Schiedam: Een geschiedenis van Jeneverneuzen en Molens

We kennen allemaal de toeristische trekpleisters in Nederland. De grote steden, Delft, en voor de molens gaat u naar de Kinderdijkse molens. In Schiedam echter liggen de grootste Nederlandse antieke molens. Tevens heeft deze stad een lang en roerig verleden. Voor liefhebbers van geschiedenis, kunst en 'niet praten maar poetsen' is Schiedam wellicht het beste voorbeeld van een stad die zijn sociale welzijn opgaf voor de industrie. Voor de dorstige reiziger is Schiedam zeker een aanrader.

Schiedam

Schiedam ligt in Zuid-Holland, ingeklemd tussen Rotterdam en Vlaardingen. Schiedam heeft een lange en roerige geschiedenis. Begonnen als overslaghaven en vervolgens een stad voor haringvisserij. In de 18e en 19de eeuw werd de alcohol ontdekt. Schiedam werd rijk maar had een verschrikkelijke reputatie op sociaal en leefbaarheidsgebied. Een prachtige stad met haar eigen heilige en bijzondere stadsgezichten.

Geschiedenis van Schiedam

In de rivier de Schie werd in waarschijnlijk 1230 door de heer van Wassenaar en de heer Dirk Bokel van ambacht Mathenesse een dam gebouwd. Deze dam was ter bescherming van het polderachterland. De handel richting Delft, Leiden en zelfs Haarlem kon echter door deze dam niet rechtstreeks doorvaren vanuit de Maas. De goederen moesten overgeladen worden van de rivier de Maas naar schepen op de rivier de Schie. Hierdoor ontstond een flinke bedrijvigheid rond deze dam. Schiedam was hiermee geboren. In 1247 kreeg Aleid van Holland bij haar huwelijk het oostelijke deel van de dam als bruidsgeschenk. Het was Aleid van Holland die het plaatsje aan de dam in 1275 stadsrechten gaf. Ook liet Aleid in Schiedam een kasteel bouwen, genaamd 'Huis te Riviere'. Een ruïne van een gedeelte van het kasteel is vandaag de dag nog steeds te bewonderen. Vanaf de vijftiende eeuw kwam de aanbidding op voor de Heilige Liduïna. Liduïna leefde in Schiedam. De stad kreeg in de vijftiende eeuw betekenis door de haringvisserij. In 1428 vond in Schiedam een grote stadsbrand plaats.

De heilige Liduïna

De meest bekende inwoner van Schiedam ter wereld en Katholieke heilige, is Liduïna (Schiedam, 18 maart 1380 – Schiedam 14 april 1433). Toen Liduïna 15 was ging ze schaatsen op de dichtgevroren Maas. Ze viel en brak daarbij een rib, waarna ze koudvuur kreeg. De rest van haar leven bleef ze verlamd en aan bed gekluisterd. Door haar houding maakte ze grote indruk op de vele bezoekers die zij kreeg en vooral op chronisch zieken voor wie zij een grote troost was.

Oorlog met Rotterdam

Nu is Schiedam onderdeel van de Rotterdamse metropool. Van 1488 tot 1490 werd er echter een oorlog gevoerd met de buurman Rotterdam. De Schiedammers en Rotterdammers waren verwikkeld in een politieke twist genaamd de Hoekse en Kabeljauwse twisten. De Schiedammers stonden aan de kant van de kabeljauwen (graaf Willem V). De Rotterdammers aan de kant van de Hoeken en steunde Margaretha II van Henegouwen (de moeder van Willem V). Drie keer hebben de Rotterdammers geprobeerd om Schiedam binnen te vallen. Dit lukte ze echter niet.

Zwart Nazareth

In de achttiende eeuw brak er een periode aan van welvaart, werkgelegenheid en succes voor Schiedam. Dit succes is voornamelijk te danken aan de onrust in Frankrijk en de Franse revolutie van 1789. Hierdoor stagneerde de aanvoer van sterkedrank richting Nederland. De Schiedammers wisten zich in deze nieuwe markt uitstekend te profileren waardoor er jeneverbranderijen en distilleerderijen ontstonden in Schiedam. Naast de enorme rijkdommen die in Schiedam binnenkwamen, bracht de alcoholproductie enorme sociale ellende voor Schiedam. De branderijen, distilleerderijen en glasproductie werden van energie voorzien via steenkool. Zwarte rookwolken hingen boven Schiedam. De grachten werden vervuild met afvalstoffen uit branderijen en distilleerderijen. Er braken zelfs cholera-epidemieën uit. De bevolking van Schiedam kwam bekend te staan als drinkers en alcoholisten. Hier is de bijnaam jeneverneuzen en zwart Nazareth uit ontstaan. Schiedam is lang de stad met de meeste cafés per hoofd van de bevolking geweest.

De molens van Schiedam

Hoewel de sociale ellende groot was ontstond er door de alcoholproductie ook toeleveringsindustrieën die vandaag de dag nog steeds het uitzicht in Schiedam bepalen. Dit waren namelijk de hoogste klassieke windmolens ter wereld. Deze molens waren zo groot, omdat de wieken boven de hoge pakhuizen van de branderijen moesten uitsteken om enigszins wind te vangen. De molens werden ingezet als brandersmolens en maalden gemout graan voor de branderijen. In de hoogtijdagen stonden er maar liefst twintig molens in de stad.

Bezienswaardigheden in Schiedam

Schiedam heeft dankzij zijn verleden veel bezienswaardigheden. Neem alleen al het treinstation Schiedam Centrum, gebouwd in 1847. In 1856 en 1976 vonden hier treinrampen plaats in het station. Naast de afzonderlijke gebouwen is een wandeling langs de grachten, of een vaartocht door de grachten een aanrader.

Oude Stadhuis

In het midden van de stad vlak bij de lange haven staat het oude stadhuis. Hier vinden nog steeds de trouwerijen plaats. Voor het oude stadhuis ligt een plein waar u heerlijk kan genieten van een drankje in de zon.

De Dam en het zakkendragershuisje

Een klein stukje verder achter het plein (op de lange haven) vindt u de dam en het zakkendragershuisje. Bij de dam vindt u ook het standbeeld van de zakkendrager. Een eerbetoon aan de overslagwerkzaamheden waaruit de stad is ontstaan.

Lange Haven

In het jenevermuseum op de Lange Haven in Schiedam kunt u de geschiedenis van de Schiedamse branderijen, molens en distilleerderijen ontdekken. U kunt in dit museum een uitleg krijgen van de meesterknecht over het maken van de moutwijn die aldaar in het museumcafé geschonken en verkocht wordt. Ook kunt u hier de enorme collectie miniatuurflesjes bewonderen. Een stukje verder lopen over de Lange Haven komt u bij chocolaterie 'De Bonte Koe' waar u heerlijke bonbons van moutwijn kunt kopen.

St. Liduïna basiliek en de ruïne

Schuin tegenover de nieuwe stadstoren en het nieuwe stadhuis van Schiedam vindt u de St. Liduïna basiliek. De ruïne van 'Huis te Riviere' ligt naast het nieuwe stadhuis en stadstoren. Deze ruïne is het laatst overgebleven deel van het kasteel. Dit zijn de kerkers.

Kerkstraat, De grote (St. Jans) kerk

Aan de Kerkstraat die loopt van het nieuwe stadhuis en de ruïne naar het oude stadhuis, staat het oudste gebouw van Schiedam Op 5 december 1262 kreeg Aleid van Holland toestemming van de Bisschop van Utrecht om een kerk te bouwen. Deze kerk was een stuk kleiner dan het huidige gebouw, Echter na de stadsbrand van 1428 waarin de kerk werd beschadigd en vernield kwam daar verandering in. Bij het herstel werd de kerk flink uitgebreid.

Stedelijk Museum Hoogstraat

Het Stedelijk Museum profileert zich als een museum voor moderne Nederlandse beeldende kunst. Het museum heeft een grote collectie kunstwerken uit de Cobra-beweging. Het museum is opgericht in 1899 en is nu gevestigd in het voormalige Sint Jacobs Gasthuis, op de Hoogstraat 112-114 in Schiedam.

Verspreidt over de stad

Van de oorspronkelijk twintig klassieke windmolens staan er nog zes molens in Schiedam. Eén van deze molens is de kameel welke in 2011 is herbouwd. Molen de Nieuwe Palmboom is een museum en in de Noordmolen kunt u eten. Ook kunt u bij een wandeling door Schiedam nog de omtrekken op de weg zien waar de molens gestaan hebben.

Brandersfeesten en Maasboulevardfestival

In de laatste week van september staat de binnenstad van Schiedam bol van de activiteiten. Alle winkels, kroegen, schippers en gemeente doen mee. De jaarlijkse Brandersfeesten. Hoewel het programma jaarlijks anders is kunt u films op zeilschepen, sport en spel en kraampjes verwachten. Ook in Schiedam-Zuid (de Gorzen) wordt jaarlijks een feest gegeven met allerlei activiteiten.

Hoe kom ik in Schiedam?

Schiedam is gelegen aan de A20 richting Hoek van Holland en de A4. Met de auto is Schiedam vrij gemakkelijk te bereiken. Parkeren in het centrum van Schiedam is betaald. Schiedam heeft ook twee treinstations: Schiedam Centrum en Schiedam Nieuwland. Station Schiedam Centrum ligt op het traject Rotterdam Centraal naar Den Haag Hollands Spoor (of andersom). Vanaf dit station is het echter nog wel ongeveer tien minuten lopen naar het centrum. Station Schiedam Nieuwland ligt op het traject: Rotterdam Centraal naar Hoek van Holland (of andersom). Schiedam is ook verbonden via de Calandlijn met de Metro van Rotterdam.

Winkelen in Schiedam

Op vrijdag is het markt in Schiedam. Op het plein voor de St. Liduïna basiliek, de Broersvest (HEMAplein voor Schiedammers) en de Broersveld staan de vele marktkramen. Het is meestal erg drukbezocht. De koopavond is in Schiedam op donderdagavond. De koopzondag in Schiedam is elke eerste zondag van de maand. Ook met Koningsdag is het gezellig in Schiedam. In de ochtend vindt u waarschijnlijk alle Schiedammers in het geannexeerde dorpje Kethel in het Noorden van Schiedam. In de middag zitten veel mensen in de kroegen en op de terrasjes.