Mapa » Specials » Folklore

Eeuwenoude overlevering: mythe, sage, sprookje en legende

Eeuwenoude overlevering: mythe, sage, sprookje en legende Legende, sage, mythe, sprookje... We kennen heel wat verhalen, maar wat is nu eigenlijk juist het verschil tussen al deze verhaalgenres? Sint-Nicolaas, Brabo, Tyl Uilenspiegel, het paard van Troje, de sprookjes van Grimm, het verhaal van Nello en Patrasche. Sprookje, sage, legende of mythe? En wat verstaat men precies onder folklore?

Verhaalgenres

Er zijn heel wat verhaalgenres. Er zijn mythen, sagen, legenden, sprookjes. Allen vallen ze onder de noemer folklore. Eveneens onder folklore vallen liederen, verhalen, poëzie, dansvormen, rituelen, oude recepten, etc. Maar om een verhaal onder te brengen onder het juiste vertelgenre, dat is andere koek. De kenmerken van elk verhaalgenre vloeien soms in elkaar over. Ook is er de invloed van het Engelse woord legend en van het Duitse woord sage, waardoor verhalen vaak onder de verkeerde noemer worden ondergebracht.

De legende

Vroeger was een legende een levensbeschrijving van een heilige met toegevoegde fictieve elementen. Later werd het woord legende uitgebreid naar allerlei soorten verhalen die als waar gebeurd doorverteld werden. Voorbeelden van legenden: de legende van Sint-Nicolaas, de legende van Sint-Valentijn, etc.

Mythe

Een mythe is een voorchristelijk volksverhaal waarin (heidense) goden een rol spelen. De bekendste mythen zijn natuurlijk die van de Grieken en de Romeinen. Vele mensen kennen wel enkele verhalen uit de Griekse of Romeinse mythologie. Die van Hercules bijvoorbeeld. Ook Germanen hadden hun mythen, onder andere over Wodan. Ook verder weg, in Zuid- en Midden-Amerika, zijn er heel wat mythen, onder andere van de Maya's, de Azteken en de Inca's.

Sage

Een sage is een traditioneel volksverhaal dat zich afspeelt op een bekende plaats en op een bekend moment. Ze zijn verzonnen met een kern van waarheid. Een sage is korter dan een sprookje en kent meestal geen happy ending. Sagen bevatten angstaanjagende en bovennatuurlijke elementen. Ze kunnen ook gaan over moedige en sterke helden, over rovers, verborgen schatten, etc. Sagen werden in de Middeleeuwen vaak verwerkt in volksliederen, die onder meer door troubadours werden gebracht.

Men kan drie soorten sagen onderscheiden:
  • etiologische of oorsprongssagen: zij zijn een antwoord op de vraag "Hoe komt het dat?" Voorbeelden: hoe komt het dat de zee zout is?, "hoe komt het dat februari maar 28 dagen telt?
  • historische sagen: zijn verbonden aan bepaalde gebouwen (kastelen, burchten), aan gebeurtenissen (oorlogen) en historische personen (rovers, piraten, etc)
  • geloofssagen: bevatten veel magische elementen en religieuze elementen. Ook wel demonensagen, toverssagen en duivelssagen genoemd. Zo zijn er heel wat geloofssagen waarin de duivel een pact sluit met de gewone mensen)

Sprookje

Het sprookje is in tegenstelling tot de sage een traditioneel volksverhaal op een onbepaalde plaats in een onbepaalde tijd. Het sprookje begint vaak met de woorden "er was eens" en eindigt met "en ze leefden nog lang en gelukkig". Meestal eindigen de sprookjes positief. Hier zijn de bekendste sprookjes die van de Gebroeders Grimm.

Veel elementen van sprookjes, sagen, mythen en legenden werden veelvuldig gebruikt in boeken, films, opera's, balletvoorstellingen, liedjes, etc. Maar sprookje, sage, mythe, legende, folklore... what's in a name? Belangrijkste is om te genieten van al deze spannende, enge, grappige, romantische verhalen.
Kludde: mythische figuur, legende en sage

Kludde: mythische figuur, legende en sage

Kludde is een mythische figuur uit de Vlaamse folklore. Er wordt over hem verteld in verschillende dorpen en steden van Vlaanderen. Kludde verschijnt op de meest onverwachte momenten, onder steeds wis…
A Dog of Flanders: Nello en Patrasche van Hoboken tot Japan

A Dog of Flanders: Nello en Patrasche van Hoboken tot Japan

Vraag aan een Belgisch kind wie Nello en Patrasche zijn en bijna niemand zal ze kennen. Stel dezelfde vraag aan een Japans kind, en ze zullen het bijna allemaal weten. En toch zijn Nello en Patrasche…
Belgische legendes: Olen en de pot met de drie oren

Belgische legendes: Olen en de pot met de drie oren

In de Belgische Kempen, tussen Geel en Herentals, ligt het dorpje Olen. Veel valt er in Olen niet te beleven, maar Olen is wel een dorp met heel veel legendes. De bekendste legende van Olen is die van…
Bretagne: symbolen, sagen, legenden en een vleugje mysterie

Bretagne: symbolen, sagen, legenden en een vleugje mysterie

Zwart-witte strepen en een aantal hermelijntjes, de typische vlag voor het Franse Bretagne. Bretagne is Breizh in het Bretoens. Een mengeling van strand, dichte bossen, meren, rotsen, zee en oude sten…
Rapunzel: van sprookje tot leuke familiefilm recensie

Rapunzel: van sprookje tot leuke familiefilm

Iedereen kent wel het verhaaltje van de gebroeders Grimm over het meisje met de lange, blonde vlechten dat opgesloten zat in een torenkamertje en later trouwde met een knappe prins. Nu heeft Disney er…
Vulkaaneifel: de legende van Genoveva van Brabant

Vulkaaneifel: de legende van Genoveva van Brabant

De Genovevaburcht in Mayen, in de Duitse Vulkaaneifel, dankt haar naam aan een oude legende. De heldin van de legende is Genoveva van Brabant, de dochter van de Hertog van Brabant. Het verhaal dat dat…
Duitsland: 200 jaar Gebroeders Grimm in 2013

Duitsland: 200 jaar Gebroeders Grimm in 2013

Roodkapje, Sneeuwwitje, Vrouw Holle, De rattenvanger van Hamelen, Broertje en Zusje. Wie kent deze mooie sprookjes niet? Allemaal van de hand van Jacob en Wilhelm Grimm, twee broers uit de Duitse deel…
Snegurotchka, het Russische sneeuwmeisje

Snegurotchka, het Russische sneeuwmeisje

Snegurotchka is een legende over een sneeuwmeisje dat uiteindelijk smelt door de warmte van de zonnestralen of van een vuur, afhankelijk van de versie. In Rusland werd Snegurotchka het hoofdpersonage…
Gepubliceerd door Mapa op 21-11-2013, laatst gewijzigd op 07-07-2015. Het auteursrecht (tenzij anders vermeld) van deze special ligt bij de infoteur. Zonder toestemming van de infoteur is vermenigvuldiging verboden.

Bronnen en referenties
  • Wikipedia