Pancreatitis symptomen: buikpijn, misselijk, braken & koorts

Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier. De alvleesklier is een langgerekte klier, die verscholen ligt achter de maag in de bovenbuik. De alvleesklier produceert enzymen ter bevordering van de spijsvertering en hormonen die de suikerspiegel van het bloed reguleren. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute pancreatitis en chronische pancreatitis. Acute pancreatitis treedt plotseling op en veroorzaakt een hele reeks aan klachten.

• Wat is pancreatitis?
• Alvleesklierontsteking
• Acute en chronische pancreatitis
• Wat zijn de functies van de alvleesklier?
• Oorzaken van acute pancreatitis
• Symptomen van acute pancreatitis
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van acute pancreatitis
• Prognose
• Preventie
• Gezonde leefstijl
• Drink geen alcohol
• Niet roken

Wat is pancreatitis?

Alvleesklierontsteking

Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier (pancreas). De alvleesklier is een 12-15 cm langgerekte, trosvormige klier, die is gelegen achter de maag, dichtbij de twaalfvingerige darm - welke het eerste deel van de dunne darm vormt.

Acute en chronische pancreatitis

Pancreatitis kan acuut of chronisch zijn. Beide vormen zijn ernstig en kunnen leiden tot complicaties. Pancreatitis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Wat zijn de functies van de alvleesklier?

De alvleesklier heeft twee belangrijke functies:

1. De productie van alvleeskliersap wat spijsverteringsenzymen bevat die samen met gal - een vloeistof die wordt geproduceerd in de lever en wordt opgeslagen in de galblaas - een belangrijke rol spelen bij de vertering van het voedsel.
2. In de alvleesklier bevindt zich klierweefsel - de ‘Eilandjes van Langerhans’ genoemd – die onder meer de hormonen insuline en glucagon aanmaken. De alvleesklier geeft deze hormonen direct aan het bloed af. Deze hormonen spelen een rol bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel.

Oorzaken van acute pancreatitis

Acute pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier die plotseling optreedt en kan leiden tot ernstige complicaties. De meest voorkomende oorzaak van acute pancreatitis is de aanwezigheid van galstenen, die de afvoerbuis van de alvleesklier blokkeren. Overmatig alcoholgebruik is een andere veel voorkomende oorzaak. Acute pancreatitis kan ook veroorzaakt worden door een ongeval, een doorbloedingsstoornis, een stofwisselingsziekte, een virusinfectie, een tumor in de (omgeving van de) alvleesklier, of bepaalde medicijnen. Soms is de oorzaak niet bekend. Dit wordt een 'idiopathische pancreatitis' genoemd. Idiopathisch betekent letterlijk: 'van onbekende oorzaak'.

Symptomen van acute pancreatitis

Acute pancreatitis begint meestal met een plotseling opkomende hevige pijn in de bovenbuik (midden, rechts, zelden links), die kan uitstralen naar de rug, linkerzij en linkerschouder en erger wordt bij bewegen. Typisch voor deze pijn is de neiging om voorovergebogen te gaan zitten, waarbij de knieën tegen de borst worden geplaatst. De buik is opgezwollen en pijnlijk bij aanraking (drukpijn in maagstreek). Bijkomende klachten zijn misselijkheid, braken, koorts, koude rillingen en een versnelde ademhaling. De klachten kunnen toenemen na een maaltijd.

Complicaties

Als complicatie van de alvleesklierontsteking kan een ileus (darmafsluiting) optreden. Dit kan leiden tot een shock, een levensbedreigende situatie waarbij direct medisch ingrijpen nodig is. Er kan geelzucht (icterus) optreden als galstenen de galwegen blokkeren, waardoor de gal niet meer kan afvloeien. Bij het optreden van bloedingen in de alvleesklier, kunnen er op specifieke plaatsen verkleuringen van de huid ontstaan: een onderhuidse bloeduitstorting rond de navel ('teken van Cullen') en in de flank ('teken van Grey-Turner').

Onderzoek en diagnose

De arts zal een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Een definitieve diagnose kan vastgesteld worden aan de hand van verschillende onderzoeken, zoals een bloed- en urineonderzoek en beeldvormende diagnostiek (een echo van de bovenbuik). Wanneer de acute alvleesklierontsteking het gevolg is van galstenen die de afvoergang van de galblaas of alvleesklier blokkeren, wordt een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie) uitgevoerd, waarmee de galwegen in beeld kunnen worden gebracht. Bij dit onderzoek wordt een flexibele buis - endoscoop genaamd - via de mond en de maag naar de twaalfvingerige darm geleid. Door de endoscoop kunnen verschillende instrumenten worden ingebracht, waarmee de galstenen uit de afvoergang verwijderd kunnen worden.

Behandeling van acute pancreatitis

Een persoon met acute alvleesklierontsteking zal hoogstwaarschijnlijk in het ziekenhuis worden opgenomen. De maag van de patiënt moet leeg blijven, zodat de alvleesklier niet wordt aangezet tot het produceren van enzymen. De patiënt mag geen gewone voeding eten en via een infuus wordt vocht toegediend. Via een slangetje in de neus die naar de maag leidt, wordt het maagsap weggezogen.

Als de aandoening ernstig is of als er complicaties optreden, zal behandeling op een intensive care afdeling volgen. De behandeling van acute pancreatitis is vooral gericht op het voorkomen van complicaties en het wegnemen van de oorzaak, zoals galstenen. Soms is het nodig om geïnfecteerd en aangetast alvleesklierweefsel chirurgisch te verwijderen. In enkele gevallen kan de arts antibiotica of andere medicijnen voorschrijven.

Prognose

De meeste patiënten zijn na een periode van één tot twee weken volledig hersteld. Bij ongeveer 10% van de patiënten met acute pancreatitis ontstaat er een chronische alvleesklierontsteking.

Preventie

Je kan niet voor 100% voorkomen dat je ooit pancreatitis krijgt. Er zijn echter maatregelen die je kunt nemen om de kans erop te verkleinen, zoals:

Gezonde leefstijl

Handhaaf een gezonde leefstijl of verlies gewicht, indien nodig. Door je lichaam op een gezond gewicht te houden, functioneert je alvleesklier beter en zullen enkele risicofactoren die pancreatitis veroorzaken verminderen. Deze risicofactoren zijn galstenen, obesitas en diabetes type 2. Eet een gezond en gevarieerd dieet en beweeg regelmatig.

Drink geen alcohol

Fors alcoholgebruik is één van de belangrijkste oorzaken van zowel acute als chronische pancreatitis. Het advies van het Voedingscentrum is om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor mannen en vrouwen.[1]

Niet roken

Roken is een risicofactor voor pancreatitis. Het risico neemt nog meer toe als je zowel rookt als alcohol drinkt. Het risico op het ontstaan van pancreatitis was bij het roken van ongeveer een pakje per dag (15 tot 24 gram tabak) bij zowel mannen als vrouwen 2,6 keer zo hoog als bij niet-rokers.[2]

Noten:

1. Voedingscentrum. Alcohol (bier, wijn en sterke drank). https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/alcohol.aspxNederland (ingezien op 7-9-2022)
2. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:C132

Lees verder

• Alvleesklierontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Alvleesklierkanker: symptomen, oorzaken en behandeling
• Pijn aan de alvleesklier: oorzaak alvleesklieraandoeningen
• Alvleesklier en alvleesklierklachten: symptomen en oorzaken
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw