Keramiek: het raku stoken

Raku stoken is één van de meest facinerende processen in de keramiek. Met een simpele, zelf gebouwde, oven kun je de meest bijzondere werkstukken maken. Kenmerkend van raku is dat delen zwart branden en dat er craquelé ontstaat in de glazuur. Een artikel over raku!

De oorsprong van raku stoken

Raku komt voort uit een Japanse theeceremonie en het woord betekent vreugde en geluk. De hedendaagse raku staat veraf van de eerste Japanse raku, maar inmiddels is het raku stoken ingeburgerd in de westerse cultuur als zijnde het afkoelen van werkstukken in bijvoorbeeld houtsnippers, zaagsel, hooi of ander snel brandbaar materiaal in een gat in de grond of een ton die af te sluiten is met een grote deksel. De werkstukken voor raku worden voor het glazuren eerst biscuit gebakken en daarna volgt het raku stoken.

De raku oven

Voor raku ovens zijn er een aantal soorten op de markt. Het meest gangbare zijn de zelf te maken raku ovens door middel van een oliedrum en ovendekens. Ben je handig of heb je een handige man dan kun je de materialen kopen en zelf een raku oven maken. Ook worden er cursussen aangeboden voor het zelf maken van een oven in een aantal dagen. Minder gangbaar zijn daarom ook de ovens die vanuit de fabriek komen. Deze zijn, vergeleken met zelf gemaakte ovens, een stuk duurder.

Het proces van raku stoken

De biscuit gestookte werken worden van glazuur voorzien. Dit kan deels gebeuren, zodat het ongeglazuurde deel de kenmerkende zwarte tint gaat krijgen door de verbranding. De werkstukken worden in de oven geplaatst en vervolgens wordt de oven opgestookt met een gasbrander tot een temperatuur van ruim 1.000 graden. Let erop dat die temperatuur in de hele oven gehaald moet worden. Met meetapparatuur bekijk je de temperatuur die in de oven is en bij het halen van de temperatuur haal je de stukken met een glazuurtang en handschoenen uit de oven en stopt ze vervolgens in de houtsnippers.

Tijdens de verbranding wordt er zuurstof verbruikt en bij het afsluiten van de ton waarin het zaagsel ligt, krijg je een opeenhoping van rook. Door de snelle koeling van de oven naar de ton ontstaan er allerlei haarscheuren in de glazuur. Tijdens de verbranding gaat de rook in de haarscheuren zitten en krijg je de beroemde craquelé in de glazuur. De werkstukken worden een tijdje in een ton bewaard tot ze voldoende afgekoeld zijn. Als de stukken weer op de normale temperatuur zijn, kun je ze schoonpoetsen en zie je het eindresultaat.

Voor het eerst raku stoken

Heb je nog nooit raku gestookt? Dan is het aan te raden om naar een voorlichtingsdag te gaan. In de zomer wordt op veel plaatsen een demonstratie gehouden van het raku stoken. Let goed op wat men doet en hoe men het doet. Lijkt het wat? Dan is het vooral aan te raden om een cursus te volgen. In Nederland zijn op verschillende plekken cursussen te volgen, zodat je het goed kunt leren en alle materialen die je nodig hebt voorhanden zijn. Beheers je de techniek voldoende? Dan kan het tijd worden voor een eigen raku oven!

Welke klei kun je gebruiken voor raku stoken?

Klei krijgt flink wat te verduren bij het raku stoken. De klei wordt snel naar een hoge temperatuur gebracht en vervolgens krijgt het een temperatuurschok naar de andere kant toe. Dat geeft dat je een zeer plastische klei moet gebruiken, wil je ervoor zorgen dat het zonder scheuren uit de oven komt en in de ton gaat. Er bestaat speciale raku klei, maar ook de meer doorgaande chamotte klei kun je voor raku stoken gebruiken. Het hangt van je werkstukken af welke klei je kunt gaan gebruiken. Maak je grote werkstukken? Dan heb je een klei met veel chamotte en een korrel nodig die zeer grof is, zoals bijvoorbeeld 40% 0-2,0mm. Maak je kleinere werkstukken? Dan kun je ook een fijnere korrel gaan gebruiken, als je maar wel de 40% houdt.

Welke glazuren heb je nodig?

Voor raku stoken zijn er verschillende glazuurrecepten, maar omdat het een natuurlijk proces is, kan je het bijna niet voorspellen wat exact de kleur gaat worden. Er bestaan raku glazuren die je kunt mengen met pigmenten om ze daarna op te brengen. Er bestaan ook naslagwerken met allerlei recepten en voorbeelden, zodat je zelf kunt experimenteren. Ook met grondstoffen en oxides kun je veel bijzondere resultaten krijgen. Je kunt ook zelf glazuren gaan maken, let daarbij op dat je goed documenteert welke hoeveelheden je hebt gebruikt en van welke grondstoffen. Raku stoken is een proces van veel oefenen en gewoon doen.

Lees verder

• Alles over klei
• Het gebruiken van oxides in glazuren
• Informatie over het gebruik van glazuren in de keramiek
• Tips bij het kopen van een keramische oven