Lijnorganisatie en lijn-staforganisatie

Een lijnorganisatie en lijn-staforganisatie zijn twee veel voorkomende vormen van organisaties. Een lijnorganisatie is opgebouwd uit niveaus, van topmanagement tot uitvoering. Een lijn-staforganisatie heeft daarnaast nog stafafdelingen. In dit artikel worden beide begrippen uitgelegd, en de voor- en nadelen besproken.

Lijnorganisatie

Een lijnorganisatie is een organisatie waarbij boven elke werknemer een manager of meerdere staat en waarin de taken opgedeeld zijn in logisch bij elkaar horende afdelingen. De lijnorganisatie is een oude en veelgebruikte organisatiestructuur. Als je een schema maakt van de organisatie lijkt die op een piramide: smal van boven en breed uitlopend naar beneden.

Bovenaan de piramide staat de directeur, het hoger management of topmanagement genoemd. Een opdracht van de directeur gaat via het middenmanagement en lager management naar de werknemer toe. Iedereen in de organisatie heeft maar één baas, en het is dus duidelijke wie leiding geeft aan wie. Dit wordt eenheid van bevel genoemd.

De voordelen van lijnorganisatie:

• Het systeem is duidelijk en eenvoudig. Het staat vast wie verantwoordelijk is voor wat.
• Het is duidelijk wie de baas is, bevoegdheden zijn goed afgebakend.
• Taken en verantwoordelijkheden zijn duidelijk bepaald.
• Beslissingen nemen gaat snel.
• Problemen worden snel opgelost omdat iedereen weer bij wie hij moet zijn als die zich voordoen.

De nadelen van lijnorganisatie:

• Het systeem kan leiden tot bureaucratie, doordat de opdrachten via een lange weg naar de uitvoerders gaan, waarbij veel regels en papierwerk horen.
• De afdelingen staan erg op zichzelf, als de afdelingen goed met elkaar moeten samenwerken is dit systeem minder geschikt.
• Een manager van een bepaalde afdeling wordt geacht zich helemaal daar op te richten, waardoor er weinig ruimte is voor specialisatie.

• Managers krijgen een te zware verantwoordelijkheid met te veel taken.
• Er is weinig flexibiliteit, omdat de gezagsverhoudingen strak vastliggen.

Lijn-staforganisatie

De lijn-staforganisatie is een vorm van lijnorganisatie, maar naast de directie bevindt zich een staf van deskundigen. De staf bestaat uit mensen die zich gespecialiseerd hebben, bijvoorbeeld een accountant, maar verder buiten de organisatie staan. De staf staat de directie bij, door te adviseren en te ondersteunen.

Net als bij de gewone lijnorganisatie heeft de lijn-staforganisatie met afdelingen. Elke leider of manager heeft een grotere afdeling onder zich dan waar hij zelf in zit. De staf geeft dus adviezen, maar kan ook bepaalde werkzaamheden overnemen, zoals de voorbereiding voor bepaalde werkzaamheden, voorlichting geven, controle verrichten en onderzoek en productontwikkeling realiseren.

Een staffunctionaris kan ook functionele bevoegdheid krijgen. Hij mag dan een lijnfunctionaris opdragen hoe een bepaalde werkzaamheid uitgevoerd moet worden.

De voordelen van lijn-staforganisatie:

• Er is eenheid van bevel.
• Er worden deskundigen ingeschakeld.
• Er wordt een betere samenwerking tussen verschillende afdelingen verkregen.
• Lijnfunctionarissen worden ontlast door de staf, de taken worden niet te zwaar.

De nadelen van lijn-staforganisatie:

• De staf kan te veel theoretisch bezig zijn, niet kijken naar wat er nodig is.
• De lijnfunctionaris draagt de verantwoordelijkheid van de staf, ook bij gemaakte fouten.
• De staffunctionarissen kunnen te veel bevoegdheid krijgen.
• Staf- en lijnafdelingen kunnen onvoldoende contact met elkaar hebben, te veel een eigen leven leiden.

Het organigram

Van lijnorganisatie en lijn-staforganisatie is een overzicht te maken in een organigram. Organisaties doen dit als een organisatie groeit, en het voor de leiding lastig is om overzicht te houden. Een organigram van een lijnorganisatie heeft een piramidestructuur, bovenaan staat de directeur, en naar onder worden de afdelingen steeds groter. Het organigram van een lijn-staforganisatie heeft ook een piramidestructuur, maar breidt uit naar de zijkant, waar de staf zich bevindt.

Het doel van een organigram is dus duidelijk en schematisch weergeven van afdelingen en zeggenschap, de leiding helpen overzicht te houden en andere inzicht geven in de organisatie.