Open jukeboxen: Opkomst, ondergang en werderopstand

Open jukeboxen: Opkomst, ondergang en werderopstand De jukebox is onlosmakelijk verbonden met de jaren vijftig door films zoals Grease. Hoewel de populariteit van de jukebox in die tijd inderdaad een periode van bloei kende, zou deze de decennia daarna alleen maar afnemen. Toch zouden juist de oude jukeboxen, uit de jaren veertig en vijftig, in de jaren tachtig weer populair worden; dit terwijl ze nog niet lang daarvoor simpelweg vernietigd of weggegooid werden. De populariteit uit de jaren tachtig zorgde echter wel voor een flinke prijsstijging.

Jukeboxen en de mode

De meeste gewilde en duurste jukeboxen komen voornamelijk uit de jaren veertig en vijftig. Deze periode bracht globaal gezien twee verschillende typen jukeboxen voort, de 78-toeren jukeboxen en de 45-toeren jukeboxen. Vroeger werden deze jukeboxen gebruikt om een bepaalde winst te maken op de muziek die gedraaid werd in restaurants of cafés; door de aantrekkelijkheid van de jukebox te vergroten met bijvoorbeeld verlichting, chroom, spiegels, lichteffecten enz werd geprobeerd om sneller klanten naar de jukebox toe te trekken. Het idee hierachter was dan ook dat een mooie jukebox niet alleen bijdroeg aan de inrichting en sfeer op een locatie, maar ook aan de winstgevendheid. Een probleem echter van het gestileerde uiterlijk van de jukebox was de snelle veroudering; waar de mode verder ging, kon de jukebox niet achterblijven. Jukebox fabrikanten speelden hierop in door jaarlijks met nieuwe modellen te komen, welke voldeden aan de laatste mode; uitbaters lieten de jukeboxen vaak echter langer dan een jaar staan. Uitzonderingen hierop waren de duurdere locaties; deze verkochten de oude modellen tweedehands door aan goedkopere barretjes of cafés, zoals de "jukejoints".

Jukejoint

De jukejoints waren plekken waar men als goed gestelde persoon niet graag kwam; deze locaties waren veelal vergeven met drugs en armoede. Het was dan ook geen wonder dat de meeste jukejoints in principe alleen bezocht werden door de armere zwarte onderklasse, die ondanks verbeterende omstandigheden nog steeds te kampen had met racisme. Het behoeft wellicht geen verdere uitleg dat de naam jukebox ontstond uit de naam van deze kroegjes, iets waar de jukeboxfabrikanten initieel niet erg enthousiast over waren. Zij zelf noemden de jukeboxen liever automatic music machine.

Jukebox verhuur

Naast de locaties die zelf een jukebox kochten, waren er ook uitbaters die jukeboxen huurden via verhuurbedrijven. Deze werkten veelal volgens dezelfde principes als tegenwoordig nog steeds gewoon is bij bijvoorbeeld de verhuur van spelautomaten of flipperkasten. De oudere modellen waren goedkoper dan de nieuwe en er werd een percentage van de winst van de jukebox afgestaan. Een mooie, weliswaar oudere, film waarin dit fenomeen voorkomt is "The Girl Can't Help It" uit 1956 met Jayne Mansfield.

Vernietiging en ombouw jukeboxen

Daar de jukeboxfabrikanten nog steeds met het probleem van de jukejoints zaten, werd door Wurlitzer op een gegeven moment een oplossing verzonnen. Het aantal oudere modellen moest simpelweg verminderd worden, van de markt gehaald worden, om te zorgen dat Wurlitzer niet geassocieerd zou worden met de jukejoints; deze jukejoints zouden dan immers geen oude Wurlitzers meer kunnen aanschaffen. Om dit te bereiken werden inruilprogramma's ingesteld, waarbij de oude jukeboxen bij Wurlitzer ingeleverd werden en daar vernietigd werden. Dit laatste lijkt voor veel jukeboxliefhebbers tegenwoordig nogal een radicale oplossing, maar toentertijd werd dit met enthousiasme begroet.

Een andere ontwikkeling kwam toen de 45-toeren jukebox zijn intrede deed. De oude 78-toeren jukeboxen waren nu zowel technologisch als optisch niet meer up to date en werden dan ook massaal vernietigd of omgebouwd naar 45-toeren.

Ondergang en wederopstand jukeboxen

Uiteindelijk zouden jukeboxen in de jaren zestig langzaam uit het straatbeeld verdwijnen; de modellen werden ook minder uitbundig en de entertainment functie van de jukebox werd overgenomen door bijvoorbeeld de TV. Het duurde nog tot de jaren tachtig, toen er in Nederland een ware hype ontstond; oude jukeboxen waren opeens weer gewenst, waar deze vroeger niets meer waard waren werden er nu flinke bedragen neergeteld voor mooie exemplaren. Dit waren de tijden waarin jukeboxen massaal gekocht werden vanuit cafés en particulieren voor prijzen van soms nog geen 100 gulden, om ze na een schoonmaakbeurt of restauratie weer verder te verkopen voor enkele duizenden guldens. Deze lucratieve handel werd, zoals meestal met dit soort hypes, geremd door een snel besef van de waarde van de jukeboxen bij particulieren. De jaren negentig stonden daarom ook al meer in het teken van de import van jukeboxen uit de VS. Tegenwoordig schat men dat Nederland het land is met de grootste "jukeboxdichtheid" ter wereld.
© 2012 - 2024 Polkozic, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De best verkochte 78-toeren en 45-toeren jukeboxenDe best verkochte 78-toeren en 45-toeren jukeboxenGedurende de gehele gouden periode voor de jukebox heerste er een felle concurrentie tussen de verschillende fabrikanten…
Hoe is de naam jukebox ontstaan?Hoe is de naam jukebox ontstaan?Hoewel de grote fabrikanten hun producten in het begin niet aanmerkten als jukebox, is dit wel de naam die in zwang is g…
De Seeburg M100B jukeboxDe Seeburg M100B jukeboxAls opvolger van de M100A was de Seeburg M100B wellicht even revolutionair als haar voorganger. Met deze jukebox zorgde…
De Wurlitzer 950 Gazelle "Victory" jukebox uit 1942De Wurlitzer 950 Gazelle "Victory" jukebox uit 1942In 1942 bracht Wurlitzer een van de prachtigste jukeboxen tot dan toe op de markt; de Wurlitzer 950, bijgenaamd de “Gaze…

Namaak en niet originele jukeboxenNamaak en niet originele jukeboxenHoewel de meeste kenners geen probleem hebben om niet originele onderdelen of jukeboxen te herkennen, zullen de leken op…
De Seeburg M100A en M100B; historie, kooptips en prijzenDe Seeburg M100A en M100B; historie, kooptips en prijzenHoewel de huidige prijzen het qua waardering niet doen vermoeden, was de Seeburg M100A een absoluut topmodel bij de pres…
Polkozic (439 artikelen)
Gepubliceerd: 04-01-2012
Rubriek: Electronica
Subrubriek: Geschiedenis
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.