Vocht achter de longen: symptomen, oorzaken en behandeling

Longoedeem ('vocht achter de longen') is een ophoping van vocht in de longen, waardoor deze zich niet meer met lucht kunnen vullen. Acuut longoedeem veroorzaakt ademhalingsproblemen en kortademigheid. De patiënt moet vaak hoesten en daarbij kan (sputum) opgehoest worden, dat roze kleurt omdat het bloed bevat. Dikwijls snakt de patiënt naar lucht en dit is een angstige ervaring. Als longoedeem onbehandeld blijft, kan het levensbedreigend zijn.

• Wat is vocht achter de longen?
• Longoedeem
• Ophoping van vloeistof in longblaasjes
• Symptomen van vocht achter de longen
• Acuut optredende symptomen
• Medische hulp inschakelen
• Langzaam ontwikkelende symptomen
• Oorzaken van longoedeem
• Behandeling van longoedeem
• Zuurstoftoediening
• Leefstijlmaatregelen
• Complicaties van longoedeem
• Preventie
• Bloeddruk onder controle houden
• Let op je cholesterolgehalte in het bloed
• Niet roken
• Zoutgebruik beperken
• Regelmatig bewegen
• Handhaaf een gezond gewicht
• Omgaan met stress

Wat is vocht achter de longen?

Longoedeem

Longoedeem, in de volksmond ook wel 'vocht achter de longen' genoemd, is een ophoping van vocht (oedeem) in de longen. Dit is een ernstige aandoening waarbij er een abnormale ophoping van vocht in de longen ontstaat die leidt tot ontstekingen

De longen nemen het grootste gedeelte van de borstkas in beslag. Elke long heeft een gemiddelde inhoud van 1600 - 2000 kubieke centiliter en bij een man is het iets meer dan bij een vrouw. Dit vitale orgaan regelt de ademhaling. Het vervult de belangrijke functie dat zuurstof vanuit de longblaasjes (alveoli) in het bloed opgenomen wordt. Vanuit het bloed wordt vervolgens koolstofdioxide, ook wel kooldioxide of koolzuurgas (chemische formule CO2), afgegeven aan de longblaasjes. De menselijke longen bevatten ongeveer 300 miljoen alveoli met een gezamenlijk oppervlak van ongeveer 90 m2.

Ophoping van vloeistof in longblaasjes

Bij longoedeem ontstaat er een ophoping van vloeistof in de longblaasjes, waardoor deze zich niet meer met lucht kunnen vullen. Hierdoor wordt de bovengenoemde gasuitwisseling verstoord en daalt het zuurstofgehalte in het bloed en stijgt het koolzuurgehalte. Deze toestand waardoor de normale ademhaling wordt verstoord, is zeer ernstig tot dodelijk en dient adequaat te worden behandeld.

Symptomen van vocht achter de longen

Symptomen van longoedeem kunnen plotseling verschijnen - er wordt dan gesproken van acuut longoedeem - of geleidelijk ontwikkelen. Dat is afhankelijk van de oorzaak.

Acuut optredende symptomen

Tekenen en symptomen die ineens kunnen optreden zijn:

• Een hoest met schuimend sputum (slijm), eventueel vermengd met bloed waardoor het slijm roze kleurt.
• Een gevoel van stikken of verdrinken waardoor de patiënt naar lucht snakt.
• Acute kortademigheid of ademhalingsmoeilijkheden, piepende of fluitende ademhaling, reutelende ademhaling, sneller ademhalen en daarbij neusgaten wijd opensperren.
• Angst, onrust en opwinding.
• Pijn op de borst, als longoedeem wordt veroorzaakt door hart- en vaatziekten.
• Overmatig zweten, transpireren.
• Bleke, grauwe, grijze huid.
• Er kan ook sprake zijn van blauwe verkleuring van de lippen en nagels (cyanose), doordat het zuurstofgehalte van het bloed afneemt.
• Snelle, onregelmatige hartslag, hartkloppingen.

Medische hulp inschakelen

Iedereen die deze hierboven genoemde tekenen en symptomen ervaart, moet onverwijld medische hulp inschakelen. Longoedeem kan leiden tot de dood, indien de patiënt niet snel en adequaat wordt behandeld.

Langzaam ontwikkelende symptomen

Tekenen en symptomen die zich meer geleidelijk ontwikkelen, zijn vaak te wijten aan hartfalen. Deze kunnen omvatten:

• Enkel oedeem of zwelling van de benen.
• Moeite met ademhalen bij inspanning.
• Vermoeidheid.
• Verlies van eetlust.
• Nachtelijk of frequent plassen.
• Snelle gewichtstoename. De gewichtstoename ontstaat door ophoping van vocht in het lichaam, met name in de benen. Longoedeem kan ontstaan als gevolg van congestief hartfalen, een aandoening waarbij het hart te weinig bloed pompt met als gevolg vochtophoping in lichaamsweefsels.
• Kortademigheid a.g.v. lichamelijke inspanning.
• 's Nachts wakker met ademnood en dat gevoel wordt verlicht door te gaan zitten.

Tekenen en symptomen van longoedeem veroorzaakt door 'grote hoogte' zijn:

• Hoest.
• Vochtretentie (het vasthouden van lichaamsvocht).
• Hoofdpijn.
• Slapeloosheid.
• Kortademigheid.

Oorzaken van longoedeem

Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen cardiogene (= door het hart veroorzaakt) en niet-cardiogene oorzaken. Hartfalen wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van met vloeistof gevulde longen. Hartfalen is in feite een verzamelnaam voor de verschijnselen die veroorzaakt worden door een verminderde pompfunctie van het hart, waardoor de transportfunctie van het bloed verstoord wordt. Doordat de druk in de bloedvaatjes te hoog wordt, kan er vocht achterblijven in het weefsel van de benen en/of de longen. Bij longoedeem vult dit vocht de kleinste vertakkingen van de longen, waardoor dat deel van het longweefsel niet meer goed kan functioneren. Het gevolg is dat er minder oppervlak in de longen is, waar zuurstof kan worden opgenomen.

De longen kunnen ook beschadigd raken als gevolg van een ernstige infectie (longontsteking of pneumonie) of door het inademen van een giftig gas. Andere mogelijk oorzaken zijn: een ernstig ongeval met veel weefselschade, grote hoogte, nierfalen, leverfalen en ondervoeding. Longoedeem kan ook optreden na een longtransplantatie en als gevolg van lymfetumoren.

Behandeling van longoedeem

Longoedeem kan levensbedreigend zijn, als het onbehandeld blijft. Het doel van de behandeling is het verminderen van het overtollige vocht in de longen en - bij een cardiogene oorzaak - de hartfunctie te verbeteren. De behandeling is individueel afgestemd, rekening houdend met de oorzaak van de ziekte.

Zuurstoftoediening

Er wordt zuurstof toegediend en vaak is beademing met behulp van een gezichtsmasker nodig. Bepaalde geneesmiddelen zoals diuretica, morfine, nitroglycerine worden vaak gebruikt voor de behandeling van deze aandoening. Zo bevordert Diuretica (plaspillen) de vochtafdrijving via de nieren.

Leefstijlmaatregelen

Voor een effectieve behandeling moet de patiënt gezonde voeding eten, de inname van zout verminderen en roken en overmatig alcoholgebruik vermijden.

Complicaties van longoedeem

Als longoedeem aanhoudt, kan dit de druk in de longslagader verhogen (pulmonale hypertensie), waardoor uiteindelijk de rechter hartkamer te zwak wordt en minder pompkracht heeft (hartfalen). De rechter hartkamer heeft een veel dunnere spierwand dan de linkerkant van je hart, omdat deze minder onder druk staat om bloed in de longen te pompen. De verhoogde druk gaat ook naar het rechteratrium en vervolgens naar verschillende delen van je lichaam, waar het de volgens klachten kan veroorzaken:

• Zwelling van de onderste ledematen en zwelling van de buik
• Ophoping van vocht in de membranen die je longen omringen (pleurale effusie).
• Congestie (stuwing) en zwelling van de lever (vergrote lever)

Onbehandeld kan acuut longoedeem kan dodelijk. In sommige gevallen kan het fataal zijn, zelfs als je wordt behandeld.

Preventie

Het voorkomen van aandoeningen en situaties die longoedeem veroorzaken, kan helpen ervoor te zorgen dat je geen longoedeem ontwikkelt. Deze maatregelen kunnen je risico helpen verminderen. Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste oorzaak van longoedeem. Je kunt het risico op veel soorten hartproblemen verminderen door onderstaande maatregelen in acht te nemen.

Bloeddruk onder controle houden

Hoge bloeddruk kan leiden tot ernstige aandoeningen zoals een beroerte, hart- en vaatziekten en nierfalen. In veel gevallen kun je je bloeddruk verlagen of een gezond niveau handhaven door:

• regelmatig te bewegen
• een gezond gewicht te behouden
• het eten van een dieet rijk aan vers fruit, groenten en magere producten (of nog beter een plantaardig dieet)
• beperking van zout en alcohol

Let op je cholesterolgehalte in het bloed

Cholesterol is een van de verschillende soorten vetten die essentieel zijn voor een goede gezondheid. Maar teveel cholesterol kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Een hoger dan normaal cholesterolgehalte kan vetafzettingen in je bloedvaten veroorzaken, waardoor de bloedstroom wordt belemmerd en het risico op vaatziekten wordt verhoogd. Leefstijlveranderingen kunnen echter het cholesterolgehalte vaak laag houden. Veranderingen in levensstijl betekent minder vetten binnenkrijgen (vooral verzadigde vetten); meer vezels, vis en vers fruit en groenten eten; regelmatig bewegen; stoppen met roken; en met mate drinken.

Niet roken

Als je rookt en niet zelf kunt stoppen, praat dan met je huisarts over strategieën of programma's die je kunnen helpen je verslaving te doorbreken. Roken kan het risico op hart- en vaatziekten vergroten. Vermijd ook meeroken. Eet een hartgezond dieet. Eet een gezond dieet met weinig zout, suikers en vaste vetten en rijk aan fruit, groenten en volle granen.

Zoutgebruik beperken

Het is vooral belangrijk om minder zout (natrium) te gebruiken als je een hartaandoening of hoge bloeddruk hebt. Bij sommige mensen met een ernstig beschadigde linker ventrikelfunctie kan overtollig zout voldoende zijn om congestief hartfalen te veroorzaken.

Regelmatig bewegen

Regelmatig bewegen (wandelen, tuinieren, zwemmen, fietsen, etc.) is van vitaal belang voor een gezond hart. Regelmatige aerobe oefeningen, ongeveer 30 minuten per dag, helpen om je bloeddruk en het cholesterolgehalte te beheersen en een gezond gewicht te behouden.

Handhaaf een gezond gewicht

Zelfs een beetje overgewicht verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Aan de andere kant kan zelfs het verliezen van kleine hoeveelheden gewicht reeds je bloeddruk en cholesterol verlagen en het risico op diabetes verminderen.

Omgaan met stress

Probeer je stressniveau te verlagen om je risico op hartproblemen te verminderen. Vind gezonde manieren om stressvolle gebeurtenissen in je leven te beperken of aan te pakken.

Lees verder

• Longontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Bronchitis: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling
• Longkanker: symptomen, oorzaak, stadium en behandeling
• Longoedeem: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie