Paranoïde Persoonlijkheidsstoornis (PPS)

PPS wordt gekenmerkt door achterdocht en wantrouwen. Iedereen is wel eens wantrouwig en soms onterecht. Zodra iemand echter structureel achterdochtig is, in elke gebeurtenis iets bedreigends zoekt en overal iets achter zoekt, kan dit een probleem vormen. Wanneer dit extreme vormen aanneemt en het een normaal functioneren belemmert, kan men spreken van een Paranoïde Persoonlijkheidsstoornis.

Kenmerken

Volgens de DSM heeft iemand een paranoïde persoonlijkheidsstoornis wanneer deze aan vier of meer van de volgende criteria voldoet.

1. Ongegrond vermoeden dat anderen hem of haar uitbuiten, bedriegen, buitensluiten of op een andere manier kwaad willen doen.
2. Twijfelt altijd aan de betrouwbaarheid of loyaliteit van vrienden of collega’s zonder aanwijsbare reden.
3. Neemt niet snel iemand in vertrouwen omdat de angst bestaat dat dit uiteindelijk tegen hem of haar gebruikt zal worden.
4. Zoekt achter ieder onschuldig grapje of opmerking een verborgen vernedering, bedreiging of belediging.
5. Wraakzuchtig en rancuneus; aangedaan onrecht en kleineringen worden niet vergeven.
6. Kan absoluut niet tegen kritiek en reageert daar overdreven heftig op. Is daarentegen wel zeer kritisch over anderen.
7. Ziekelijk jaloers en twijfelt altijd over de trouw van de partner, zonder gegronde redenen.

Algemeen

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis komt voor bij 0,5 tot 2,5 procent van de mensen en meer bij mannen dan bij vrouwen. Vaak zit ook schizofrenie in de familie. Mensen met PPS hebben vaak het gevoel dat ze “slecht” zijn. Ze bezitten karaktereigenschappen die ze niet of moeilijk van zichzelf kunnen accepteren en projecteren die gevoelens op andere mensen. Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten. Omdat ze ervan overtuigd zijn dat anderen de oorzaak van hun probleem zijn, erkennen ze meestal de stoornis niet bij zichzelf en iemand met PPS zal dan ook niet zo snel professionele hulp zoeken.

Relaties met andere mensen

Paranoïde persoonlijkheden zijn niet erg sociaal. Anderen ervaren hen als vijandig en humorloos. Omdat ze zelden verantwoording nemen voor hun fouten en anderen de schuld geven, gaan ze al snel in de verdediging. -Aanval is de beste verdediging- is vaak hun motto en aangezien ze vaak ook nog eens rancuneus zijn, gaan ze vaak gebukt onder veelvuldige conflicten.

Relatie met een partner

Door de ziekelijke jaloezie zal iemand met PPS zich dominant en beperkend opstellen, vaak op een despotische manier. Het valt als partner niet mee zijn of haar betrouwbaarheid te bewijzen. Met veel geduld kan hier wel enig vooruitgang in worden geboekt al moet men er voor waken op onredelijke eisen in te gaan. Humor of spot is uit den boze, de paranoïde persoonlijke partner begrijpt dit niet en zal dit absoluut niet kunnen waarderen.

PPS in vergelijking met andere persoonlijkheidsstoornissen

Schizoïde Persoonlijkheidsstoornis (SPS) en Schizotypische persoonlijkheidsstoornis (STPS)

• PPS: wantrouwen en achterdocht
• SPS: kil en afstandelijk
• STPS: waandenkbeelden
• Overeenkomst: weinig contact met anderen en geïsoleerd leven

Schizofrenie

• PPS: ongegrond wantrouwen
• Schizofrenie: achtervolgingswaanzin en hallucinaties
• Overeenkomst: achterdocht

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)

• PPS: ingewortelde karaktertrek
• BPS: meestal een reactie op een stressvolle gebeurtenis en vaak van voorbijgaande aard
• Overeenkomst: wantrouwen en achterdocht (40% van mensen met PPS heeft ook BPS)

Ontwijkende (vermijdende) persoonlijkheidsstoornis (OPS)

• PPS: moeizaam contact door wantrouwen
• OPS: moeizaam contact door angst voor afwijzing
• Overeenkomst: weinig contact met anderen en geïsoleerd leven.