkanker: oorzaak, symptomen, behandelingIn Nederland zijn er ongeveer 2200 personen bij wie alvleesklierkanker (pancreascarcinoom) is geconstateerd. Deze vorm v…

Wat te doen tegen misselijkheid en overgevenWat te doen tegen misselijkheid en overgevenMisselijkheid en/of overgeven is geen prettig gevoel wanneer je dit voorhebt. Je lichaam probeert met braken de schadeli…
Mitralisklepinsufficiëntie en Cardiac outputHet hart heeft 4 verschillende kleppen, waarvan de mitralisklep er één is. Deze klep kan soms, net als alle andere klepp…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/Spotmatik
  • American Cancer Society. Can Pancreatic Cancer Be Prevented? https://www.cancer.org/cancer/types/pancreatic-cancer/causes-risks-prevention/prevention.html (ingezien op 20-1-2024)
  • http://www.webmd.com
  • http://www.mlds.nl
  • http://lwhfoundation.com/patienteninformatie/feiten-over-alvleesklierkanker/verschillende-fases-van-alvleesklierkanker/
  • https://www.kanker.nl/bibliotheek/alvleesklierkanker/onderzoek-en-diagnose/4593-stadium-indeling-bij-alvleesklierkanker
  • http://www.cancer.org/cancer/pancreaticcancer/detailedguide/pancreatic-cancer-survival-rates
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pancreatic-cancer/symptoms-causes/dxc-20268506
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pancreatic-cancer/diagnosis-treatment/diagnosis/dxc-20268514
  • IKNL. Alvleesklierkanker in Nederland. https://iknl.nl/alvleesklierkanker-in-nederland (ingezien op 20-1-2024)
  • Prof. dr. D.H. Ford, prof. dr. J.P. Schadé, dr. J. Tomson (hoofdredactie). Het grote medische handboek. Rebo Productions, Lisse, 2009.
  • Afbeelding bron 1: Alila Medical Media/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 2: Istock.com/VladimirFLoyd
  • Afbeelding bron 3: IStock.com/Pavel Losevsky
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/© james steidl
  • Afbeelding bron 5: Adriaticfoto/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 6: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com
Reactie

Agaath, 03-01-2014
Ik word heel boos als ik lees wat de oorzaak zou kunnen zijn van alvleesklierkanker: overmatig drinken, vetrijk eten en overgewicht.
Het klinkt als een beschuldiging. Ik heb een heel goed vriendin die overleden is aan deze ziekte en zo pas is dit geconstateerd bij een heel goede vriend. Beide hadden GEEN overgewicht, drinken en dronken nauwelijks alcohol, aten en leefden heel gezond.
Het valt me iedere keer op dat bepaalde ziekten zomaar geweten worden aan allerlei factoren. Je wordt als je een bepaalde ziekte hebt gewoon onschuldig in een bepaalde hoek gezet. Zo heb ik ouderdomsdiabetes, ik ben niet oud, niet dik, ik rook en drink niet en ben uiterst sportief. Nu U weer. Reactie infoteur, 04-01-2014
Het is niet als een beschuldiging bedoeld. Risicofactoren zijn factoren die ervoor zorgen dat je een verhoogde kans hebt om een bepaalde ziekte of aandoening te ontwikkelen. Risicofactoren zijn geen oorzaken en als iemand een bepaalde ziekte krijgt, dan wil dat nog niet zeggen dat alle (of veel) risicofactoren op hem of haar van toepassing zijn.

Er zijn risicofactoren waar je zelf niets aan kunt doen, zoals leeftijd, geslacht of erfelijkheid. En op sommige factoren heb je wel invloed, zoals alcoholgebruik. Je kunt alvleesklierkanker krijgen terwijl je een gezond leven leidt, matig drinkt en geen overgewicht hebt. Zo kunnen ook dunne mensen die altijd gezond leven diabetes type 2 krijgen.

Ik wens uw goede vriend veel sterkte.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 20-01-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 17
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.