recensie

Kleurplaten dementerende ouderen op maat ontworpen

Kleurplaten speciaal getekend voor ouderen met dementie zijn inmiddels gewoon te koop! Het vraagt wel maatwerk, kennis en begrip om voor cliënten met dementie t.g.v. bijvoorbeeld Alzheimer materiaal te ontwerpen. Een kleurboek kopen voor uw moeder die aan Alzheimer lijdt lijkt misschien heel simpel. Maar heel lang was het dat niet: het werd of een te 'kinderlijk' kleurboek van de HEMA, want het was eigenlijk voor kinderen. Of een (duur) kleurboek voor volwassenen: online te bestellen in het buitenland. Volwassen illustraties, die dan weer te gedetailleerd waren en vaak ook nog niet herkenbaar. Gerda Hiemstra ontwierp kleurplaten op maat, toen zij in een artikel over kleuren met mensen die dementeren las dat op echt speciaal op maat gemaakte kleurplaten voor deze doelgroep ontbraken!

Kleurplaten of kleurboeken voor ouderen met dementie

Terecht heeft de ontwerpster van kleurplaten voor mensen met dementie een aantal criteria gebruikt om zo maatwerk te kunnen leveren. De criteria zijn de volgende:

1. herkenbaarheid
2. eenvoud, zonder dat de kleurplaten kinderachtig worden
3. duidelijke lijnen/contouren
4. niet te veel details in de tekeningen
5. goed te onderscheiden kleurvlakken
6. geen in elkaar overlopende vlakken

Het moet niet eenvoudig geweest zijn om een map met maar liefst veertig kleurplaten voor ouderen met dementie te ontwerpen en al deze criteria te hanteren. Toch is Hiemstra daarin geslaagd. Kleuren met mensen met bijvoorbeeld Alzheimer of Fronto-temporale dementie vereist een deskundige, goed doordachte aanpak.

Herkenbaarheid voor patiënten met Alzheimer van afbeeldingen op de kleurplaten

Waarom is herkenbaarheid belangrijk voor ouderen met een vorm van dementie? Even los van welke ziekte er ten grondslag ligt aan het dementeringsproces. De herkenbaarheid maakt het kleuren eenvoudiger. Als iemand weet wat hij aan het kleuren is, wordt het kleuren gemakkelijker. Dan weet iemand welk onderdeel hij / zij aan het kleuren is, bijvoorbeeld de strik in het haar van een jong meisje. Ook wordt het kiezen van een kleur gemakkelijker: de bloemblaadjes 'moeten' groen.

Herkenbaarheid maakt reminiscentie mogelijk

Als een oudere (met of zonder dementie) weet wat hij aan het inkleuren is, dan kan hij na het kleuren van de afbeeldingen op de kleurplaat, in gesprek gaan met zijn familie, vrienden, vrijwilligers of welzijnsmedewerkers of bijvoorbeeld met iemand van de dagbesteding, over het onderwerp van de tekening. De oudere vrouw met dementie kan vertellen of zij vroeger zelf lang haar had en hoe lang dat haar dan was. Of zij wel eens naar de kapper ging of dat haar moeder haar haren knipte. Of zij strikken in het haar droeg en of op Koninginnedag die strikken oranje waren. Of zij zelf haar haren borstelde of dat bijvoorbeeld een oudere zus haar daarbij hielp. Hoe pijnlijk het kon zijn, die klitten in hun lange haar, die er iedere morgen weer uit gekamd werden.

Herkenbare afbeeldingen in kleurboek: ook voor mannen

Gelukkig dacht Hiemstra eraan ook een aantal kleurplaten te ontwerpen voor de heren in het verpleeghuis of thuis. Mannenonderwerpen zoals oude auto's en gereedschap. De heren in een zorgcentrum of op de dagbesteding willen van oudsher nog wel eens het onderspit delven omdat ze numeriek in de minderheid zijn. Dus dat een aantal kleurplaten herkenbaar zijn voor mannen is een pre van deze serie kleurplaten.

Thema's van de kleurplaten

Gerda Hiemstra heeft in haar kleurplaten de volgende thema's gebruikt:

• bloemen
• lente
• winter
• kinderen
• poëziealbum
• borduren
• landschap
• oud gereedschap
• bakker
• dieren
• boerderij
• oude auto's

Inspiratie voor de kleurplaten

De ontwerpster heeft zich laten inspireren bij het ontwerpen en ontwikkelen van de kleurplaten door illustraties van vroeger: uit schoolboekjes, borduurpatronen en poëzieplaatjes. Dat zal zeker de herkenning door ouderen ondersteunen.

Kwaliteit van de te kleuren platen

De kwaliteit van de ontwerpen wisselt een beetje. Een paar voorbeelden:

Het meisje met de strik

De kleurplaat van een meisje met strik en met een bloemenketting om haar hals, zal de oudere dames zeker vertederen. Deze kleurplaat heeft (deels) een roze achtergrond waardoor er een vriendelijke sfeer wordt opgeroepen. Sommige dames herkennen misschien zichzelf wel of hun zusje of hun beste vriendin. En wie weet vlochten zij zelf ooit een ketting van madeliefjes!

Oude auto's

De oude auto voor de heren, verdient m.i. nog wel enige verbetering. Zo is de onderkant van de auto niet te onderscheiden van de weg of straat waar hij op rijdt. Zelf ben ik niet zo'n kenner van 'old mobiles', maar ik denk dat dit een DAF is. Deze kleurplaat heeft wat gebrek aan sfeer: behalve een auto op een weg, zijn er geen details die een sfeer weerspiegelen of inspireren tot een gesprek. Ook technisch gezien, kan de uitvoering nog wel iets verbeterd worden.

Bloemen

Er is een kleurplaat in deze serie voor dementerende ouderen, die gebaseerd is op een borduurpatroon. Tegelijkertijd doet het ronde, regelmatige ontwerp een beetje denken aan in te kleuren mandala's. De duidelijke zwart-wit contrasten maken deze kleurplaat tot een visueel heldere tekening. Belangrijk voor ouderen van wie er velen een bril dragen en minder goed zien.

Lente-kleurplaat

Populair zal deze illustratie zeker zijn onder de ouderen: een kip met kuikentjes, die rondscharrelen te midden van tulpen en nog een enkel open gebroken ei. Lente, jonge bekende dieren, een onderwerp dat het zeker goed zal doen.

Zonnebloem

De in te kleuren zonnebloem doet nogal gestileerd aan. Misschien is door de op zich goede vereenvoudiging van de afbeelding van de zo populaire zonnebloem, de bloem wat te abstract weergegeven. Mogelijk dat niet iedere oudere die aan bijvoorbeeld Alzheimer of Fronto-temporale dementie lijdt, in deze bloem nog de hen op zich vertrouwde zonnebloem herkent.

Conclusie over de kleurplaten en kleurboeken van Hiemstra

De serie kleurplaten zijn zeker heel verdienstelijk. Gerda Hiemstra is waarschijnlijk de eerste in Nederland die zich heeft gewaagd aan een serie van veertig kleurplaten op maat ontworpen voor ouderen met dementie. Zij is daarmee een echte pionier. Aan veel noodzakelijke aspecten is gedacht. Thematisch zowel als technisch. De platen zijn afgedrukt op stevig papier. Ze mogen gekopieerd worden voor het feitelijke gebruik. Dat maakt dat de serie kleurplaten (40 stuks voor € 35,--) toch betaalbaar is. De kleurplaten zijn uitgetest door mensen uit de doelgroep!

Lees verder

• Dementie & knutselen: Kleuren & kleurboeken bij dementie
• Knutsels: herfstcollage voor dementerenden en kinderen
• Knutsel met plastic doppen: gratis, simpel, creatief en eco!
• Kerstversiering van oude cd's: goedkoop, simpel, snel en eco
• Kerstversiering van papieren onderzetters: simpel en snel