Oskar Dirlewanger en zijn beruchte brigade aan het Oostfront

Oskar Dirlewanger en zijn beruchte brigade aan het Oostfront De naam Oskar Dirlewanger klinkt veel mensen onbekend in de oren. Maar vergis je niet: hij was een van de wreedste en boosaardigste figuren van het Derde Rijk en misschien wel de ergste SS'er van allemaal. Al voor zijn carrière bij de SS was hij veroordeeld geweest voor de aanranding van twee minderjarigen. De manier waarop Dirlewanger te werk ging was zelfs voor sommige overtuigde nazi's een brug te ver. Een crimineel waar zelfs het Derde Rijk geen blijf mee wist kon desnoods dan ook altijd nog terecht bij de beruchte 'SS-Sturmbrigade-Dirlewanger'. Daar kwam hij terecht tussen psychopaten of moordenaars zonder enig normbesef en kon hij ongestoord de wreedste misdaden begaan.

Levensloop

Jeugd en studies

Oskar Dirlewanger werd in 1895 geboren in Würzburg. Hij vocht op zijn achttiende in de Eerste Wereldoorlog, waar hij met het Ijzeren Kruis onderscheiden werd. Door verwondingen raakte hij gedeeltelijk invalide.

Hij behaalde na de oorlog een diploma van doctor in de staatkunde en de politieke wetenschappen. In 1923 sloot hij zich aan bij de NSDAP. Hij was een fervent anti-communist. Dirlewanger kampte al vroeg met een drankprobleem en vertoonde sadistische en psychopathische trekken.

Aanrandingen

In de jaren dertig werd hij veroordeeld voor de aanranding van twee dertienjarige meisjes. De nazi's gooiden hem uit de partij en de universiteit trok zijn doctoraat in. Twee jaar lang verbleef Dirlewanger in de gevangenis.

Vanuit zijn cel schreef hij brieven naar niemand minder dan Heinrich Himmler met de vraag hem toe te laten tot de SS. De Reichsführer had wel andere zaken aan zijn hoofd en ging er niet op in.

Eerherstel

Een hooggeplaatste SS-er, Gottlob Berger, liet echter zijn invloed gelden. Hij had nog samen met Dirlewanger gevochten in de Eerste Wereldoorlog. Berger haalde zijn vriend uit de gevangenis en stuurde hem met de Duitse troepen mee naar Spanje.

Hij kreeg volledig eerherstel nadat hij van 1936 tot 1939 met het Duitse 'Legion Condor' in de Spaanse burgeroorlog had gevochten en zich daar opnieuw had onderscheiden.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak meldde Dirlewanger zich spontaan bij de Waffen-SS. Het werd de start van zijn beruchte 'carrière' in de moordcommando's van nazi-Duitsland.

Oorsprong van de Dirlewanger-brigade

Ontstaan

De beruchte Dirlewanger-brigade ontstond uit een idee van de SS-Reichsführer Heinrich Himmler. Begin 1940 opperde hij dat opgepakte stropers nuttiger werk konden verrichten in het leger dan in de gevangenis.

De Führer was aanvankelijk niet voor het plan gewonnen, maar ging akkoord om amnestie aan stropers te verlenen op voorwaarde dat de mannen vuurwapens konden hanteren en er niet voor terugdeinsden om te doden.

Rekrutering

Gottlob Berger, de leider van het administratieve hoofdkwartier van de SS, werd verantwoordelijk voor de rekrutering van soldaten voor de brigade. Tegen juni 1940 had de SS al de eerste 84 stropers geselecteerd. Twee maanden later waren er al driehonderd mannen aangeworven.

Opleiding

Ze gingen voor een korte training naar het concentratiekamp Sachsenhausen ten noorden van Berlijn en ontmoetten hier voor het eerst hun toekomstige bevelhebber Oskar Dirlewanger.

De eenheid in actie

Doel

Het doel van deze speciale eenheid ‘SS Sturmbrigade Dirlewanger’ was de uitschakeling van partizanen in Rusland en Wit-Rusland. De bevelhebber en zijn manschappen gingen al gauw hun boekje te buiten en maakten zich op grote schaal schuldig aan misdrijven. Slachtoffers werden gefolterd, verkracht en vermoord.

Bij een berucht 'wetenschappelijk' experiment gaf hij vrouwelijke gevangenen rattenvergif, waarna hij samen met zijn troep soldaten geamuseerd toekeek hoe de slachtoffers een doodstrijd leverden.

Wreedheden

Dirlewanger’s mannen gingen zo driest te werk dat zelfs andere nazi’s uiteindelijk hun beklag deden over de beestachtige handelswijze van de brigade. Het geweld nam zodanige proporties aan dat een SS'er de Dirlewanger-brigade omschreef als “eerder een bende varkens dan soldaten”.

Hooggeplaatste SS'ers bleven Dirlewanger echter de hand boven het hoofd houden, vooral dan Gottlob Berger, die de incidenten wegwuifde:

"Een goed mens kan je Dirlewanger niet noemen, maar hij was een goed soldaat"

Telkens opnieuw kwam hij met de gruweldaden weg. Zelfs de SS-Reichsführer Heinrich Himmler gaf Dirlewanger carte blanche en greep niet in. Tijdens een toespraak voor plaatselijke nazileiders in Polen sprak Himmler trots en lovend over Dirlewanger:

"Ik zei tegen Oskar Dirlewanger: waarom zoek je geen kandidaten bij het schorem, de echte misdadigers?"

Himmler prees vooral de 'sfeer' en de mentaliteit in de Dirlewanger-brigade:

"De sfeer in het regiment is vaak ronduit middeleeuws wat betreft fysieke straffen. Als iemand zijn wenkbrauwen fronst bij de vraag of we de oorlog aan het winnen zijn valt hij neer. Dood, want de anderen hebben hem onmiddellijk neergeknald."

Oskar Dirlewanger had bovendien zijn eigen methodes om ervoor te zorgen dat de soldaten hem blind gehoorzaamden en nergens bang voor waren. Wie de regels van de brigade overtrad kreeg slaag met een knuppel of ging in de gevreesde 'Dirlewanger-kist', een krappe, afgesloten kist waarin de soldaat dagenlang rechtop moest blijven staan. Vaak kwam het slachtoffer er meer dood dan levend uit.

Elke ochtend moesten alle soldaten van de brigade op een lege maag een stevig glas wodka drinken. Zo konden ze in een roes het gevecht van de dag aangaan.

De brigade in actie in Warschau / Bron: Schremmer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)De brigade in actie in Warschau / Bron: Schremmer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

De opstand in Warschau

Pools verzet

Begin augustus 1944 brak in Warschau een opstand uit die tot begin oktober zou duren. Opstandelingen verzetten zich tegen de Duitse bezetter. Het zou een van de bloedigste passages uit de Poolse geschiedenis worden. Om de opstand neer te slaan besloten de nazi’s om ook de Dirlewanger-brigade naar Polen te laten afzakken.

Bloedbad

De troepen trokken plunderend en moordend door de straten en doodden willekeurig tienduizenden burgers. Het werd één groot bloedbad.

Volgens historici waren de mannen van Dirlewanger alleen al op 5 augustus 1944 verantwoordelijk voor de dood van maar liefst 35.000 Polen die in het wilde weg waren afgeslacht. Het ging om mannen, vrouwen en kinderen. Het grootste deel van de stad werd verwoest en naar schatting 200.000 burgers kwamen om.

Oskar Dirlewanger’s einde

Het raadsel rond zijn dood

Over de dood van Dirlewanger hing jarenlang een waas van mysterie. In juni 1945 namen Franse troepen hem gevangen. Hij haalde echter nooit zijn proces. Volgens de Franse autoriteiten was Dirlewanger plots overleden door een natuurlijke dood.

Andere bronnen en getuigen hadden een heel andere verklaring: zijn Poolse bewakers sloegen hem dood uit wraak voor de gruwelijkheden die hij in Warschau had begaan. De ware toedracht kwam echter nooit met volledige zekerheid aan het licht.

Hij werd begraven in Altshausen maar het gonsde van de geruchten dat Dirlewanger nog leefde, naar Egypte was gevlucht en dat er iemand anders in het graf lag. In 1960 lieten de Duitse autoriteiten het lijk heropgraven. Een forensisch onderzoeker stelde vast dat het lichaam van Dirlewanger was.

Gottlob Berger, de hand boven Dirlewanger's hoofd / Bron: Bundesarchiv, Bild 183-S73321, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Gottlob Berger, de hand boven Dirlewanger's hoofd / Bron: Bundesarchiv, Bild 183-S73321, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
De legende leeft voort
Toch hielden de geruchten aan. Volgens de Israëlische historicus Michael Bar-Zohar zat Dirlewanger gezond en wel bij het Franse vreemdelingenlegioen.

De Amerikaanse schrijver Glenn B. Infield beweerde dat Dirlewanger in Egypte zat en daar het Egyptische leger trainde. Men vond echter nooit bewijs voor deze geruchten.

Gottlob Berger, die als hoofd van het administratief bureau van de SS de soldaten van de Dirlewanger-brigade had gerekruteerd, kreeg vijfentwintig jaar cel. Hij kwam al vrij in 1951. Hij stierf in 1975, nog steeds overtuigd van het nazistisch gedachtegoed.

"Oskar Dirlewanger was een mentaal gestoorde fanatiekeling en alcoholist, die de gewoonte had om in woede uit te barsten onder invloed van medicijnen en drugs"
(getuigenis van een anonieme SS-officier, 1945)

Lees verder

© 2015 - 2024 Karldelauw, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Odilo Globocnik, de beul van Lublin en zijn misdadenOdilo Globocnik, de beul van Lublin en zijn misdadenOdilo Globocnik is een van de vele bij het grote publiek weinig bekende nazi’s. Het lijkt wel alsof de geschiedenisboeke…
Bezienswaardigheden in Warschau - Voormalig Joods GettoBezienswaardigheden in Warschau - Voormalig Joods GettoVoor de Tweede Wereldoorlog bestond het Noord-westelijk deel van het centrum van Warschau uit een voornamelijk Joodse ge…
Bezienswaardigheden in Warschau - de Nieuwe StadBezienswaardigheden in Warschau - de Nieuwe StadDe Nieuwe Stad (of New Town, of Nowe Miasto) stond vroeger bekend als "Nieuw Warschau". Het gebied begon zich aan het ei…
Paspoort verlopen wat nu?Het zal je maar gebeuren, je vliegt vandaag naar je vakantiebestemming en ontdekt dat je paspoort is verlopen!! Tegenwoo…

Nederland in de hoge middeleeuwen: Willem I en KruistochtenNederland in de hoge middeleeuwen: Willem I en KruistochtenAls de Lage Landen de hoge middeleeuwen bereiken begint het geloof een steeds belangrijkere rol te spelen. Kerken, gebed…
Geschiedenis: Castratie was toegestaan ter ere van GodGeschiedenis: Castratie was toegestaan ter ere van GodPaus Clemens VII verbood vrouwen om te zingen in kerkkoren en om op te treden in het theater. De hoge noten werden in de…
Bronnen en referenties
Karldelauw (153 artikelen)
Laatste update: 20-09-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.